İyi bir öğretmen olarak YAPABİLECEKLERİNİZ .... Sorunu küçümsemeyin “Benim sınıfımda böyle şey olmaz” Ön yargılarınızın farkında olun. Bilgi sahibi olun. Açık, samimi ve inandırıcı olun. Konuşması için bir fırsat verin. Genellemeler yapmaktan kaçının. Söylediği şeylere ani tepki vermeyin. Korkularınıza dayanarak konuşmayın. Özendirmemeye dikkat edin. Merakı arttırmayın. Öğüt vermeyin. Sorunu küçümsemek problemin daha da büyümesine yol açacağından bu alanda yapabileceklerinizi öğrenip konuya hazırlıklı olmak yerinde olacaktır. Önyargılar iletişiminizi bloke eder, önyargılarınızın farkına varın ve onlarla ilgili gerçek bilgiler edinin. Öğüt vermek (“Ben senin yaşındayken” diye başlayan cümleler) iletişiminizin kesilmesine yol açacağından kaçınmak gerekir.

Önleme: Okul Öncesi Dönem... Onaylamalarınızın büyük ödül değeri taşıdığı ve öğretilerinizin şartsız bir bağlılıkla alındığı dönem; Model olun. Zararlı maddeleri tanıtın. Hem kendi başına hem de bir başkasının vereceği ilaçları almamasını öğretin. Karar verme alışkanlığını kazandırın. Zararlı –yararlı yiyecekleri tanıtın. Kendi sağlığına ilişkin girişimlerini övün. Bu yaştaki çocuklar madde kullanıcıları değillerdir ve bu konular hakkında bilgi vermek gereksizdir. Ancak bu dönemdeki onaylamalarınızın büyük ödül değeri taşıması ve öğrettiğiniz şeylerin sorgulanmadan kabul edilmesi önemlidir. Bu nedenle: Sizin alkol ve sigara kullanmanız onların da bunu yapabileceği yönünde bir mesaj gönderiyor. Onların önünde bu alışkanlıkları sergilememeye özen gösterin. Zararlı maddeleri çocukların kolaylıkla erişemeyeceği yerlerde saklayın. İlaçların gereksiz yere alınınca zararlı olduğunu anlatın ve siz izin vermediğiniz sürece şişeyi eline dahi almamasını öğretin. Yabancılardan ilaç almamaları gerektiğini de öğretin. Karar verme alışkanlığını kazanmaları için onlara fırsatlar tanıyın; sabahları kalkınca ne giyeceğine kendinin karar vermesi gibi. Sağlıklı olmanın önemini gündeme getirin (diş fırçalamak, el yıkamak, uyku, beslenme). Çizgi filmler, dergiler ve diğer araçlardan yararlanabilirsiniz. Sigara ve alkol gibi zararlı alışkanlıklardan da bahsedin.

Zihinsel ve sosyal becerilerinin geliştiği bir dönem; Önleme: Okul Çağı... Zihinsel ve sosyal becerilerinin geliştiği bir dönem; Kuralları öğrenmelerini sağlayın. Sağlıklı olmanın önemini gündeme getirin. Sigara ve alkolün zararlarından bahsedin. Reklamlarda satış için izlenen yolları açıklayın. “Hayır” demesini öğretin. Bu yaştaki çocuklar büyüdükleri için sevinçlidirler. Öğrenmeleri hala deneme-yanılma metoduna dayanmaktadır. Öğrenmeye merak saldıklarından farklı şeylerin ne olduğunu ve nasıl çalıştığını bilmek isterler. Bu dönmede sigara, alkol ve uçucu maddeler ve zararları hakkında bilgi vermek yerinde olacaktır. Kendi kendisine yanlış bilgiler edinmesine engel olmak çok önemlidir.

Ergenlik dönemi özellikleri Arayış içinde olma Dış görünüşün önem kazanması Özerk olma çabası Ailenin geri plana düşüp arkadaşların ön plana gelmesi Bir gruba ait olma gayreti Cinselliğinin farkına varma Asi olma Çabuk öfkelenme Endişeli hal Kendine dönüklük Çabuk heyecanlanma Ruh halinde sürekli iniş-çıkışlar yaşama İlgi alanları ve zevklerin hızla değişmesi Ergenlik çocukluktan çıkış ve erişkinliğe giriş dönemi olarak adlandırılabilir. Bu dönemin de kendine has özellikleri vardır. Ergenler çocukluklarına göre çok daha çabuk sinirlenebilirler. Hemen hemen her şeye karşı gelip, isyankar bir tutum sergileyebilirler. Bir gülüp bir ağlayan, tutkuları hemen hemen her gün değişen, ayna karşısında çok uzun saatler vakit geçiren biri olurlar. Ergenlerin çözümlemesi gereken en büyük problemleri kimliklerini bulma çabasıdır. Bu kimlik arayışı onları endişeli, gergin, öfkeli yapabilmektedir.

Önleme: Ergenlik dönemi... Sınıf içindeki gruplaşmalara ve grupların niteliklerine dikkat edin. Maddeler ve olumsuz etkileri hakkında korkularınıza değil, gerçeklere dayalı bilgilere dayanarak konuşun. Kendilerini ifade etmeleri için fırsatlar yaratın. Sorumluluklarını alması için destekleyin, sınıf içinde görevler verin. Bu dönemde akran grupları büyük önem kazanmıştır. Arkadaşlarının fikirlerine bağlı olarak davranışlarına yön vermeye başlarlar ve grup tarafından kabul görme sonlar için her şeydir. “Grup”, ne giyeceklerini, hangi müzikleri dinleyeceklerini, hangi aktiviteleri gerçekleştireceklerini belirler. Bu açıdan bakıldığında arkadaş grubu değerlerinin gencin hayatındaki önemi aileler için tehdit edici gibi gözükebilir.

Önleme: Ergenlik dönemi...(2) Maddelerin sağlığı, görünüşü, spor ve diğer aktiviteleri üzerinde nasıl etki yapacağını vurgulayın. Kurallarınızda tutarlı olun. “Hayır” demesini öğretmeye devam edin. Spor ve diğer sosyal faaliyetlere (sinema, tiyatro, resim, müzik vb) yönlendirin. Bu dönemde yaşayabileceği çatışmaların çözümünde destek olmak önemlidir. Bunu talep etmese bile en azından her zaman dinlemeye açık olduğunuzun farkında olması olumludur.

Madde eğitiminde yararlanacağız yollar... Madde kullanımının bireyin tüm yaşamını (kişilik, sağlık, ekonomik, okul, arkadaş ve aile) etkilediğini, Bağımlılığın ömür boyu sürdüğünü, Arkadaş baskısına karşı nasıl tepki verileceğini, Sağlıklı bir yaşamın nasıl korunacağını, Sorunları çözmek için başka yollar olduğunu anlatın Maddenin olumsuz etkilerinden söz edin. Bağımlılıktan kurtulmanın mümkün olmadığını; ömür boyu süren ve kişinin kontrol altında tutması gereken bir şey olduğunu anlatın. Arkadaş baskılarına karşı nasıl hayır diyeceklerini öğretmek için örnek durumlar vererek sonuçlar hakkında konuşabilirsiniz. Maddenin sorunları çözmediğini, kişinin problemlerini daha da arttırdığını anlatın.

Sık Sorulan Sorular Yalnız iradesiz kişiler mi bağımlı olur? Uyuşturucu bazı ülkelerde neden serbest? Bağımlılar iyileşebilir mi? Uyuşturucu herkesi aynı mı etkiler? Bir kere denemekle ya da ara sıra kullanmakla bağımlı olunur mu? Ottur zararı yok mudur? Maddelerden bahsetmek kullanımı teşvik eder mi? Kimler bağımlı olur? Sadece damar yoluyla alınan maddeler mi uyuşturucudur? Madde kullanımının irade ile bir ilişkisi yoktur. Zaten kişiler “Ben kontrol edebilirim” düşüncesiyle başlayıp, bağımlı hale gelmiş kişilerdir. Bu kişiler “Benim iradem güçlüdür” gibi yanlış bir inançla yola çıkmışlardır. Ancak maddeler, bedende bir takım değişikliklere yol açabilmekte ve tolerans (oranı giderek arttırma) geliştirmektedirler. Bu yüzden kişi maddeyi kontrol altında tuttuğunu, hiç dozu aşmadığını iddia etse de aslında aynı etkiyi bulmak için kullandığı dozu arttırmakta ve gittikçe bağımlı hale gelmektedir. Bu yüzden bireysel özellikler ile madde kullanımı arasında bir sebep sonuç ilişkisi kurmak yanlıştır. Esrar sadece Hollanda’da, diğer uyuşturucuların kullanımını azaltmak için serbest bırakılmıştır. Böylece esrar alırken diğer uyuşturucu maddelerin deneme riskinin azaltılması hedeflenmiştir. Bağımlılık ömür boyu süren bir hastalıktır. Tıpkı şeker hastalığı gibi sürekli kontrol altında tutulmalıdır. Maddelerin etkileri, etki süreleri kişiler arasında farklılıklar gösterse de özünde hepsi kişinin hayatını olumsuz yönde etkiler. Madde kullanmayan kişilerde mutlu ve üretken yaşayanların oranı madde kullananlara oranla daha fazladır. Kokain gibi bazı maddeleri bir kere bile kullanmak tekrar kullanmayı gerektirir. Esrar ve benzeri maddeleri kullanma kişideki “Bunu denersen ölürsün” gibi korkuları giderdiği için bir daha deneme olasılığını arttırır. İlk başlarda zararsız gibi gözüken bu maddeler daha sonra diğer ağır maddelerin kullanımına yol açabildiğinden “geçiş kapısı” olarak da bilinirler. Bu nedenle ne türlü bir madde olursa olsun bir kere denemek bile bağımlılığa götüren bir adımdır.

Sık Sorulan Sorulara Yanıtlar Bağımlılığın irade ile ilgisi yoktur. Hiç kimse yola “Ben bağımlı olacağım!” diye çıkmaz. Uyuşturucu olarak sadece Esrar Hollanda da, diğer uyuşturuculara geçişi engellemek için serbesttir. Bağımlılık tam olarak iyileşmez ama düzelir. Bağımlılık ömür boyu süren bir hastalıktır. Uyuşturucu herkesi farklı etkiler. Etkilerin ortaya çıkış süresi ve yoğunluğu bireyler arası farklılık gösterir. Bir kere denemekle ya da ara sıra kullanmakla bağımlı olunur. Bağımlılığın ilk adımı bir kere kullanmaktır. Bağımlılık potansiyeli düşük olmakla beraber esrar da bağımlılık yapar. Maddelerden bahsetmek kullanımı teşvik etmez. Hayır, çocukların bakış açınızı öğrenmelerini ve doğru bilgilenmelerini sağlar. Herkes bağımlı olabilir. Her madde bağımlılık yapabilir. 6. Esrar, bedende yağ dokusunda biriktiğinden hafıza kaybı, öğrenme ve solunum bozukluklarına neden olabilir. 7. Çocuğun gelişimine uygun, doğru bilgiler verilmesi kullanıma teşvik etmez. Bu çocuğun arkadaşlarından, medyadan yanlış bilgiler edinmesinden daha sağlıklıdır. 8. Herkes bağımlı olabilir. Hiç kimse ben bağımlı olacağım diye madde kullanımına başlamaz. Fakat kişisel özelliklerin bağımlı olmada ya da olmamada bir rolü yoktur. 9. Doğal ya da sentetik, bağımlılık yapan her madde uyuşturucu maddedir.

Sigara içtiğinden şüphelendiğinizde... Nasihat dilini kullanmadan sigaranın etkileri hakkında konuşun. Sınıf içindeki konuşmalarınız ona değil, üçüncü şahsa yönelik olsun. Sınıf içinde sigara ve etkileri başlıklı bir tartışma düzenleyin. “Sigara sağlığa zararlıdır” ya da “Daha yaşın ne başın ne?” tarzında nasihat dili içeren konuşmalar yapmaktan kaçının. Onu ön plana çıkarmadan genel olarak sigaranın kişiye nasıl zarar verdiğini sınıfta tartışın. Bununla ilgili araştırma yapıp yazı hazırlama ödevi verebilirsiniz.

İçerken yakaladığınızda... Gerilimi azaltın. “Aa, sigara mı içiyorsun?”, Kuralları hatırlatın. “Biliyorsun okulda içmek yasak, bu yüzden ceza alabilirsin...” Kararın sorumluluğunu ona verin. “Paketi bana verebilirsin ya da içebilirsin, ama kuralları biliyorsun karar senin.” Gerilimi azaltmak için “Hangi sigarayı içiyorsun?” , “X sigarasını mı içiyorsun?”, “Nereliydin sen?” , “Ne zamandır içiyorsun?” gibi sorular sorun. “Kuralları biliyorsun ama tabii karar sana ait” diyerek sorumluluğu ona bıraktığınızı vurgulayın. Kuralları hatırlatırken “Ben söylemiyorum bunları, yönetmelikte öyle yazıyor biliyorsun”, “O yüzden benimle çatışmaya girme!” gibi sözler söyleyebilirsiniz.

Madde kullanan öğrenciye nasıl yaklaşabilirsiniz?(1) Onu etiketlemekten kaçının, çünkü “kullanıcı olarak” etiketlenen öğrenciye yaklaşmak çok zordur “Keş bu...” Önyargılarınızın farkına varın, böylece iletişimi aksatma olasılığını azaltırsınız “Bunlar iflah olmaz” Amacınızın ne olduğunu üstüne basarak vurgulayın. Ona destek ve yardımcı olmak istediğinizi anlatın. Her zaman onun yanında olacağınızı hatırlatın.

Madde kullanan öğrenciye nasıl yaklaşabilirsiniz?(2) Eğer öğrenci maddenin etkisi altında ise onunla bu durumda konuşmanın yararı olmaz. Kendinizi hazır hissetmeden onunla konuşmayın. Öfke duyabilirsiniz, sakinliğinizi korumaya çalışın. Kendinizi onun yerine koymayı deneyerek onun düşünce, yaşantı ve korkularını anlamaya çalışın. Eğer öğrenci maddenin etkisi altında ise düşünme, hareket etme gibi mekanizmalarında yavaşlama olduğundan sağlıklı tepki veremez. Bu yüzden madde etkisindeki öğrenciyi sessiz ve sakin bir ortama götürerek kendine gelmesini sağlamak gerekir. Çocuğun kendine zarar verme olasılığına karşı onu yalnız bırakmamanız yerinde olacaktır. Tıpkı diğer duygular gibi öfke duymak da doğal bir tepkidir. Ancak bunun çocuğa yansıması onda anlaşılmadığı duygusunu uyandıracağından ve iletişimin kesilmesine neden olacağından sakinleşmek için yollar aramanız yerinde olacaktır. Yaptığını tek bir nedene bağlamak yerine kendinizi onun yerine koyarak neler yaşıyor olabileceğini ve duygularını anlamaya çalışmak çocuğa ulaşmanızı kolaylaştıracaktır.

Madde kullanan öğrencinin anne-babasına nasıl yaklaşabilirsiniz? Eğer sadece şüpheleniyorsanız önce kuşkularınızı destekleyecek bilgiler edinin. Konuşmanın özel olduğunu ve mutlaka gelmeleri gerektiğini dile getirin. Size güvenmelerini sağlayın. Gencin evdeki davranışları, arkadaşlarıyla ilgili bilgi alın. Geldiklerinde genel olarak madde bağımlılığından söz ederek konuya girin. Genç hakkındaki endişelerinizi ve bunları destekleyecek bilgilerinizi aktarın. Aile ile endişelerinizi paylaşın, onlarla ilişkinizi kesmeyin. Ailenin bu konuda verebileceği tepki büyük bir paniğe ya da öfkeye kapılmak olabilir. Çünkü ne yapacaklarını ve nereye başvuracaklarını bilmemektedirler. Hayal kırıklığı yaşıyorlardır, destek olmak ve yardım alacakları yerlere yönlendirmek gerekir. Aile bunu inkar edebilir; büyük bir paniğe ya da öfkeye kapılabilir. Böyle durumlarda ısrarcı olmayın, konuşmayı bir başka zamanda yenilemek üzere erteleyin. Çocuğun ve ailesinin yardım alması için onları yönlendirin.

Acil Durumlarda ... Soğukkanlılığınızı koruyun. Sakinleştirmeye ve ona güven vermeye çalışın. Eğer bilincini kaybetmişse yan yatırın ve soluk aldığından emin olun. Gerginlik hali ya da tepkisizliği devam ederse acil servisi (112) arayın. Kullandığı ilaçları, maddeleri ya da tozları toplayın ve doktoruna verin. Ailesine haber verin. Maddeler kişiyi birçok şekilde etkileyebilir; uyuşmalarına yada halüsinasyon görmelerine, çok panik olmalarına ve korkmalarına, sinirli saldırgan olmalarına yol açabilir. Derin ve uzun nefesler almasını sağlayın. İçinde bulunduğunuz ortamı sakinleştirin: Işıkları ve gürültüyü azaltın.

Disiplin Cezaları İlköğretimde disiplin kuruluna verilmemektedir. Ortaöğretimde; Sigara içmeye: Uyarma, kınama, mahrumiyet Uyuşturucu ve alkol kullanma: Tasdikname ile uzaklaştırma Uyuşturucu madde ticareti: Sürekli uzaklaştırma cezaları verilir. Eğer öğrenci iyileşmeyi taahhüt eder ve buna dair kağıt imzalarsa disiplin cezası ertelenir. Bunu reddederse aileye haber verilir ve disiplin cezası uygulamaya konur. Bağımlı kişi hakkında takibat başlatılmadan tedavi isteğinde bulunursa hakkında kanuni işlem yapılmaz. Eğer bir öğrencinin madde kullandığı kesin olarak biliniyorsa onu tedavi olması için ikna etmeye çalışın. Tedaviyi kabul etmediği takdirde yönetmelik gereği uygulanacakları anlatın. Yine de kararın sorumluluğunun kendisine ait olduğunu vurgulayın.

Disiplin Cezaları Öğretmen bir öğrencisinin madde kullandığından şüpheleniyor ya da bundan emin ise; Çocukla kendisi konuşup onu yönlendirmeye çalışabilir ya da durumu direkt olarak idareye değil rehber öğretmene bildirir. Rehber öğretmen; görüşmesinde çocuğa okulda karşılaşabileceği problemleri anlatarak yardım alması için ikna etmeye çalışır, çocuğun izni dahilinde aileye bilgi verir, eğer konu idareye intikal etmiş ve çocuğun ceza alması gündemdeyse iyileşme taahhüdü imzalaması için onunla görüşür. Her hangi bir öğrenciden şüphelendiklerinde öğretmenlerin sorumluluğu o kişiyi rehber öğretmene yönlendirmektir.

Sorularınız ve yardım için 0 212 219 03 03 www.yeniden.org.tr