Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar Doç. Dr. Naim NUR CÜTF Halk Sağlığı AD

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Genellikle cinsel ilişki yolu ile insandan insana bulaşan mikroorganizmaların (mikrop) neden olduğu üreme organlarının enfeksiyonudur

Dünyadaki Görülme Sıklığı (DSÖ-2002) Her yıl dünyada 250 milyondan fazla kişinin cinsel ilişki sonucu bu hastalıklara yakalandığı tahmin edilmektedir Gelişmekte olan ülkelerdeki prevalans, gelişmiş ülkelere göre çok daha yüksektir. Bu ülkelerde sağaltıma erişilebilirlik de düşüktür. Cinsel aktivitenin yüksek olduğu yaşlar, bu hastalıklarla en fazla karşılaşılan yaş gruplarıdır. Kadınlar bu hastalıklarla hemen her yaş grubunda erkeklerden daha fazla karşılaşmaktadırlar. Her iki cinsiyet için de, 15-30 yaş arası, CYBH’ın en sık görüldüğü yaş grubudur.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların önemi * Sık görülmeleri, * Komplikasyonları (sterilite, düşük, dış gebelik), * Ölüme yol açabilmeleri (AİDS) ve * Kontrolünün zorluğu nedeniyle önemli bir sağlık sorunudur.

Cinsel yolla bulasan hastalıklar AIDS Hepatit-B Bel soğukluğu (Gonore) Sifiliz (Frengi) Diğer bakteri, mantar ve virüslerin neden olduğu hastalıklar

Genel özellikleri Her iki cinste de cinsel yönden en aktif oldukları dönemde sık görülür Genelde sessiz seyreder Başka birçok hastalıklara zemin hazırlarlar

CYBH’ların Geçişini Etkileyen Faktörler Çok eşlilik Birden fazla cinsel eş değiştirmek Seks işçileri ya da müşterileri ile cinsel ilişkide bulunmak. Hastalık belirtisi olan kişilerle ilişki CYBH’ların kadınlara bulaşma riski daha fazladır. Eğitim eksikliği Kondom (prezervatif) kullanımının az olması

Cinsiyet ve yaş özellikleri 15-30 yaş grubunda en fazla Kadında 14-19 yaş arası daha sık *Erken yasta evlenme *Biyolojik olarak, kadınlardaki cinsel organ mukozasının tahriş olasılığının daha fazla olması Erkekte 19 yaş sonrası daha sık *Cinsel olarak daha aktifler *Fazla cinsel eş değistirirler

Sosyal faktörler Güvenli olmayan cinsel ilişki Güvenli cinsel ilişki hakkında yetersiz bilgi Kondom temininde sorunlar Kondomdan hoşlanmamak Kültürel ve dinsel inançlar

Cinsel yolla bulasan hastalıklar Belirti(+) %30 Belirti(-) %70

Belirtilerin ortaya çıkma zamanı Cinsel yolla bulasan hastalıklar bazen belirti vermeyebilir yada kişiyi rahatsız etmeyecek kadar hafif belirti verebilir Özellikle kadınlarda bazen hiç belirti görülmez! Bunlar “taşıyıcı” kabul edilir ve hastalığı başkalarına da bulaştırırlar

Belirtilerin ortaya çıkma zamanı Cinsel temastan sonra hastalık belirtilerini ortaya çıkması için geçen süre (kuluçka süresi) hastalıktan hastalığa farklıdır Bu hastalık süreci günler (bel soğukluğu), haftalar (hepatit-B), aylar (frengi) ya da yıllar (AIDS) sürebilmektedir

Belirtiler Cinsel organlardan iltihap ve akıntı gelmesi Akıntının genelde kötü kokulu olması Cinsel ilişki sonrası kanama İdrar yaparken yanma, sızı, sık sık az miktarda idrara çıkma Karın ağrısı

Belirtiler Cinsel organ ve çevresinde kaşıntı, kabarcık, yara, siğil ve kızartı Kasık lenf bezlerinde sislik

CYBH Komplikasyonları Kadınlarda kronik pelvis ağrıları, kısırlık (infertilite) Yenidoğanlarda göz enfeksiyonları, zatürre (pnömoni) Dış gebelik, rahim ağzı kanseri, ağır enfeksiyonlar (Ektopik Gebelik, Sepsis ve Servikal Ca ) Erkeklerde üretral darlık ve kısırlık (infertilite) Sosyal Sorunlar

CYBH’ ın kontrolünü zorlaştıran etmenler - Cinsel davranışın değiştirilmesi zordur. - Cinsellikten bahsetmek utandırıcı ve zordur. - CYBH’ ın çoğu belirti vermez. - Sağaltımı her zaman kolay ve etkili olmaz

CYBH Önlemenin Temel İlkeleri Hizmet yalnız hastayı değil, aile ve cinsel eşlerini de kapsamalıdır. Hasta, bulaşma yolu ve sağlam kişilere yönelik koruyucu ve tedavi edici hizmetler eş zamanlı olarak verilmelidir. Birinci basamak hizmeti laboratuar ve ikinci basamak hizmetiyle desteklenmelidir.

CYBH Bulaşma Zincirine Yönelik Önlemler Hastaya yönelik önlemler, Sağlam kişiye yönelik önlemler, Bulaşma yoluna yönelik önlemler.

Hastaya Yönelik Önlemler Erken tanı: Risk gruplarının belirlenerek tanı olanaklarından öncelikle yararlanmaları sağlanmalıdır. Tedavi: Hastayla birlikte eşleri eşzamanlı olarak tedavi edilmeli ve tedavinin sonucu izlenmelidir. Danışmanlık ve eğitim: Hastalar CYBH hakkında bilgilendirilmeli olumlu cinsel davranışlar geliştirmeleri için kendilerine yardımcı olunmalıdır.

Sağlam Kişiye Yönelik Önlemler Risk altındaki gruplar belirlenmelidir (yaşamını cinsel yolla kazananlar,uzun yol şoförleri gibi). Risk altındaki kişiye öncelik verilerek bilgilendirme ve danışmanlık hizmeti verilmelidir. Başka nedenle sağlık merkezine başvuran her hasta, özellikle cinsel aktif yaşta ve risk gruplarının birinde olduğu anlaşılırsa CYBH öyküsü alınmalıdır. Doğum sonrası bebek bakımında yenidoğanın gözlerine tetrasiklin pomad sürülmelidir.

Bulaşma Yoluna Yönelik Önlemler Güvenli cinsel davranış eğitimi, Kondom sağlamanın sürekliliği, kondom kullanmanın özendirilmesi, Kondom kullanma eğitimi.

Hangi hastalıklar cinsel ilişki yoluyla bulaşabilir ? En sık rastlanılanları Gonore (bel soğukluğu), Sifiliz (frengi), HIV Enfeksiyonu (AIDS), Hepatit B, Klamidyoz, Kandidiyazis, Trikomoniyazis, Yumuşak şankr, Granuloma inguinale, Genital herpes, Lenfogranuloma venerium.

CYBH’ ın Yol Açtığı Belirtiler Uretral akıntı - gonore, - klamidya enfeksiyonları. Vajinal akıntı - trikomoniaz, - bakteriyel vajinoz, - kandidiyaz, Ülser / yara - sifiliz, - şankroid, - donovanozis. Alt karın ağrısı - gonore, - klamidya enfeksiyonu, - anaerobik bakteriler.

Riskli Gruplar Cinsel olarak aktif genç kadınlar, Çok eşli kadınlar, Seks işçileri ve müşterileri, Cinsel olarak aktif yaşlardaki evli olmayan erkekler, Evinden ve/veya eşinden sık ayrılan, sık seyahatlere çıkan erkek ve kadınlar, Kamyon şoförleri.

GONORE (Belsoğukluğu) Gonore en sık rastlanılan cinsel yolla bulaşan hastalıklardan biridir. 1995 yılı DSÖ tahminlerine göre her yıl yaklaşık 62 milyon kişi hastalığa yakalanmaktadır. Hastalık en sık Güney ve Güneydoğu Asya'da görülmektedir. Gonore, kadın hastaların % 80'inde herhangi bir belirti vermez. Belirti veren kadınlarda, vajinadan yeşil veya sarı renkte fena kokulu akıntı olabilir. İdrar yaparken yanma ve ağrı vardır, sık sık ve az miktarda idrara çıkılır.

Erkeklerin çoğunda belirti vardır Erkeklerin çoğunda belirti vardır. Hastalık belirtileri mikrobun bulaşmasından 2-6 gün sonra (kuluçka süresi), penisin ucundaki üretra (dış idrar yolu) ağzından sarı yeşilimsi cerahat akar. İdrar yaparken yanma ve ağrı vardır, sık sık ve az miktarda idrara çıkılır. Gonore, zamanında ya da etkisiz ve tam tedavi edilmediğinde kadında önemli sağlık sorunlarına neden olur. Yumurta kanallarının iltihaplanması sonucu kısırlık, dış gebelik gelişebilir. Erkek hasta tedavi edilmediğinde meni yollarında iltihap ve bunun sonunda da kısırlık ortaya çıkabilir. Gonore antibiyotiklerle kolayca tedavi edilebilen bir hastalıktır. Cinsel eşin de muayenesi ve gerekirse tedavisi gerekmektedir.

SİFİLİZ (Frengi) Treponema pallidum adı verilen bir bakterinin neden olduğu cinsel yolla bulaşan bir hastalıktır.

Sifilizin yaygınlığı Sifiliz en sık rastlanılan cinsel yolla bulaşan hastalıklardan biridir. 1995 yılı Dünya Sağlık Örgütü tahminlerine göre her yıl yaklaşık 12 milyon kişi hastalığa yakalanmaktadır. Hastalık en sık Güney ve Güneydoğu Asya'da görülmektedir.

Bakteri kalp, gözler, beyin, sinir sistemi, kemikler, eklemler başta olmak üzere vücudun birçok yerinde hasarlara neden olur. Tedavi edilmeyen sifilizli gebe kadından, bakteri hamilelik esnasında bebeğe bulaşabilir. Bulaşma riski % 70 dolayındadır. Bu gebelerin ise yaklaşık % 25'i, ölü doğum ya da erken dönem bebek ölümü nedeni ile çocuklarını kaybederler. Sifiliz genellikle penisilin tedavisi ile kolayca iyileşir. Tedavinin başlangıcından genellikle 24 saat sonra bulaştırıcılık kaybolur.