Tuz Stresi Altındaki Kabak Fidelerinde Sodyum ve Klor İyonlarının Bitki Organlarındaki Dağılımı Ferah Ertekin1, Şenay Sevengör1, Fikret Yaşar2, Şebnem Kuşvuran3, Mehlika Yücer1, Şebnem Ellialtıoğlu1  1 Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, Ankara, 2 Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, Van 3 Çankırı Karatekin Üniversitesi, Kızılırmak Meslek Yüksekokulu, Çankırı *skusvuran@gmail.com Giriş Tuza karşı gösterilen tepki bakımından bitki türleri ve çeşitleri, hatta organları arasında fizyolojik ve metabolik değişimler bakımından önemli farklılıklar bulunmaktadır (Belkhodja ve ark.,1994). Kabak bitkisi ile aynı familyada yer alan kavunda yaptığımız çalışmalarda tuza tolerant genotip seçiminde etkili olarak kullanılabilecek en güvenilir parametrelerin bitkideki iyon değişimi, özellikle bünyeye aldığı klor iyonu miktarı, zararlanma indeks değeri, bitki yaş ağırlığı olduğu belirlenmiştir (Kuşvuran ve ark., 2006; Kuşvuran ve ark., 2007 a; b; c). Bu çalışmada, yerel kabak genotiplerinde tuza tolerans bakımından farklılıkların gelişme indeks değeri yönüyle ortaya konması, tuz stresi altındaki kabak bitkilerinde sodyum ve klor iyonlarının bitki üzerindeki dağılımının incelenmesi amaçlanmıştır. Nevşehir-1 İskenderun-2 A-32 A-19 A-10 Ç-5 A-8 Ç-1 ÇÜ-7 Materyal ve Yöntem Çalışmada, Cucurbita pepo, C.moschata ve C.pepo var. styriaca türlerine ait 26 adet değişik kabak genotipi kullanılmıştır. Bunların tümü ülkemizin değişik yörelerinde yetiştirilen yerel populasyonlardan oluşmaktadır Tohumlar vermikulit doldurulmuş plastik kaplara ekilmiştir. Kotiledon yaprakları yatay konuma gelen fideler, su kültürüne alınmışlardır. Su kültürü için, Hoagland besin çözeltisi (Hoagland ve Arnon, 1938) doldurulmuş 25x25x18 cm boyutlarındaki plastik küvetler kullanılmıştır. Fideler 4-5 gerçek yapraklı oldukları dönemde kademeli olarak tuz uygulamalarına geçilmiştir. Final konsantrasyon olarak 100 mM NaCl kullanılmıştır. Ölçüm ve analizler için örnek alma işlemi tuz uygulamasından 4 gün ve 7 gün sonra yapılmıştır. Stres sonunda bitkilerde, 0-5 skala değerlendirilmesi; kök, gövde ve 3.yapraklarda Na iyon değişimi flame fotometrik yöntemle; Cl- iyonu gümüş iyonları ile kolorimetrik amperometrik titrasyon yöntemiyle belirlenmiştir. Denemede yer alan yerli kabak genotiplerinden bazılarında tohum almak üzere kendilenmiş meyvelerin görünüşü Tuz uygulamasının yedinci gününde ölçüm ve analizler için alınarak kullanılan fideler (soldakiler kontrol, sağdakiler tuz uygulamasından alınan fidelerdir) Bulgular ve Sonuç İncelenen bu genotiplerin önemli bir ıslah materyali olabileceği düşünülmektedir. Toplam 26 kabak genotipi ile gerçekleştirilen tuzluluk (100 mM NaCl) uygulaması nedeniyle oluşturulan tuz stresi karşısında genotiplerin farklı tolerans seviyeleri gösterdikleri belirlenmiştir. Na iyonu, tuz uygulanan tüm genotiplerde artmıştır. En fazla artış bitkilerin gövde kısmında olmuştur. Üçüncü yapraklardaki Na miktarı ikinci sırada yer almış, köklerde en az Na konsantrasyonu belirlenmiştir. Her iki ölçüm gününde de dikkati çeken özellik, klor iyonu miktarının genel olarak en fazla biriktirildiği kısmın gövde olduğudur. Bazı genotiplerde köklerdeki Cl iyonu üçüncü yapraktan daha yüksek çıkmış, bazı genotiplerde ise bunun tersi gerçekleşmiştir. Fizyolojik çalışmalar içerisinde önemli bir yeri olan tuz stresi çalışmalarının bizim çalışmamızdaki gibi birkaç aylık genç bitkilerde olduğu kadar, gelişmesinin daha ileri aşamalarına geçmiş ve daha fazla sayıda yapraklara sahip bitkilerde yapılması, daha net sonuçlar verebilecektir. 26 farklı kabak genotipine ait fidelerin değişik kısımlarında tuz uygulamasının ardından ölçülen Na iyonu miktarları (µg/mg K.A.), a. 4. gün, b. 7. Gün Kaynaklar Belkhodja, R., F. Morales, A. Abadia, J. Gomez-Aparisi and J. Abadia. 1994. Chlorophyll fluorescence as a possible tool for salinity tolerance screening in barley (Hordeum vulgare L.). Plant Physiology 104, 667-673. Hoagland, D. R. and D. Arnon. 1938.The water culture method for growing plants without soil. Circ. Univ. Calif. Agr. Exp. Stn. No. 347. Kuşvuran, Ş., F. Yaşar., K. Abak ve Ş. Ellialtıoğlu. 2006. Tuz stresi altında yetiştirilen kavun (Cucumis melo L.) genotiplerinde yapraklarda iyon birikimi ile tuza tolerans arasında ilişkiler. VI. Sebze Tarımı Sempozyumu, 19-22 Eylül, Kahramanmaraş, Bildiriler, s: 395-398. Kuşvuran, Ş., Ş. Ellialtıoğlu, F. Yaşar ve K. Abak. 2007a. Bazı kavun (Cucumis spp.) genotiplerinin tuz stresine tepkileri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi 13(4), 395-404. Kusvuran, S., S.Ellialtioglu, F. Yasar and K. Abak. 2007b. Effects of salt stress on ion accumulations and some of the antioxidant enzymes activities in melon (Cucumis melo L.). Journal of Food, Agriculture & Environment - JFAE 5 (2), 351-354. Kusvuran, S., F.Yasar, S. Ellialtioglu and K. Abak. 2007c. Utilizing some screening methods in order to determine tolerance of salt stress in the melon (Cucumis melo L.). Research Journal of Agriculture and Biological Sciences 3 (1), 40-45. 26 farklı kabak genotipine ait fidelerin değişik kısımlarında tuz uygulamasının ardından ölçülen Cl- iyonu miktarları (µg/mg K.A.), a. 4. gün, b. 7. Gün İndeks Değeri