DİLEK KİPLERİ MUNİBE CANBAY

DİLEK KİPLERİ İşin, oluşun ve hareketlerin yapılması dileğini bildirir. Dilek kipleri zaman belirtmez; ancak belirsiz biçimde gelecek zaman anlamı taşır. Dilek kipleri dört çeşittir. 1 - Gereklilik Kipi 2 – İstek Kipi 3 - Koşul - Şart Kipi 4 - Emir Kipi

1 - GEREKLİLİK KİPİ İşin yapılmasını yada yapılmamasının gerektiği anlatılır. “–meli, -malı” ekiyle yapılır. Bazen ihtimal bildirebilir. ÖRNEK: Git – meli – yim Git – me – meli - yim Git – meli – sin Git – me – meli - sin Git – meli Git – me - meli Git – meli – yiz Git – me – meli - yiz Git – meli – siniz Git - me – meli - siniz Git – meli - ler Git – me – meli- ler

GEREKLİLİK KİPİ ÖRNEK CÜMLELER Mutlaka okula gitmeliyim. Kazanmak için çalışmalısın. Annen gitmiş olmalı. (ihtimal) Bu akşam ders çalışmalıyım. Ona iyi davranmalısın.

2 - İSTEK KİPİ İşin yapılmasının ya da yapılmamasını istediğini, arzuladığını anlatır, “-e, -a” ekiyle yapılır. ÖRNEK: Gel – e – yim Gel – me – (y)e - yim Gel – e – sin Gel – me – (y)e - sin Gel – e Gel – me – (y)e Gel – e – lim Gel – me – (y)e - lim Gel – e – siniz Gel – me – (y)e - siniz Gel – e – ler Gel – me – (y)e - ler * ”y” kaynaştırma harfidir.

İSTEK KİPİ ÖRNEK CÜMLELER Biraz hava alayım. En iyisi biraz yürüyelim. Gel seni bir göreyim. Bugün okula gidelim. Bu kitabı okumayalım.

3 - KOŞUL - ŞART KİPİ İşin yapılıp yapılmamasının şart olduğunu anlatır. “–se, -sa” ekiyle yapılır. ÖRNEK: Sor – sa – m Sor – ma – sa - m Sor – sa – n Sor – ma – sa - n Sor – sa Sor – ma - sa Sor – sa – k Sor – ma – sa - k Sor – sa – nız Sor – ma – sa - nız Sor – sa – lar Sor – ma – sa - lar

KOŞUL - ŞART KİPİ ÖRNEK CÜMLELER Eve gitsekte dinlensek. Yağmur yağarsa sevinirim. Yağmur yağarsa mantarlar çıkar. Annem bugün erken gelse…

4 - EMİR KİPİ İşin yapılıp yapılmamasının emredildiğini anlatan ektir. Eki yoktur. Şahıs ekleriyle yapılır. ÖRNEK: (ben) - – (sen) gel gel - me (o) gel (sin) gel – me – (sin) (biz) – - (siz) gel – i – (niz) gel – me – (y)i – (niz) (onlar) gel (sinler) gel – me – (sinler)

EMİR KİPİ ÖRNEK CÜMLELER Bu akşam eve erken git. Söyleyin ödevini yapsın. Ellerinizi yıkayın. Çabuk buraya gel.

SORULAR

Aşağıdaki dizelerin hangisinde yüklem, gereklilik kipindedir? SORU - 1 Aşağıdaki dizelerin hangisinde yüklem, gereklilik kipindedir? A - ) Çınar yeşili sundurmamda , Bakmalıyım ayçiçeği tarlasına. B - ) Akçakavaklar ıslanırken, Örter bizi gün ananın yaprakları. C - ) İşte duruyor bir çocuk! Mürdüm eriği gözleriyle. D - ) Bir yüce dağdan bir yüce dağa, Dikmişim ışıklı direklerimi.

ÇÖZÜM - 1 B’ de “örten” geniş zaman, C’ de “duruyor” şimdiki zaman D’ de “dikmişim” öğrenilen geçmiş zamandır. A’ da “bakmalıyız” gereklilik kipinde çekimlenmiştir. Cevap: A

SORU - 2 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem farklı bir kip almıştır? A - ) Deli gibi hareket ediyor. B - ) Yüzünden düşen bin parça. C - ) Yarın akşam telefon etmeliyiz. D - ) Sabaha karşı oraya vardık.

ÇÖZÜM - 2 A, B ve D şıklarında haber kipleri kullanılmıştır. C şıkkında ise dilek kiplerinden, gereklilik kipi kullanılmıştır. Cevap: C

Soru - 3 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem farklı bir kip almıştır? A - ) deli gibi hareket ediyor. B - ) yüzünden düşen bin parça. C – ) yarın akşam telefon etmeliyiz. D – ) sabaha karşı oraya vardık.

ÇÖZÜM - 3 A,B ve D şıklarında haber kipi kullanılmıştır. C şıkkında ise dilek kipinden, gereklilik kipi kullanılmıştır. Cevap : C

MUNİBE CANBAY