İNTRAVENÖZ SIVI TEDAVİSİ (İVST) Gülbanu ZENCİR 2013-2014

Çeşitli miktarlarda İV sıvının ven içine verilmesi

AVANTAJLARI Sıvı ya da ilacın; etki edeceği alana, metabolize olmadan (kimyasal bir değişikliğe uğramadan) ulaşabilmesi etkisinin azaltılması ya da artırılması işleminin kısa sürede yapılabilmesi İlaçların; tahriş etkisinin daha az olması etkisinin hemen başlaması

İVST’NİN AMACI Damar yolunun açık tutulması Sıvı ve elektrolit dengesizliğinin giderilmesi Sürekli ya da aralıklı ilaç uygulama Hastanın beslenmesi Kan basıncının normal düzeylerde tutulması

İVST’NİN AMACI MSS için kan glikoz düzeyinin korunması Radyoopak maddelerle yapılacak işlemlerde böbrek işlevlerini korumak amacıyla sıvı yüklemesi yapılması

İVST’DE KULLANILAN SOLÜSYONLAR İzotonik solüsyonlar Hipotonik solüsyonlar Hipertonik solüsyonlar

İZOTONİK SOLÜSYONLAR Toplam elektrolit içeriği ≥ 310 mEq/L ≈ Serum osmoloritesine Osmolaritesi 240-340 mOsm/lt İZOTONİK SOLÜSYONLAR

İZOTONİK SOLÜSYONLAR Ekstrasellüler sıvıyı volüm olarak arttırırlar ekstrasellüler sıvı volüm açığını karşılamak üzere kullanılırlar Ör: uzun süreli kusmada ortaya çıkan sıvı volüm açığı İZOTONİK SOLÜSYONLAR

% 0.9 NaCl = Normal Salin(NS) %0.9 Salin = Fizyolojik(SF) Na; 154 mEq/lt Cl; 154 mEq/lt 308 mOsm/lt (izotonik) pH: 4 - 5 Serbest su sağlamaz, kalori vermez

Nerelerde Kullanılır ? İV hacim genişletilmesinde Hücre dışı sıvı kayıplarının karşılanmasında Kan ürünleri ile birlikte kullanılan tek solüsyondur

Plazma seviyesinin üzerinde Na ve Cl iyonları içerir İV sıvı fazlalığına ya da hiperkloramik asidoza neden olur

%5 DEKSTROZ SUDAKİ ÇÖZELTİSİ 278 mOsm/lt 50 gr/lt Glikoz 170 kalori/L sağlar Herhangi bir elektrolit içermez %5 DEKSTROZ SUDAKİ ÇÖZELTİSİ

%5 DEKSTROZ SUDAKİ ÇÖZELTİSİ Böbreklerden maddelerin atılımı için gerekli olan serbest suyu sağlar Nerelerde Kullanılır? Su kayıplarının karşılanması Hipernatremi tedavisinde kullanılır %5 DEKSTROZ SUDAKİ ÇÖZELTİSİ

%5 Dekstroz’un %9 NaCl Çözeltisi %0.225 içinde %5 dekstroz 355 mOsm/lt 50 gr/lt Glikoz 170 kalori/L sağlar

%5 Dekstroz’un %9 NaCl Çözeltisi Na, Cl ve serbest su sağlar Hipotonik kayıpların karşılanmasında Hipernatremi tedavisinde kullanılır %5 Dekstroz’un %9 NaCl Çözeltisi

Laktatlı Ringer (LR) = Ringerli Laktat 309 mOsm/lt (izotonik) 50 gr/lt Glikoz pH: 6.5-7.0 100cc/lt serbest su sağlar 6gr NaCl:103mEq Na ve Cl 0.3gr KCl: 4mEq K ve Cl 0.2 gr Kalsiyum klorür: 6mEq Ca ve Cl 3.1ger Sodyum laktat: 47.2 mg Na ve laktat Laktatlı Ringer (LR) = Ringerli Laktat

Laktatlı Ringer (LR) = Ringerli Laktat Fazla miktarda Cl - Mg içermesi ve HCO3 içermemesi dışında plazmanın bileşimi ile aynıdır İV sıvı hacminin genişletilmesinde ve sıvı kayıplarının karşılanmasında kullanılır Laktatlı Ringer (LR) = Ringerli Laktat

HİPERTONİK SOLÜSYONLAR > İntrasellüler sıvı Osmolariteleri 340 mOsm/lt’den fazla

HİPERTONİK SOLÜSYONLAR Ekstrasellüler sıvıya verildiklerinde, ekstrasellüler sıvının osmoloritesini arttırır (Yoğunlukları eritrositlerden daha yüksektir) osmolarite artışını karşılamak amacıyla su hücre içinden çıkarak ekstrasellüler sıvıya geçer Hücrelerde büzülme meydana gelir

HİPERTONİK SOLÜSYONLAR Üriner outputu ↑ ve ödemi ↓ amacıyla kullanılırlar

HİPERTONİK SOLÜSYONLAR %10 Dekstroz Sudaki Çözeltisi %3 - %5 Salin (SF) % 0.45 NaCl içinde %5 Dextroz

%10 Dekstroz Sudaki Çözeltisi HİPERTONİK SOLÜSYONLAR 566 mOsm/lt 100 gr/lt Glikoz 340 kalori/L sağlar Yalnızca serbest suyu sağlar Elektrolit içermez %10 Dekstroz Sudaki Çözeltisi

1026 mOsm/lt Semptomatik hiponatremi tedavisinde kullanılır Yavaş ve çok dikkatli verilmesi gerekir çünkü tehlikeli İV hacim artışına ve pulmoner ödeme neden olabilir %3 - %5 Salin

% 0.45 NaCl içinde %5 Dextroz 432 mOsm/lt 50 gr/lt Glikoz 170 kalori/L sağlar Na, Cl içeren serbest su sağlar Günlük diğer elektrolit kayıpları karşılanmamasına rağmen devam solüsyonu olarak kullanılır % 0.45 NaCl içinde %5 Dextroz

HİPOTONİK SOLÜSYONLAR Osmolariteleri 240 mOsm/lt’den daha azdır HİPOTONİK SOLÜSYONLAR

HİPOTONİK SOLÜSYONLAR Ekstrasellüler sıvıya verildiklerinde, ekstrasellüler sıvının osmoloritesini azaltarak ekstrasellüler sıvının hücre içine geçmesini sağlarlar Böylece hücreler fazla sıvıyı absorbe ederek şişerler Diyalize giren hastalarda olduğu gibi hücrenin dehidrate kaldığı durumlarda kullanılır HİPOTONİK SOLÜSYONLAR

% 0.45 NaCl 77 mEq/lt Na 77 mEq/lt Cl 154 mOsm/lt (hipotonik) pH: 4-5 Na ve Cl içeren 450 cc/lt serbest su sağlar % 0.45 NaCl

% 0.45 NaCl Hipotonik sıvı kayıplarının karşılanmasında kullanılır Kalori vermez Günlük diğer elektrolit kayıpları karşılanmamasına rağmen devam solüsyonu olarak kullanılır

ARAÇLAR

İğne/kanül/kateter Turnike Eldiven Pansuman malzemesi İV sıvı şişe/torbası Sıvı seti Volüm kontrol araçları İnfüzyon pompası

İĞNE/ KANÜL/ KATETER Periferal kateter Santral kateter Kan ve tedavi bileşenleri ile kimyasal olarak reaksiyona girmemeli Esnek yapıda olmalı Trombüs oluşumuna izin vermemeli Radyoopak maddeden yapılmalı İĞNE/ KANÜL/ KATETER

Periferal Venöz Kateterler Kısa dönem kullanım içindir Plastikten yapılmadır Yüksek flebit riskinden dolayı 72-96 saatte bir değiştirilmelidir Periferal Venöz Kateterler

Periferal Venöz Kateterler Kateter seçiminde: kateter çapı (G-gauge) boyu(mm) G-gauge; renklerle ve numaralarla ifade edilir G-gauge değeri ↑ kateter çapı küçülür Kateter uzunluğu: En yaygın kullanılan numara 12-24 gauge Periferal Venöz Kateterler

Periferal Kateter / Branül

İ.V.Kanül: Genel Özellikleri Water Flow Rate (ml/min) Gauge Color Code Catheter O.D.mm Catheter Length mm Water Flow Rate (ml/min) 14 G Orange 2.10 45 240 16 G Grey 1,74 180 17 G White 1.40 125 18 G Green 1.20 80 20 G Pink 1.11 32 54 22 G Blue 0.80 25 31 24 G Yellow 0.60 19 13 26 G Dark Blue

Kimlere Takılır? Çocuk hastalara Venin küçük olduğu Ven girişinin zor olduğu - Cerrahi tedavi yapılmamış - Hastanın KVS yönden stabil olan 20-24 Gauge

14-20 Gauge Kimlere Takılır? Erişkin hasta Cerrahi tedavi alan hasta Görülebilen ve palpe edilebilen ven Hastada resusitasyon ihtimalinin yüksek olması

Periferal Venöz Kateterler Kateter uzunluğu: mm Kısa kateterler (30-40 mm) Çocuk hastalar El üzerindeki ve venin kırımlı olduğu ve palpe edilemediği durumlarda Uzun kateterler Erişkinlerde Kol tercih edildiğinde, venin düz ve palpe edilebilir olduğu durumlarda tercih edilir

Periferal Venöz Kateterler Ne zaman kullanılmamalı? Uzun süreli tedavilerde Tahriş edici özelliği olan ilaçların uygulanmasında Parenteral beslenmede

Periferal Venöz Kateterler Ne zaman kullanılmamalı? ph’sı 5’in altında ve 9’un üzerinde, ozmolaritesi 600 mOsm/L’nin üzerindeki sıvıların uygulanmasında Giriş yerini koruyamayacak hastalarda kullanılmamalıdır

Orta-hat (midline) Periferal Venöz Kateterler Periferal venlere yerleştirilir Periferal venöz kateterlere göre daha uzundur (7,6-20,3 cm) Uzun süreli tedavilerde (1-4 hafta)

Orta-hat (midline) Periferal Venöz Kateterler Ne zaman kullanılmamalı? 1 aydan daha uzun süre kullanılmamalıdır Tahriş edici özelliği olan sıvıların uygulanmasında kullanılmamalıdır Orta-hat (midline) Periferal Venöz Kateterler

Santral Venöz Kateterler Vene yerleştirilen kateterin ucunun toraksta olduğu kateterlerdir Farklı çeşitleri vardır Periferal yerleştirilen santral venöz kateterler Santral yerleştirilen santral venöz kateterler

Santral Venöz Kateterler Ne zaman kullanılır? Uzun süreli İV sıvı tedavisinde Tahriş edici özellikte olup periferik venlere zarar veren ilaçların uygulanmasında Santral venöz basıncın(CVP) ölçülmesi gerektiği durumlarda Periferal venöz yolun bulunamadığı durumlarda

Santral Venöz Kateterler Periferik santral venöz kateterler Sefalik, bazilik, brakiyal venlerden yerleştirilir Nerelerde kullanılır? 6 aydan daha kısa süre durumlarda Uzun süreli analjezik tedavisi Kemoterapi, TPN, kan transfüzyonu durumlarında kullanılır Santral Venöz Kateterler

Santral Venöz Kateterler Periferik santral venöz kateterler Ne zaman kullanılmamalı? Çok uzun süreli durumlarda Sürekli kullanım durumlarında Diyaliz uygulanan bireylerde

Santral Venöz Kateterler İnternal juguler venler Eksternal juguler venler Subklavyen venlere 3 tip : Tünelsiz Deri tünelli Taşınabilir port Santral Venöz Kateterler

Santral Venöz Kateterler Tünelsiz Santral venöz kateterler Resüsitasyon Santral venöz basınç(CVP) takibi 2 haftadan uzun kullanılmamalı (silikon, çelik, teflon, titanyum, poliüretan, polietilen, polivinil klorürden imal edilir)

Santral Venöz Kateterler Deri Tünelli Santral venöz kateterler Uzun süreli venöz yol kullanımında TPN Kan transfüzyonu Sık kan örneği alma Periferik yollar kontrendike olduğunda Santral Venöz Kateterler

Santral Venöz Kateterler Taşınabilir portlar Uzun süreli venöz yol kullanımı olup damara giriş sıklığının az olduğu durumlarda Damara girişin sık olduğu durumlarda hastada ağrıya neden olabilir

Turnike

Solüsyonlar

İV SIVI ŞİŞESİ/TORBASI

İV solüsyon; 500-1000 ml (şişe) 50-3000 m (plastik) En yaygın kullanılanları; 50 ml, 100 ml, 250 ml, 500 ml, 1000 ml Sıvıların üzerinde ml cinsinden ölçekler vardır Şişelerin ağzında lastik tıpa ve bunun üzerinde koruyucu metal kapak bulunur

Sıvı hastaya takılmadan önce; kontrol edilmelidir Kullanım tarihleri İçinde bulundukları şişe veya torbada zedelenme olup olmadığı İçinde yabancı maddenin varlığı Kontaminasyon Renk değişimi Partikül oluşumu

Serum Seti SIVI SETİ

Serum Seti; Steril, disposable (tek kullanımlık) Solüsyon şişesi ile hastanın damarına yerleştirilen kateter arasında bağlantıyı sağlar Steril, disposable (tek kullanımlık) Üzerinde sıvının akış hızını düzenlemek için bir makara ya da klips bulunur İstenilen durumlarda infüzyon pompalarına bağlanabilir İki ucunda koruyucu kınlar bulunur

Şişeye takılan kısmında; şişenin içindeki hava ile set içindeki havanın yer değiştirmesine olanak sağlayan havalandırma düzeneği var Şeffaf ve ışığı geçirmeme gibi özelliklerine göre farklı şekilleri bulunur Şeffaf olması; gönderilen sıvı miktarının ayarlanmasında ve setin içinde hava kabarcıkları olup olmadığının gözlenmesinde önemlidir

İnfüzyon şişe ve torbaları için Hava girişli delme ucu Kapaklı havayolu filtresi  (15 μm sıvı filtresi) 

20 damla = 1 ml  Yumuşak damla odası  Hortum uzunluğu: 150 cm  Roller damla ayarlayıcı  Enjeksiyon portu (lateks içermez)  Luer konnektör  21 G hipodermik iğne  Yerçekimi ilkesiyle çalışır

AKIŞ KONTROL ARAÇLARI

Elle (manuel) kontrol Elektronik kontrol

Elektronik kontrol İnfüzyon pompaları Damla hızı pompaları Volmetrik pompalar Hasta kontrollü analjezi pompaları-PCA Ambulator pompalar Sürekli infüzyon Çok programlı

Elektronik kontrol Enjektörlü pompalar Enjektörlü infüzyon pompası Enjektör kullanıcılar Anestezik pompalar Hasta kontrollü analjezi pompaları-PCA Yerçekimi ile çalışanlar Damla hızı kontrollü Volmetrik kontrollü Elektronik kontrol

Enjektörlü infüzyon pompası Ambulator enjektör pompası Volumetrik infüzyon pompası PCA

PANSUMAN MALZEMESİ

3 yollu musluk (basınca dayalı) Stoper İnstoper Bağlantı setleri DİĞER ARAÇLAR 3 yollu musluk 3 yollu musluk (basınca dayalı) Stoper İnstoper Bağlantı setleri

3 yollu musluk Basınca dayanıklı (83 bar 1200 PSI) 180° döner Akış yönünü gösteren oklar Şeffaf gövde Bir döner male ve iki female luer lock konnektör

Ek doz uygulamaları için Enjeksiyon portu -lateks içermez- Kontaminasyonu önler Hijyenik kullanım Luer lock Renk: Sarı Female luer konnektörler için Kontaminasyonu önler Hijyenik kullanım Luer lock Renk: Mavi

İnspeksiyon - palpasyon Hastanın genel durumu Ven anatomisini bilme VEN SEÇİMİ İnspeksiyon - palpasyon Hastanın genel durumu Ven anatomisini bilme

El ve kollardaki yüzeyel venler değerlendirilmeli inspeksiyon ve palpasyonla İdeal İV giriş yeri kolun distalinde yer almalı Her bir uygulamada proksimale doğru gidilmeli Enfekte yaralı, inflamasyonlu venler tercih edilmemeli

Ayak ve bacak venleri tromboflebit ve emboli riskinden dolayı mümkün olduğunca tercih edilmemeli Ven seçiminde her iki kol iyice değerlendirilmeli Dolgun ve kıvrımsız venler tercih edilmeli Hastanın dominant olmayan ekstremite tercih edilmeli

Antekübital ven Çapı geniş Yüzeyel Dirsek ekleminde olması dezavantaj Uzun süreli uygulamalarda kolun sabitlenmesi gerekir

Eksternal juguler ven Acil durumlarda Karotis nabzının hissedilemediği durumlarda Ponksiyon yapanın deneyiminin az olduğu durumlarda tercih edilir Çapı geniş Yüzeyel

İnternal juguler ven Santral venöz kateterler için tercih edilir

Subklaviyen ven Çapı geniş Baş hareketlerinden etkilenmez (bilinçli ve boyun yaralanması olan hastalarda tercih edilir)

Femoral ven Çapı geniş Hızlı, kolay giriş sağlar Uzun süreli uygulamalar, santral venöz uygulamalar için uygun değil Eklemde yer alması, hastanın yatmasını ve alt ekstremitesinin desteklenmesini gerektirir

Bazilik ven Çapı küçük Vene giriş kolay Kısa süreli uygulamalar için

Sefalik Ven Vene giriş kolay Kısa süreli uygulamalar için El bileğine yakın olduğu için komplikasyon riski fazla

Medyan kubital ven Vene giriş kolay Dirsek ekleminde yer alması uzun kullanımda dezavantaj

Aksillar ven Bebek ve çocuklarda kullanılır Yetişkinlerde kullanılmaz Komplikasyon riski yüksek

Dorso digital ve metakarapal venler İnspeksiyon ve palpasyonu kolay Kolay ulaşılabilir Çapları küçük El hareketlerini kısıtlar

Yenidoğanlarda kullanılır Umblikal venler Yenidoğanlarda kullanılır

İNFÜZYON AKIŞ HIZININ HESAPLANMASI VE KAYIT EDİLMESİ damla/dakika ml/dk

Belirli miktarda solüsyonun ne kadar sürede hastaya gideceği Formül: Akış Hızı (damla/dk)= hacim x damla faktörü akış süresi (dk) Akış Hızı (ml/st)= dk damla sayısı x 60 dk damla faktörü(20)

1000 ml %0,9 NaCl sıvısı, 4 saat (240 dk) içinde hastaya gönderilecek 1000 ml %0,9 NaCl sıvısı, 4 saat (240 dk) içinde hastaya gönderilecek. Dakikada kaç damla, saatte kaç ml verilmelidir? (Damla faktörü = 20) Akış Hızı (damla/dk)= hacim x damla faktörü akış süresi (dk) Akış Hızı (damla/dk)= (1000 ml x 20) / 240 (dk) Akış Hızı (damla/dk)=83 damla/dk

Akış Hızı (ml/st)= (83 x 60)/20 Akış Hızı (ml/st)= 250 ml/st 1000 ml %0,9 NaCl sıvısı, 4 saat (240 dk) içinde hastaya gönderilecek. Dakikada kaç damla, saatte kaç ml verilmelidir? (Damla faktörü = 20) Akış Hızı (damla/dk)= dk. damla sayısı x 60 damla faktörü Akış Hızı (ml/st)= (83 x 60)/20 Akış Hızı (ml/st)= 250 ml/st

Sıvı hızı nasıl ayarlanır ? İV sıvı akış hızı set üzerindeki klemp veya infüzyon pompası ile düzenlenir İV sıvı üzerine, (içine eklenmiş ilaç, elektrolit varsa) etiket yapıştırılır Sıvı ve içine eklenenler sıvı izlem formuna kaydedilir Saatlik izlenir Kaydedilir Sıvı hızı nasıl ayarlanır ?

İntravenöz Sıvı Seti ve Kateterin Değiştirilmesi Lipid, kan ve kan ürünleri dışındaki sıvıların infüze edildiği setler 72-96 saatte bir değiştirilmelidir Acil durumlarda takılan kateterler 48 saatte bir değiştirilmelidir

İntravenöz Sıvı Seti ve Kateterin Değiştirilmesi Lipid, kan ve kan ürünlerinin infüze edildiği setler 24 saatte bir değiştirilmelidir Enfeksiyon ve sterilizasyonun bozulduğu şüphesi durumlarında ise setler hemen değiştirilmelidir

değiştirilmelidir Vene giriş yerindeki; pansuman ıslandığında pansumanlar ve kateter değiştirildiğinde pansuman ıslandığında gevşediğinde kirlendiğinde kateter giriş yeri kontrol edilmek istendiğinde değiştirilmelidir

İntravenöz Sıvı Tedavisi Komplikasyonları Lokal komplikasyonlar Sistemik komplikasyonlar

Lokal Komplikasyonlar Vene giriş yerinde veya yakınında oluşan komplikasyonlar Hematom Tromboz ve tromboflebit Trombotik olmayan tıkanma İnfiltrasyon ve ekstravazasyon Lokal enfeksiyon Venöz spazm Sinir zedelenmesi

Sistemik komplikasyonlar Vene giriş yerinden uzakta olup yaşamsal tehlike oluşturan komplikasyonlardır Septisemi Aşırı sıvı, elektrolit, glikoz yüklenmesi ve akciğer ödemi Hava embolisi Kateter embolisi Anaflaksi

Hematom (Lokal Komplikasyon) Hematom (ekimoz); damar dışındaki dokulara kanın infiltre olması Vene giriş tekniği ile ilgilidir Nedenleri Giriş sırasında venin zarar görmesi Damar içindeki kateter/iğne çekilirken bası uygulanması Önceki vene giriş uygulaması sırasında turnikenin sıkı bağlanması

Hematom (Lokal Komplikasyon) Önlemek için: Turnike vene girmeden hemen önce bağlanmalı Yaşlı ve çocuklarda ince kateterler kullanılmalı Venden çıkarken bası uygulanmalı Vene giriş sırasında özenli davranılmalı, travmadan kaçınılmalı

Hematom tanısı nasıl konur? Hematom olursa NE Yapalım? Kateter giriş bölgesindeki deride renk değişikliği, ödem Kateterin ilerletilememesi Hematom olursa NE Yapalım? Kayıt ve rapor etme Bölgeyi sık aralıklarla kontrol etme Distal bölgelerde nabız kontrolü

Tromboz ve Tromboflebit Tromboz, pıhtı oluşması Tromboflebit, tromboz ile birlikte vende inflamasyon olması Tromboz ve Tromboflebit

Flebit Riskinin Arttığı Durumlar Cinsiyet (kadın) Antibiyotik, analjezik, KCl, yüksek ozmolaritede sıvı uygulanması Önceden kateter uygulanmış olması Kateterin; büyük olması kısa olması

Flebit Riskinin Arttığı Durumlar İnfüzyon; miktarının fazla olması süresinin fazla olması Antekübital bölgeye kateter yerleştirilmesi

Tromboz-tromboflebit gelişirse NELER OLUR? İnfüzyon hızında beklenmeyen yavaşlama, durma Ekstremitede ödem Ekstremitede 1°’den fazla sıcaklık artışı İnfüzyon bölgesinde ağrı, yanma

Tromboz-tromboflebit gelişirse NELER OLUR? Vene giriş yerinde kızarma Ekstremitede zonklayıcı ağrı, siyanoz, solukluk Arter nabızlarında zayıflama Heparin/salinle yıkama yapılmaması

Tromboz-tromboflebit RISKINI ARTTıRAN DURUMLAR NELERDIR? Hipertonik solüsyon kullanımı Asitli solüsyon kullanımı Alt ekstremitede venlerinin kullanımı İnaktivite-immobilizasyon

Tromboz- tromboflebiti önlemek için HEMŞIRE NELER YAPMALı? Uygulanacak sıvıya uygun ven seçimi Zorunlu olmadıkça alt ekstremite venleri ve fleksiyon alanları kullanılmamalı Uygun aralıklarla yıkama (heparin/salin) yapma

Tromboz- tromboflebit geliştiğinde ne yapalım? Hekime haber ver İnfüzyon tedavisini sonlandır Kateteri çıkart Bölgeden kültür al Sıcak uygulama yap

Tromboz- tromboflebit geliştiğinde ne yapalım? Gerektiğinde antibiyotik, antikoagülan, antiinflamatuar ajanlar uygulanmalı Tıkanıklık durumunda tıkanıklığı gidermek için yıkama yapılmamalı

Trombotik olmayan tıkanma Nedenleri: Kateterin yanlış pozisyonda olması Bükülme / kıvrılma Taşınabilir portlarda iğnenin yanlış pozisyonda olması Trombotik olmayan tıkanma

Trombotik olmayan tıkanma Nedenleri: Superior vena cava sendromu (vena cavaya bası sonucu dolaşımın bozulması ile görülen bulgular) Pinch-off sendromu (Kateterin birinci kosta ile klavikula ve subklavius kası ile kostoklaviküler bağ arasında sıkışmasına bağlı olarak gelişen sendrom) İlacın çökelmesi

Önlemek için: Yıkama yapma iki ayrı ilaç uygulaması arasında kan ürünleri uygulaması öncesi ve sonrası kan örneği aldıktan sonra İV sıvı seti değişikliğinde

İnfiltrasyon ve Ekstravazasyon İnfiltrasyon; Tahriş özelliği olmayan sıvının damar dışına çıkmasına Ekstravazasyon; Tahriş özelliği olan sıvının damar dışına çıkmasına denir

İnfiltrasyon ve ekstravazasyon gelişirse Neler Olur? Vene giriş yerinde ve venin seyri boyunca ağrı, yanma Ekstremitede nörovasküler değişiklikler

İnfiltrasyon ve ekstravazasyonu önlemek için hemşire neler yapmalı? Kateter düzgün yerleştirilmeli Uygun çapta kateter kullanılmalı Hemşirelik teknikleri tam uygulanmalı

İnfiltrasyon ve ekstravazasyon geliştiğinde ne yapalım? Kateteri çıkart Gerekli durumlarda antidot kullan Sıcak uygulama vazodilatasyona neden olarak infiltrasyon ve ekstravazasyona uğrayan ilaç ya da solüsyonun ortamdan uzaklaştırılmasını hızlandırabilir İnfiltrasyon ve ekstravazasyon geliştiğinde ne yapalım?

İnfiltrasyon ve ekstravazasyon geliştiğinde ne yapalım? Soğuk uygulama ilaç ya da solüsyonun o bölgede dağılmadan kalmasını ve diğer bölgelere zarar vermemesini sağlayabilir

Lokal ve sistemik enfeksiyon Enfeksiyon yolları: Verilen solüsyon İV kateter yerleştirilmesi Sağlık çalışanlarının elleri Hastanın kendi endojen florası Uzak bir anatomik bölgeden yayılma Lokal ve sistemik enfeksiyon

Lokal ve sistemik enfeksiyon Enfeksiyon etmenleri: Mikroorganizmaların virulansı Hasta ile ilişkili etmenler Kateterin yerleştirilmesi ve bileşimi Lokal ve sistemik enfeksiyon

Kateter ilişkili enfeksiyonlar Kolonize kateter Flebit (venin iltihaplanması) Çıkış yeri enfeksiyonu Cep enfeksiyonu (İmplante kateterlerin subkutan cep bölgesinin infeksiyonu) Kateter ilişkili enfeksiyonlar

Kateter ilişkili enfeksiyonlar Tünel enfeksiyonu (Kateterin çıkış bölgesinden  2 cm uzaklıkta veya tünelli kateterlerin subkutan hattı boyunca eritem, endurasyon veya hassasiyet belirlenmesi) Kan akımı enfeksiyonu (septisemi) Septik trombofilebit Kateter ilişkili enfeksiyonlar

Enfeksiyon geliştiğinde neler olur? Hastada ateş Vene giriş yerinde; hassasiyet sertleşme pürülan akıntı Kateterden alınan kültür sonucunun pozitif olması

Enfeksiyon geliştiğinde ne Yapmalı? Enfeksiyon şüphesi varsa Kültür örneği alınmalı kandan kateter ucundan giriş yerinden solüsyondan

Enfeksiyon kaynakları Endojen (hasta bireyin kendisi) Eksojen

Enfeksiyon kaynakları Eksojen Solüsyon kabında çatlak olması Vende önceki uygulamalara ait çok sayıda giriş yeri olması İnfüzyon sıvısının kontamine olması

Enfeksiyon kaynakları Eksojen İnfüzyon setinin hasarlı olması İnfüzyon setinin kontamine olması İnfüzyon sıvısına ilaç eklerken kontaminasyon olması Hava yoluyla kontaminasyon

Enfeksiyon riskini azaltmak için Enfeksiyon kontrol teknikleri uygulanmalı Steriliteye uyulmalı Enfeksiyon kaynakları ortadan kaldırılmalı İnfüzyon sıvısının kontamine olmaması Periferik kateterler 48-96 saatte bir değiştirilmeli Uzun süreli kullanımlarda düzenli pansuman yapılmalı Enfeksiyon riskini azaltmak için

Pansumanda dikkat edilecek kurallar Pansuman steril olmalı Kontaminasyonlara karşı önlem alınmalı Kateter alanı kuru olmalı Tahrişe neden olunmamalı Güvenli sabitleme yapılmalı Kolay uygulanabilen ve çıkarılabilen pansuman malzemesi kullanılmalı Giriş yerinin muayenesine izin vermeli Estetik ve rahat olmalı

Enfeksiyon geliştiğinde ne yapmalı? Kateter yeri değiştirilmeli Antibiyotik tedavisi yapılmalı

Venöz spazm Damar duvarının istemsiz olarak aniden kasılması Belirtileri: Vene giriş yerinden yukarı doğru yayılan keskin ağrı İnfüzyonda yavaşlama Ven üzerindeki deride soluklaşma

Vazovagal yanıt (ağrı - anksiyete kaynaklı) Venöz spazm Nedenleri Travma Hızlı infüzyon Geniş kanül çapı Vazovagal yanıt (ağrı - anksiyete kaynaklı)

Venöz spazm Geliştiğinde Neler Yapalım? İnfüzyonu yavaşlatma veya sonlandırma Daha küçük kateter kullanma Hastanın ağrı-anksiyetesini azaltma Solüsyon içinde verilen ajanı seyreltme

Sinir zedelenmesi Flasterden kaynaklanır, eller ve parmaklarda karıncalanma ile başlar

Önlemek için neler yapalım? Sinir zedelenmesi Önlemek için neler yapalım? Flaster dolaşımı engellemeyecek sıkılıkta olmalı Ekstremiteler sabitlenirken destekli bandaj kullanılmalı Kateter takılırken parestezi olursa kateter hemen çıkartılmalı Parestezi; ciltte hissedilen, ve belirgin uzun süreli etkisi olmayan, karıncalanma, uyuşma, iğnelenme, yanma hissi

Sinir zedelenmesi gelişirse; Masaj Egzersiz Fizyoterapi

Aşırı sıvı, elektrolit, glikoz yüklenmesi ve akciğer ödemi Nedenleri: İV sıvı takibi yapılmaması Çok hızlı infüzyon

Aşırı sıvı, elektrolit, glikoz yüklenmesi ve akciğer ödemi Belirtileri: Kan basıncında, santral venöz basınçta(CVP) artma Venlerde belirginleşme Hızlı solunum Nefes darlığı Akciğerlerde raller Sıvı alımı ve atımı arasında uyumsuzluk Aşırı sıvı, elektrolit, glikoz yüklenmesi ve akciğer ödemi

Hemşire kardiyovasküler, renal, pulmoner durumu iyi değerlendirmeli Önlemek için: Hemşire kardiyovasküler, renal, pulmoner durumu iyi değerlendirmeli Uygun olmayan durumları hekime haber vermeli Hastanın idrar çıkışı takip edilmeli

Şüphe durumunda: Hasta başı yükseltilmeli İV infüzyon hızı azaltılmalı Hekime haber verilmeli

Hava embolisi Vene giren havanın damar sistemi içinde dolaşması Nedenleri: Solüsyonda veya kateterde hava olması Bağlantıların gevşek olması Hava embolisi

Hava embolisi Belirtileri: Nefes darlığı Göğüs ağrısı Takipne Çarpıntı Baş dönmesi Hipotansiyon Juguler venöz distansiyon Hava embolisi

Hava embolisi Gelişirse Hastanın başı aşağı gelecek şekilde sol yan pozisyon verilir Hekime haber verilir Pulmoner emboli yönünden hasta izlenir Hava embolisi Gelişirse

Kateterden bir parçanın koparak damar içinde dolaşmasıdır Vene giriş yerinde ani ağrı ile birlikte, venden çıkarılan kateterin pürüzlü ve eksik olması Kateter embolisi

Kateter embolisi Belirtileri: Siyanoz Hipotansiyon Göğüs ağrısı Taşikardi Kateter embolisi

Kateter embolisi Gelişirse Hekime haber verilir İV yol sonlandırılır Kateter parçasının distaline turnike uygulanmalı Kateterin yerini belirlemek için hasta röntgen için hazırlanmalı Kateter embolisi Gelişirse

Anaflaksi Aşırı duyarlılık reaksiyonudur Verilen sıvıya yada içindekilere karşı olabilir Hastanın alerjileri araştırılmalıdır Anaflaksi

İNTRAVENÖZ SIVI TEDAVİSİNDE HEMŞİRENİN ROL VE SORUMLULUKLARI

İV kateter kullanım endikasyonları Uygun teknikle kateter takma Kateter bakımı bilgi ve becerisi Kateteri çıkartma bilgi ve becerisi

İstemin doğru olup olmadığını değerlendirmek Solüsyonun; Tipi Verilme hızı Ne kadar sürede verileceği Hangi yolla verilececeği

Tedavi öncesi yapılması gerekenleri belirleme Doz hesaplama Akış hızı hesaplama Uygun veni ve giriş yerini belirleme (hastaya ve tedaviye) Araç-gereçlerin son kullanma tarihini kontrol etme

Hastaya tedavinin amacını ve tedavi sırasında uyulması gereken kuralları açıklamak Tedavi sırası ve sonrasında olası komplikasyonlar yönünden izlem yapmak

Tedavinin devamının sağlanması İnfüzyon setlerinin düzenli olarak değiştirilmesi İV sıvı tedavisini sonlandırmak (Hekim istemi ya da komplikasyon gelişmesi durumunda) İşlem öncesi, sırası ve sonrası kayıt tutmak ve rapor etmek

HEMŞİRELİK SÜRECİ TANILAMA

Fiziksel değerlendirme Güvenli uygulama Hataları önlemek Hemşirelik öyküsü Fiziksel değerlendirme Neden Tanılama?

Yaşam süreci Beslenme durumu Hastalık durumu Hemşirelik öyküsü

Böbrek fonksiyonları tam olarak gelişmemiştir Yenidoğan Böbrek fonksiyonları tam olarak gelişmemiştir suyun geri emilimi yetersiz olduğu için daha fazla su kaybederler Solunum sayısı ve beden yüzey alanı yetişkinlerden fazla olması nedeniyle, daha fazla sıvı kaybederler Yaşam süreci

Metabolik süreçlerde sıvı üretimi daha fazladır Adölesan Metabolik süreçlerde sıvı üretimi daha fazladır Kızlarda menstrüel siklusun başlaması erkeklere oranla dengesizlik riskini arttırmaktadır Yaşam süreci

Yaşlılar Vücut fonksiyonlarında azalma ile susamaya ve ADH’a verilen yanıtın azalması ile risk artmaktadır Yaşam süreci

Aşırı karbonhidrat alımı hiperglisemiye yol açabilir, kan şekeri düzeyi kontrol altında tutulmalı, gerekirse insülünle dengelenmeli Tuz oranı yüksek diyet alan hastalar izotonik ve hipertonik salin aldıklarında hipernatremi ortaya çıkabilir Beslenme durumu

Ağızdan beslenemeyen hastalarda ketoasidoz riski artacağından ringer laktat solüsyonu mümkün olduğunca kullanılmamalı Yine bu hastalarda beslenme ve İV sıvı tedavisi için santral venöz yollar tercih edilmeli Beslenme durumu

Cerrahi girişimler Yanık Kafa travmaları Solunum sistemi hastalıkları Üriner sistem hastalıkları Kardiyovasküler sistem hastalıkları Gastrointestinal sistem hastalıkları Kanser Hastalık durumu

Yanıklı hastalarda Ven seçimi sınırlı Enfeksiyon riski var Yanıklı ekstremiteden kateter yerleştirilmemeli Aynı anda bir çok sıvı, beslenme ve kan ürünü verileceği için çok tünelli kateterler ve santral yollar tercih edilmelidir Hastalık durumu

Kafa travmalı hastalarda Kafa içi basıncı azaltmak için hiperozmolar sıvılar (mannitol, hipertonik salin) kullanılır Kateter giriş yeri olarak antekübital ven tercih edilir Hastalık durumu

Kardiyovasküler sistem hastalıkları Ciddi kalp yetmezliği olan bireylerde İV sıvı tedavisinde; santral venöz basınç pulmoner kapiller uç basıncı izlenmeli Kardiyovasküler sistem hastalıkları

Böbrek yetersizliği Sıvı alımı ve böbrek fonksiyonları sıvı-elektrolit dengesinin sağlanmasında önemli

Gastrointestinal sistem hastalıkları Oral yol diyare’de (ishal) İntravenöz tedavi ağır dehidratasyonda ağızdan alım yeterli değilse peristaltizm kaybolmuşsa bilinç bozukluğunda Gastrointestinal sistem hastalıkları

İmmün sistem baskılanmıştır Enfeksiyon riski yüksek Asepsi kurallarına dikkat etmek gerekir Hematolojik malignitelerde tromboza eğilim arttığı için kateterlerin yıkanma işlem atlanmamalıdır Malignite

Allerji Allerji durumu değerlendirilmeli Kan yoluyla bulaşabilecek hastalıklar açısından hasta değerlendirilmeli Allerji

Yaşam bulguları Kilo takibi Aldığı çıkardığı takibi Kan ve idrar testleri Ödem durumu İnfiltrasyon Flebit Kateterin çıkarılması, kırılması, değiştirilmesi Fiziksel tanılama

Periferik Ödemin Değerlendirilmesi Ödem derecesi Tanım 1+ Hafif çökme (<2 mm) var, hızla kayboluyor 2+ Daha derin çökme (2-4 mm) var, 10-15 saniyede kayboluyor 3+ Derin çökme (4-6 mm) var, 1 dakikadan daha fazla sürede kayboluyor, ekstremitede yaygın şişlik var 4+ Çok derin çökme (6-8 mm) var, 2-5 dakikada kayboluyor, ekstremite şekli bozulmuş

Flebit Ölçeği Belirti Ø 1 Şu bulgulardan birisi var: Giriş yeri yakınında ağrı Giriş yeri hafif kızarıklık 2 Şu bulgulardan ikisi var: Giriş yeri yakınında ağrı 3 Şu bulguların tümü vardır ve yaygındır: Kanül yolu boyunca ağrı Eritem, sertlik

Şu bulguların tümü vardır ve yaygındır: Kanül yolu boyunca ağrı Eritem Flebit Ölçeği 4 Şu bulguların tümü vardır ve yaygındır: Kanül yolu boyunca ağrı Eritem Sertlik Venöz kordun palpe edilmesi 5 Ateş yüksekliği

Herhangi bir yönde 2,5 cm’den daha az ödem Dokununca soğukluk İnfiltrasyon Ölçeği Belirti Ø 1 Deri soluktur Herhangi bir yönde 2,5 cm’den daha az ödem Dokununca soğukluk Ağrı var / yok 2 Herhangi bir yönde 2,5-15 cm’den fazla ödem

İnfiltrasyon Ölçeği 3 4 Deri soluk ve yarı parlak Herhangi bir yönde 15 cm’den fazla ödem Dokununca soğukluk Hafif-orta şiddette ağrı 4 Deri soluk ve mattır Derider sertlik, sızıntı Deri renginde değişme, berelenme ve şişlik Gode bırakan derin doku ödemi Dolaşımda bozulma Orta-ileri şiddette ağrı Miktarı ne olursa olsun kan ürünleri, vezikan madde infiltrasyonu

Hemşirelik Tanıları İV kateter uygulaması ve İV sıvı tedavisi ile ilgili bilgi eksikliğine bağlı anksiyete Aşırı/yetersiz sıvı tedavisine bağlı sıvı volüm dengesizliği riski Yetersiz sıvı tedavisine bağlı sıvı volüm eksikliği riski

Hemşirelik Tanıları Aşırı sıvı tedavisine bağlı sıvı volüm fazlalığı riski İV kateter uygulamasına bağlı enfeksiyon riski İV kateter uygulamasına ilişkin akut ağrı ……. ilişkin bilgi eksikliğine bağlı tedaviyi etkisiz yönetme riski

Planlama - Bakım Hedefleri Bakımın hedefleri: Birey sıvı tedavisinin amacını ve risklerini bilir Dehidratasyon belirti ve bulguları yoktur Ödem - sıvı volüm fazlalığı belirtileri yoktur Planlama - Bakım Hedefleri

Planlama - Bakım Hedefleri Bakımın hedefleri: Lokal-sistemik enfeksiyon belirtileri yoktur Vene giriş bölgesinde ağrı yoktur Birey İV sıvı tedavisine, komplikasyonlara ve kontrollere ilişkin uygulamaları bilir ve uygular Planlama - Bakım Hedefleri

Planlama - Bakım Hedefleri Beklenen sonuçlar: Birey (ailesi, bakım veren) İV sıvı tedavisinin başlatılması, sürdürülmesi ve sonlandırılması sürecinde tedavinin amacını ve risklerini anladığını ifade eder Planlama - Bakım Hedefleri

Planlama - Bakım Hedefleri Beklenen sonuçlar: Birey (ailesi, bakım veren) İV kateter uygulaması ve İV sıvı tedavisi süresince endişe hissetmez Birey (ailesi, bakım veren) İV sıvı tedavisi süresince işbirliği yapar Sıvı dengesi normale döner

Beklenen sonuçlar: Yaşam bulguları, aldığı çıkardığı sıvı miktarı kilosu, laboratuar bulguları normal değerlerdedir İV sıvı akış hızı istemde belirtildiği şekilde verilir İV giriş yerinin etrafındaki cilt bütünlüğü bozulmamıştır

Beklenen sonuçlar: Şişme, kızarıklık, hassasiyet, ağrı yoktur Birey (bakım veren) evde sıvı takibi yapabilir. İV tedavi komplikasyon belirtilerini izler ve komplikasyon gelişmesi durumunda yapılacakları uygular

Bireyin (ailesi, bakım veren) İV sıvı tedavisinin amacı ve risklerine ilişkin bilgi durumu değerlendirilir Bireyin (ailesi, bakım veren) eğitime hazır oluşluğu ve öğrenme biçimi değerlendirilerek, eğitim için uygun zaman belirlenir Bireye (ailesi, bakım veren) İV sıvı tedavisinin amacı ve riskleri konusunda eğitim verilir Uygulama

İstemde belirtilen İV sıvı tedavisi başlatılır, ilaç uygulamaları 6 doğru ilkeye göre yapılır Sıvı elektrolit dengesizliği belirtileri, İV sıvı tedavisi komplikasyonlarına ilişkin belirtilerin bulunma durumu takip edilir İV sıvı tedavisinin sürdürülmesinde, istemde belirtilen İV sıvılar ile değiştirilir Uygulama

İV sıvı tedavisi için kullanılan sıvı seti uygun şekilde değiştirilir İV kateter giriş yerindeki pansuman uygun şekilde değiştirilir İV sıvı tedavisi istemde belirtildiği şekilde sonlandırılır Uygulama

İV sıvı tedavisinin başlatılması, sürdürülmesi, İV sıvı ve pansumanların değiştirilmesi ve İV yolun sonlandırılmasına ilişkin hemşirelik kayıtları tutulur, istenmeyen durumlar rapor edilir İV sıvı tedavisi devam edecekse bireye bakım verenin evde bakıma ilişkin yeterliliği değerlendirilir Bireye bakım verene evde İV sıvı tedavisine komplikasyonlara ve kontrollere eğitim verilir Uygulama

Değerlendirme Bireyin (ailesi, bakım veren) İV sıvı tedavisi sırasındaki işbirliği ve tedavi planına uyumu değerlendirilerek kayıt edilir İV sıvı akış hızı İV yolun açıklığı saat başı kontrol edilerek kayıt edilir Bireye İV sıvı tedavisine cevabı, sıvı-elektrolit dengesizliği belirtileri, yaşam bulguları, laboratuar bulguları kullanılarak değerlendirilir kayıt edilir

Değerlendirme Sıvı seti ve pansuman değiştirildiğinde, İV giriş yeri enfeksiyon, infiltrasyon açısından kontrol edilerek kayıt edilir Sıvı seti ve pansuman değiştirildiğinde, İV yol açıklığı kontrol edilerek kayıt edilir Evde bireyin İV sıvı tedavisi, komplikasyon belirtilerini izlem, komplikasyon gelişmesi durumunda yapılacakları bilme ve uygulama durumları kontrol edilerek kayıt edilir

İNTRAVENÖZ SIVI TEDAVİSİ BECERİLERİ

İV SIVI TEDAVİSİNİ BAŞLATMA İV sıvının kontrolü Renk değişikliği Partikül varlığı Son kullanma tarihi Sızıntı varlığı İlaç elektrolit eklenmişse etiket İV SIVI TEDAVİSİNİ BAŞLATMA

İV SIVI TEDAVİSİNİ BAŞLATMA İV sıvı ile sıvı setinin bağlantısının yapılması Akış hızını ayarlayan makarayı, damlalığın 2,5 cm altına getirme Damlalığın ½ veya 1/3’ünü sıvı ile doldurma İV SIVI TEDAVİSİNİ BAŞLATMA

İV SIVI TEDAVİSİNİ BAŞLATMA İV kateteri yerleştirme Vene giriş bölgesinin 15 cm üzerinden turnikeyi bağlama Ven dolgunluğunu sağlamak için; ılık kompres uygulama vene parmak uçları ile hafifçe vurma distalden proksimale doğru veni sıvazlama İV SIVI TEDAVİSİNİ BAŞLATMA

İV SIVI TEDAVİSİNİ BAŞLATMA İV kateteri yerleştirme Vene giriş bölgesini pasif el ile 4-5 cm aşağıdan alta doğru gerdirme Vene 10-30°’lik açı ile deriye girme, 0,6 cm ilerletme kan gelince çelik iğneyi geri çekme Vene giriş yerinin 3 cm üzerinden basınç uygulayarak turnikeyi çözme İV SIVI TEDAVİSİNİ BAŞLATMA

İV SIVI TEDAVİSİNİ BAŞLATMA Kayıt Sıvı tipi Sıvı miktarı Sıvı akış hızı Ven bölgesi Kateter çap ve numarası İnfüzyon pompası kullanılma durumu Bireyin tepkisi İşlemin kaç kez tekrarlandığı İşlemi yapan hemşirenin parafı İV SIVI TEDAVİSİNİ BAŞLATMA

İV SIVI TEDAVİSİNİ BAŞLATMA Hekime rapor edilecek durumlar İnfiltrasyon Flebit Hipovolemi Hipervolemi Elektrolit dengesizliği belirtileri İV SIVI TEDAVİSİNİ BAŞLATMA

İV sıvıyı değiştirme Yeni sıvı kullanılacağı saatten en az 1 saat önce (hastaya giden sıvı 100 ml kaldığında) kontrol edilerek hazırlanmalı İV SIVIYI DEĞİŞTİRME

İV sıvı setini değiştirme Eski sıvıyı askıdan çıkart, ters çevir, sıvı setini çıkar Setin değiştirildiği tarih, saat ve kimin değiştirdiğini belirten etiketi haznenin altına yapıştır İV SIVIYI DEĞİŞTİRME

İV PANSUMANI DEĞİŞTİRME İV giriş yerini değerlendirme Enfeksiyon İnfiltrasyon

İV SIVI TEDAVİSİNİ SONLANDIRMA İV kateteri çıkartma Vene giriş bölgesine hafif bası uygula, kateteri düz ve yavaş bir şeklide çek Yeni bir steril spancı kateter giriş bölgesi üzerine koy flasterle tespit et İV SIVI TEDAVİSİNİ SONLANDIRMA