Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı

Gelişimin İkinci Haftası (özet) Bilaminer (İki Tabakalı) Embriyon Diskinin Gelişimi

Gelişimin Üçüncü Haftası Trilaminer (Üç Tabakalı) Embriyon Diskinin Gelişimi

1- Primitif Çizginin Belirmesi

2- Notokord Gelişimi

3- Üç Tabakalı Germ Yaprağından Embriyonik Doku ve Organların Gelişimi

Gastrulasyon Morfogenezin (vücut şeklinin oluşması) başlangıcıdır.

Ektodermden Gelişen Yapılar Epidermis Merkezi ve Periferik Sinir Sistemi Gözün Retina Tabakası

Endodermden Gelişen Yapılar Solunum Yolları ve Sindirim Kanalını Döşeyen Örtü Epiteli Sindirim Kanalına Açılan Bezler Karaciğer ve Pankreasın Bez Yapıları

Mezenşim Periferik çizginin belirmesinden çok kısa bir süre sonra bu çizginin derinlerindeki hücreler ayrılarak, mezenşim denilen embriyonik gevşek bağ dokusunu oluştururlar.

İntraembriyonik Mezoderm Mezenşimin bir bölümü intraembriyonik mezoderm olarak bilinen tabakayı oluşturur.

İntraembriyonik Endoderm Primitif çizginin epiblast hücrelerinin bazıları hipoblast arasına girerek vitellus kesesinin tavanında intraembriyonik (embriyonik) endodermi oluştururlar.

İntraembriyonik Ektoderm Epiblast tabakasında kalan hücreler intraembriyonik (embriyonik) ektodermi oluştururlar.

Primitif Çizginin Akibeti Dördüncü haftanın ilk dönemlerine kadar aktif olarak mezodermi oluşturmaya devam eder. Primitif çizginin boyutu giderek azalır ve embriyonun sakrokoksigeal bölgesinde önemsiz bir yapı haline gelir. Normal şartlarda primitif çizgi dejeneratif değişikliğe uğrayarak dördüncü hafta sonunda kaybolur.

Sakrokoksigeal Teratom Primitif çizgi kalıntılarının varlığını sürdürmesidir. Sakrokoksigeal teratomlar yenidoğan döneminde en sık rastlanan tümörlerdir.

Allantois Allantois (sosis) yaklaşık 16. günde vitellus kesesinin kaudal duvarından bağlantı sapına uzanan küçük, sosis şeklinde bir divertikül olarak belirir. Erken dönemde kan yapımını üstlenir ve mesanenin gelişimi ile ilişkilidir. Mesane büyüdükçe urakusu oluşturur. Urakus erişkinde ligamentum umblikalis mediana adını alır. Allantoisin kan damarları umblikal arter ve venleri oluşturur.

Notokordun İşlevleri Embriyon için temel bir eksen Aksiyel iskelet (kafa kemikleri ve kolumna vertebralis) için bir temel İleride omur cisimlerinin oluşacağı yeri belirler.

Uyaranlar Birinci uyaranlar: İndüktörler (doku) İkinci uyaranlar: Evokatörler (organlar) Üçüncü uyaranlar: İndividuatörler (sistemler)

Kordoma Notokordun körelmiş artıklarından köken alan kordomaların 1/3 ‘ü kafatası tabanında gelişir ve nazofarenkse doğru genişler. Kordomalar yavaş büyür ve kemiğe infiltre olurlar.

İntraembriyonik sölom lateral mezodermi ikiye ayırır: Somatik mezoderm: Amniyonu saran eksraembriyonik mezoderm ile devam eder. Splanknik mezoderm: Vitellus kesesini saran ekstraembriyonik mezoderm ile devam eder.

SOMATOPLEVRA SPLANKNOPLEVRA Somatoplevra: Somatik mezoderm ile bunun üzerindeki embriyonik ektoderm. (Vücut duvarını) Splanknoplevra: Splanknik mezoderm ile bunun altındaki embriyonik endoderm. (Embriyonik barsak duvarını)

Nöral Krista Hücreleri Spinal sinirlerin dorsal kök gangliyonları V., VII., IX. ve X kafa çiftlerinin duyu gangliyonları Serebrospinal sinirler Sempatik gangliyonlar Schwann hücreleri Böbrek üstü bezi medullası Brankiyal arkuslardan köken alan kas ve kıkırdak yapıları Melanositler Odontoblastlar Meningsler Paragangliyonlar Parasempatik gangliyonlar

KVS: Kalp-Damar Sistemi Üçüncü haftanın başında vitellus kesesinin ekstraembriyonik mezoderminde Bağlantı sapında Koryonda anjiyogenez(kan damarlarının yapımı) başlar

Embriyonik Kan Damarları Yaklaşık iki gün sonra gelişmeye başlar

İkinci Haftanın Sonunda Embriyonik Beslenme Anne kanından besin maddelerinin ekstraembriyonik sölom ve vitellus kesesinden diffüzyonu ile sağlanır.

Üçüncü Hafta İçinde: Primordiyal uteroplasental dolaşım gelişir.

Anjiyogenez ve Hematogenez Üçüncü haftada embriyoda ve ektraembriyonik membranlarda anjiyogenez: Mezenşimal hücreler (anjiyoblastlar) kan adaları ouşturmak üzere toplanırlar Anjiyoblastlar yassılaşarak endotelyal hücreleri oluşturur Kan adaları içindeki boşlukların etrafında endoteli oluşturacak şekilde yerleşirler Bu endotel ile döşeli olan boşluklar kısa sürede birleşerek endotelyal kanal ağını oluşturur

Kan Hücreleri Üçüncü haftanın sonunda vitellus kesesi ve allantoisduvarında oluşmakta olan damarların endotelyal hücrelerinden (hemositoblast) gelişir. Embriyoda kan yapımı beşinci haftaya kadar başlamaz. İlk olarak embriyonik mezenşimin çeşitli yerlerinde, başlıca karaciğer daha sonra dalak, kemik iliği ve lenf nodlarında kan yapımı görülür.

Koryon Villuslarının İleri Gelişimi Primer koryon villusları: İkinci haftanın sonunda dallanmaya başlarlar. Sekonder koryon villusları: Üçüncü haftanın başında mezenşim, primer villusların içine doğru büyür ve ortada gevşek bir mezenşimal doku oluşturur. Tersiyer koryon villusları: Villuslar içindeki bazı mezenşimal hücreler daha sonra kapillerlere ve kanhücrelerine farklanır.Villuslarda kan hücreleri görülmeye başlar.

Üçüncü haftanın sonunda Embriyo kanı koryon villuslarındaki kapillerler içinde yavaşça akmaya başlar. İntervillöz boşluklardaki anne kanından oksijen ve besin maddeleri villusların duvarından diffüzyonla embriyo kanına geçer. Karbondioksit ve artık ürünler fetal kapillerlerden difüzyonla villus duvarını geçerek anne kanına karışır.

Sitotrofoblastik Kabuk Koryon villuslarının sitotrofoblast hücreleriçoğalır ve sinsityotrofoblastların içine doğru genişleyerek bu kabuğu oluştuurur. Bu kabuk aracılığı ile maternal dokuya bağlanan villuslara kök (bağlı) villus denir. Bağlı villusların kenarından çıkan villuslara dallanan (terminal) villus denir.

Dallanan Villus Embriyo ile anne kanı arasındaki madde değişiminin çoğu bu villusların duvarında gerçekleşir. Dallanan villuslar intervillöz boşluklardaki sürekli değişen anne kanı ile yıkanırlar.