UYKU BOZUKLUKLARI UZM. DR. CAHİT ÖZER KASIM 2000

EPİDEMİYOLOJİ Toplumun tamamına yakınının hayatının bir döneminde uyku sorunu olur. Buna karşın doğrudan uyku sorunu ile hekime başvuran hasta sayısı oldukça azdır.

Birinci basamağa başvuran hastaların üçte birinde zaman zaman uyku sorunları bulunmaktadır. Bunların da yaklaşık yarısı kronik problemlerdir.

TANIM Uyku beynin dinamik bir fonksiyonudur. Kişi uyandığında kendini bedensel ve ruhsal açıdan güne hazır, dinlenmiş hissediyorsa normal bir uyku uyuduğu söylenebilir. Yetersiz ve kalitesiz uyku deneyimine “insomni” denmektedir.

Akut insomni Uyku sorunu bir geceden birkaç haftaya kadar bir zamanla sınırlıysa akut insomni denir. Uyku isteği,olumsuz duygu durumu,performans düşüklüğüne yol açar. Belirgin yaşam stresleri akut hastalıklar gürültü, sıcak gibi çevresel etkenler biyolojik ritmin bozulması

Kronik insomni Uyku sorunu haftada en az üç gece oluyorsa ve bir ay süreyle devam ederse kronik insomni denir. Halsizlik, isteksizlik, sinirlilik ve konsantrasyon güçlüğü Kronik hastalıklar en sık nedendir.

İNSOMNİ NEDENLERİ PSİKİYATRİK HASTALIKLAR duygulanım boz.:depresyon, bipolar b., distimi anksiyete boz.:YAB,PB,PTSB şizofreni

MEDİKAL SORUNLAR solunum:KOAH,AB dolaşım:ASKH,KKY,HT hormonal:MP,DM,HT,CS,AH GIS:PU,GERD,IBD GÜS:gebelik, üremi, BPH,İYE nörolojik:D,D,D,epilepsi,tümörler kas-iskelet:tüm ağrılı durumlar

İLAÇLAR nikotin (sigara),alkol,kafein dekonjestanlar, antidepresanlar,OKS,ß-bloker, ß-agonist, diüretik, tiroid hor.,aminofilin...

PRİMER UYKU BOZUKLARI kötü uyku hijyeni psikofizyolojik insomni sirkadyen uyku bozukluğu obstrüktif uyku apnesi sendromu huzursuz bacak sendromu

TANI SEMPTOMLAR uykuya dalma güçlüğü uykuyu sürdürme güçlüğü sabah çok erken ve dinlenemeden uyanma gün boyu halsizlik,güçsüzlük, sinirlilik, konsantrasyon güçlüğü

Sistem sorgulamasında her hastaya uyku durumu sorulmalı toplam uyku süresinde oluşan görece artma ve azalmalar değerlendirilmeli çevresel uyaranlar kullandığı ilaçlar, alkol, sigara sorulmalı ruhsal durum değerlendirilmeli uyku güncesi önerilmeli ayrıntılı FM ile olası sebepler araştırılmalı

TEDAVİ Gün içine etkinin düzeyi, hastalık süresi, olacak beklentisine bağlı uykusuzluk tedavi edilmeyen vakalar kronikleşir. Altta yatan nedene yönelik tedavilere öncelik verilir. Kısa etkili hipnotikler ön plandadır. Uyku hijyeni önerileri yararlıdır.

En sık benzodiyazepin res. agonistleri kullanılır. FARMAKOLOJİK TEDAVİ En sık benzodiyazepin res. agonistleri kullanılır. Kısa dönem kullanım için uygundur. Uykuyu başlatma,sürdürme ve derinleştirmede etkilidir. Uzun etkililerde artık uyku olabilir. Unutkanlık ve kötüye kullanım diğer yan etkileridir. Kronik has., OSAD, kötüye kull.,hamileler

Antidepresanlar düşük dozlarda kullanılabilir. Depresiflerde, psikotiklerde, madde bağımlılarında tercih edilirler. Huzursuz bacak sendromunu kötüleştirir. Difenhidramin, hidroksizin gibi antihistaminkler de kullanılır.

DAVRANIŞÇI TEDAVİ Davranış, inanç ve duygu değişiklikleri ile olumsuzluklar ortadan kaldırılmaya çalışılır. Gevşeme tedavisi: kas gevşetme, karın solunumu, meditasyon, hipnoz, görüntü-hayal gibi Uyku kısıtlama:uyku güncesi tutarak kişinin uyuduğu kadar yatakta kalması sağlanır. Kısa dinlendirmeyen uykular yasaklanır. Uyaran kontrol tedavisi: uyku hijyeni prensiplerine uyulması sağlanır. Uyuyamama ile yatağın özdeşleştirilmesi önlenmeye çalışılır.

BİLİŞSEL YAKLAŞIM Uyku hakkındaki yanlış inanç ve duyguların saptanarak yerine doğruların koyulması amaçlanır.