Source:

KİMYASAL AYRIŞMA (Chemical weathering) Anakayacın partiküllere ayrılmasında kimyasal reaksiyonların etkili olduğu dolayısıyla anakayacın bileşiminde belirgin kimyasal değişmelerin gerçekleşdiği ayrışma tipidir.

1- Oksidasyon (Oxidation ): Kayaçların oksit oluşturmak için havadaki ya da sudaki serbest oksijenle olan reaksiyonlardır. Serbest oksijen silikat mineralleri içerisindeki metalik elementlerle reaksiyona girerek bu minerallerin bozuşmasını dolayısıyla parçalanmasını sağlar. Oksidasyon reaksiyonu kahverenginden kırmızı renge değişen bir renklenmeyle karakteristiktir 4Fe O 2 2Fe 2 O 3 Kimyasal ayrışmada etkili olan faktörler

2-Hidroliz (Hydrolysis): Minerallerdeki katyonların hidrojenle yerdeğiştirerek su içerisindeki ayrışmasını sağlayan kimyasal reaksiyondur. Bu reaksiyonla mineralin atomik yapısı değişir ve yeni bir mineral oluşur. Silikat minerallerinin ayrışmasında en önemli reaksiyondur. K-Feldispattan kaolinit oluşması en iyi örnektir. 2KAlSi3O8 + 2H+ + 9 H2O Al2Si2O5(OH)4 + 4H4SiO4 + 2 K2+ K-Feldispat Kaolinit Kimyasal ayrışmada etkili olan faktörler

3-Karbonatlaşma (carbonation) : Karbonatlı kayaçların havadaki ya da suda çözünmüş CO2 ile olan reaksiyondur. Bu reaksiyon özellikle kireçtaşlarındaki karstik yapıların gelişmesinde oldukça etkilidir. H 2 O + CO 2 H 2 CO 3 CaCO 3 + H 2 CO 3 Ca HCO 3 - Kimyasal ayrışmada etkili olan faktörler

4-Katyon değiştirme (cation exchange ): Mineral tane yada kristalerindeki katyonların solüsyon içerisindeki katyonlarla yerdeğiştirmesi ile sonuçlanan reaksiyon çeşididir. Bu reaksiyonla moleküler yapı değişmez ancak Kristal lattice’indeki aralığı değişir. Organik materyal ve Na-zeolitler yüksek katyon değiştirme kapasitesine sahiptir Katyon değiştirme kapasitesi sıcaklık, tanelerarası suyun kimyası, iyonların tipi ve bolluğuna bağlıdır. Kimyasal ayrışmada etkili olan faktörler

Yer yüzündeki tüm sistemler dengede kalmak ister. Kayaçları oluşturan mineraller oluştukları şartlarda en duraylıdır. Şartların değişme miktarına bağlı olarak duraysızlaşırlar. Kimyasal ayrışma yeryüzünde ya da yeryüzüne yakın bölgelerde kayaç-hava-sudan oluşan bir sistemde dengeye yaklaşmayı sağlayan proseslerdir. Çoğu durumlarda kayaç oluşturan birincil mineraller yüksek sıcaklık ve basınçlarda oluşur ve bu şartlarda dengededir. Bu mineraller yüzeye çıktığında oluştukları şartlardan oldukça farklı bir ortama gelir. Bundan dolayı bu mineraller reaksiyona girerek yeni ortamda dengede olacak minerallere dönüştürülür. Magmatik petrografide çok kullanılan BOWEN oluşum sırası hangi sıcaklıklarda hangi minerallerin oluşacağını gösterir. Bu aynı zamanda bozuşmaya karşı duraylılığıda gösterir.

Source:

Kimyasal ayrışma sonucunda kil mineralleri, demir hidroksit ve oksitleri gibi yeni mineraller oluştuğu gibi, altın, elmas, ya da rutil gibi kimyasal ayrışmaya dayanaklı ağır mineraller reziduel olarak ana kayaçtan koparılıp bir yerlerde biriktirilebilir.

AYRIŞMA Fiziksel ayrışma Kimyasal Ayrışma Konglomera Kumtaşı Siltaşı Yeni mineraller (Kil boyutunda) SolüsyonBitki bünyesine alınma Evaporit Kireçtaşı Turba Kömür Şeyl Kırıntı