SAÇLARIMIZI TANIYALIM! YARD. DOÇ. DR. CELALETTİN R. ÇELEBİ

İnsan vücudunda yaklaşık 5 milyon kıl kökünün bulunduğu tahmin ediliyor. Bunun 1 milyonu başımıza yerleşmiş durumda (saç + sakal). Saçlarımızı oluşturan kıl kökü (folikülü)sayısı ise 100.000 civarındadır. Ancak bu değer sarışınlarda %10 daha fazla, kızıl saçlılarda ise %10 daha azdır.

Yanak ve alnımızda ortalama kıl kökü oranı cm2’de 800 civarında olup bunun yarısı vellus (ayva) tüyü şeklindedir. Bacaklarımızda bu oran cm2’ye 50, gövdede ise 50-100 kıl kökü / cm2’ye düşer. Başımızın saçlı olan kısmında ise 20-30 yaşında 618/cm2, 30-50 yaşlarında 585, 80-90 yaşlarında 435/cm2 arasında saç bulunur. Bazı araştırmacılara göre bu oran ortalama 250-260/cm2 arasındadır.

Aktif bir saç kılını yatay olarak kesersek, ( ŞEKİL-1 )

Ortada ilik(medulla) adını verdiğimiz özellikle kalın kıllarda bulunan protein yapısında trikohyalın içeren bir cevher görürüz. İliği çevreleyen kabuk tabakası (kortex), kalın bir tabaka olup, uzamış/yassılaşmış, uzun eksenleri saça paralel uzanan kortikal hücrelerden oluşur. İçerisinde silindirik keratinize lifler bulunur.

Kabuk tabakası ve içindekiler, dış kabuk diyebileceğimiz ince kutikula tabakası tarafından sarmalanarak kılın bütünlüğü sağlanır. Eğer yatay kesiti, kıl soğancığını (kökünü) içeren derin bir tabakadan alacak olursak, saydığım bu üç tabakanın (medulla,kortex,kutikula) dışında 2 ayrı kılıf şeklinde tabaka daha bulunduğunu görürüz. (iç kılıf,dış kılıf)

(Şekil-2 Elektron mikroskop görünümü/DIŞ KILIF)

Bir saç kökü ömür boyu 10-20 defa kendisini yineleyerek / yeniliyerek 2-5 yıl süren devirler halinde tekrarlar. Her seferinde yeni saçlara kavuşuruz. Ancak bizler bunu kolay farkedemeyiz. 2-5 yıllık dönemler boyunca bir saç teli 3 aşamadan geçerek doğar, büyür ve dökülür.

( ŞEKİL- 3 )

a- Anagen dönemde saç kılı büyüme aşamasındadır a- Anagen dönemde saç kılı büyüme aşamasındadır. Bu dönemde büyüme hızı maximum olup yaklaşık 1cm/ay’dır.

b- Katagen dönemde saç kılı çözülme ve küçülme aşamasındadır b- Katagen dönemde saç kılı çözülme ve küçülme aşamasındadır. Bu dönem 2 haftalık bir geçiş dönemi olup, kıl kökü ile dermisteki damar ve sinir paketlerini, bağ dokusu hücrelerini içeren kıl soğancığının teması azalır ve kıl çekilerek küçülmeye başlar.

c- Telogen dönem ise bir kılın emekliye ayrıldığı dönemdir c- Telogen dönem ise bir kılın emekliye ayrıldığı dönemdir. Bu dönemde soğancık ile kıl kökü arasındaki tüm bağlantılar kopmuş olup, kıl kökünde melanositlerin pigment üretimi durmuştur, kıl kökleri beyaz görünür. Bunlar dökülmeye adaydırlar.

Herhangi bir anda, normalde, saçların %10-13 telogen, %1 katagen ve %85-90’ı anagen dönemdedir. Bir günde ortalama 100 telogen saç kendiliğinden dökülür/dökülebilir. Anagen dönemde bir saç kılı anatomik olarak 3 bölgeye ayrılır.

( ŞEKİL-4 )

1- Kıl kökü: Kılın en derin tabakadan kılı dikleştiren kasa kadar olan bölümü, aynı zamanda saçın üreyerek dönüşüm geçirdiği kısımdır.

2- Kılı dikleştiren kastan, yağ bezi kanalının açıldığı yere kadar olan bölüme kıl gövdesi denir.

3- Yağbezi kanalının açılım yerinden, deri yüzeyine dek olan bölme ise kıl ağzı olarak adlandırılır. Kıl gövdesi ve ağzı ise kılın kalıcı olarak oluştuğu kısımlardır.

Saç kıllarının dönemsel olarak hep aynı şekilde büyümeleri henüz çözemediğimiz bir mekanizma ile intrensek(içten) olarak kontrol edilir. Ancak bu kontrolu etkileyen unsurlar vardır. (genetik,kimyasal,hormonal,çevresel ve yaş gibi)

SAÇ DÖKÜLMESİNİN TIBBİ SINIFLANDIRILMASI A . Nedbe dokusu bırakmayan saç dökülmesi B . Nedbe dokusu bırakan saç dökülmesi

A1. Primer (birincil) deri hast. A2. İlaçlar A3. Sistemik Hastalıklar

A1. Primer ( birincil ) deri hastalıkları

Telojen effluvium Androgenic alopecia Alopecia Areata Tinea Capitis Travmatik Alopesi

A2. İlaçlar

antimitotikler heparin carbimazolene isotretionin Beta blokerlar Amfetaminler warfarin propylthiouvacil vitamin A etretinate Levodepo Talyum

A3. Sistemik Hastalıklar

Lupus Erythematosus Sekender sifiliz Hypotiroidi Hipertiroidi Protein, demir, biotin, çinko eksiklikleri AIDS

B .Nedbe dokusu bırakan saç dökülmesi

B1. Primer (birincil) deri hastalıkları B2. Sistemik Hastalıklar

B1. Primer ( birincil ) deri hastalıkları

Cutenous Lupus Lichen Planus Folliculitis Folliculitis Decalvans Pseudo pelade Linear Scleroderma

B2. Sistemik Hastalıklar

Lupus Erythematosus Sarkoidosis Cutanous metastaz