ELEKTRİKLENME
Elektron kazanma ve kaybetme şekli olan elektriklenme: 1. Sürtünme ile elektriklenme 2.Dokunma ile elektriklenme 3.Etki ile elektriklenme olmak üzere üç şekilde gerçekleşir.
1.SÜRTÜNME İLE ELEKTRİKLENME İki cismin birbirlerine sürtülerek elektrik yüküyle yüklenmesine sürtünme ile elektriklenme denir Sürtünme ile elektriklenen iki cisim eşit miktarda ve zıt cins elektrik yüküyle yüklenir
Ebonit çubuk yünlü kumaşa sürtüldüğünde,yün atomlarından ebonit atomlarına elektron geçer. Ebonit çubuk elektron kazanır ve (–) yükle yüklenir. Bu esnada yünlü kumaş elektron kaybettiği için pozitif (+) yükle yüklenir Cam çubuk ipek kumaşa sürtüldüğünde cam çubuk elektron kaybettiği için pozitif (+), ipek kumaş negatif (–) yükle yüklenir.
2.DOKUNMA İLE ELEKTRİKLENME İletken iki cismin birbirlerine dokundurulduğunda toplam elektrik yüklerini paylaşmalarına dokunma ile elektriklenme denir Dokunma ile elektriklenmede iki cisim aynı cins elektrik yükü ile yüklenir
- yüklü K küresi nötr olan L küresine dokundurulduğunda küreler net yükü paylaşır ve L küresi de aynı cins yükle yüklenir
İletken Kürelerin Yük Paylaşımı Birbirlerine dokundurulan iletken küreler net yükü çaplarıyla orantılı olarak paylaşırlar
Yükleri q1 ve q2 olan yarıçapları r1 ve r2 olan iki küre birbirlerine dokundurulup ayrıldığında son yükleri q’1 ve q’2 q’1= q1 + q2 .r1 r1+r2 q’2= q1 + q2 .r2 r1+r2 bağıntıları ile hesaplanır
SORU: Küreler birbirine dokundurulup ayrılırsa yükleri ne olur?
ÇÖZÜM 1: q’K = +15q – 5q .2r q’L= +15q -5q .3r 2r+3r 2r+3r = +10q .2r = +10q .2r 5r 5r =+4q = +6q
ÇÖZÜM 2: Toplam yük yarıçapla orantılı olarak paylaşılr. Toplam yük:+10q Toplam yarıçap:5r Birim yarıçapa düşen yük: +10q = 2q olur. 5r r Buna göre 2r yarıçaplı küreye +4q , 3r yarıçaplı küreye +6q yük düşer.
ETKİ İLE ELEKTRİKLENME Nötr bir iletkenin yakınında tutulan yüklü cismin etkisi ile elektriklenmesine etki ile elektriklenme denir Etki ile elektriklenen cisim etkiyi oluşturan cismin yüküne zıt elektrik yüküyle yüklenir
ŞEKİL 1 ŞEKİL 2 ŞEKİL 3 Şekil 1 deki gibi yüklü bir cisim nötr bir cisme yaklaştırıldığında nötr cisimdeki aynı cins yükleri cismin uzak ucuna iterken zıt cins yükleri kendisine yakın olan uca çeker bu durumda nötr cisimde kutuplaşma olur Nötr cismin uzak ucu şekil 2 deki gibi topraklanır. Şekil 3 teki gibi toprak bağlantısı kesilip yüklü cisim uzaklaştırıldığında nötr cismin tüm yüzeyinde yükler aynı olur.Böylece cisimler zıt yükle yüklenmiş olu
Topraklama bağlantısı çift yönlü iş yapar. Yani iletkenin negatif yüke ihtiyacı varsa topraktan elektron gelmesini sağlayarak cismin nötr olması sağlanır
Aynı şekilde iletkende negatif yük fazlası varsa fazla olan elektronlar toprağa giderek cismin nötr olması sağlanır
HAZIRLAYAN ZEYNEP ÇOBAN SINIF: 10-B NO: 441