HAKEMLİK SÜRECİNDEKİ GELİŞMELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ “NASIL İYİ BİR HAKEM OLUNUR?” Prof. Dr. Emine Gül Kapçı

İYİ HAKEMLİK “Makalenizin nasıl değerlendirilmesini istiyorsanız, siz de hakemlik yaptığınızda makaleleri öyle değerlendirin”

AKRAN DEĞERLENDİRMESİ (Peer review) İlk örnekleri 18. yy’da İngiltere’de Standart uygulama 20.yy son çeyrek Yazar –hakem rolleri değişiyor Birden fazla hakem Çift yönlü kör hakemlik Karar editörde

AMAÇ hakem özellikleri ve sorumlulukları konusunda gerçekleştirilen araştırma sonuçları bu alandaki güncel tartışmaları ve yaklaşımları değerlendirmektir. BÖYLECE; akademik yayıncılığın en önemli unsurları olan yazar, hakem ve editörlere farklı uygulamaların varlığından haberdar etmek, geleceğin hakemlerine katkıda bulunma

Yetkin Hakemlerin Özellikleri Konusundaki Araştırmalar Araştırılan Değişkenler derginin editörler kurulunda bulunma desteklenen bir araştırmanın yürütücüsü olma hakemlikle ilgili eğitim alma formal eğitimini tamamladıktan sonra geçirdiği süre cinsiyet yaş istatistik eğitimini alma akademik derece hakemlik yaptığı dergi sayısı hakemlik yapma süresi aday makaleyi değerlendirme süresi

Yetkin Hakemlerin Özellikleri Konusundaki Bulgular Anlamlı Bulunan Değişkenler Yaklaşık 3 saatte makaleyi değerlendirme ve genç akademisyen Diğer Bulgular Değişkenler yetkin hakemliğin yalnızca %8’ini açıklamıştır Editör ya da yazar önerisine dayalı hakemlikte farklılık yok Sonuç Yetkin hakemlerin özelliklerini ortaya koyan araştırmaları yapmak kolay değil!

Yetkin Hakemlerin Özellikleri: Editör Görüşleri Hemen yanıt verme ve çabuk okuma Yapıcı değerlendirme Somut önerilerde bulunma Yazarı değil makaleyi değerlendirme Kendini okuyucunun yerine koyma Alelacele yapılan eleştirilerden kaçınma Sağlam gerekçelere dayanarak makaleyi reddetme Reddetse bile yapıcı önerilerde bulunma

Hakemlik Sürecindeki Gelişmeler 1. Editörlerin, hakemlerin hakemliklerini değerlendirmeleri. 2. “Yayınlarsın ya da telef olursun” (publish or perish) anlayışından hızla uzaklaşılması gerektiği 3. Hakemlik için içsel motivasyon artık yeterli değil mi? 4. Yılın en iyi hakemleri ödülü 5. Yazarlardan çalışmalarının neden yayınlanması gerektiğini anlatan bir paragraf yazmaları istenmesi

6. En iyi hakemleri belirlemek amacıyla “hakem faktörü ” (HF) hesaplama önerilerinde bulunulmuştur. 7. Yazarın yazım kurallarına uyulduğuna ilişkin bir form doldurmasını beklemektedir . 8. Hakemlik formu, hakemin makale hakkındaki genel görüşlerini editörlere özetlemek amacıyla doldurulmaktadır. 9. “büyük değişiklikler yapıldıktan sonra aday makalenin yeni baştan değerlendirilmesi” seçeneğinin pek olmaması 10. “yalnızca editöre iletilecek gizli bilgi” (etik ihlaller, basılmaması gerektiği gibi)

11. “Körleme” (Blinding) “Maskelememe” (Unmasking) ve “Açık Hakemlik” (Open review) “maskelememe” olduğunda, hakemlik yapmak istememekte-, kabul ettiklerinde ise makalelerin kabul oranları artmakta, hakemler daha özenli biçimde raporlarını yazmaktadırlar Körlemenin olduğu uygulamalarda yanlılıkta azalma olmakta, bu makalelere daha fazla atıfta bulunulmaktadır.

12. “Açık hakemlik” uygulamasında, aday makaleler oldukça geniş bir hakem grubunun ve ilgilenen tüm bilim kişilerinin görüşlerine sunulmaktadır. tüm öneriler ve eleştiriler saydam ilgili tüm bilim kişileri ve tüm araştırmacılar getirilen önerileri ve eleştirileri izleyebilmektedir en önemli avantajı belki de, tüm bilim kişilerini eğitici / bilgilendirici olması entelektüel aşırmacılığın önüne geçilebileceği hakemlerin üzerindeki ağır yükü oldukça hafifletmesidir Sonuçta, dergiye ya çok iyi makaleler gönderilmekte ya da “açık hakemlik” uygulaması aday makalenin niteliğini artırmaktadır

14. Çevrim-içi hakemlik eğitimi 13. Aynı aday makaleyi değerlendiren hakemlerin birbirlerinin raporlarını görebilmeleri formel ya da informel hakemlik eğitimini almayan hakemlere, bir anlamda, uygulamalı hizmet-içi eğitim Hakemlerin birbiriyle çelişen eleştirileri ya da istekleri nin önüne geçilmesi 14. Çevrim-içi hakemlik eğitimi 15. Genç akademisyenlerle birlikte aday makaleyi değerlendirme 16. Hakem olmaya karar verdim seçeneği

SONUÇ Bu sunum, akran-hakemlerin denetiminden geçmeden basılacağı bildirildiğinden, bu sunumun “reddedilme” olasılığı bulunmuyor… sizlerden “küçük değişikliklerle kabul” almayı ümit ediyorum.

Teşekkürler…