BESLENME VE ENERJİ DENGESİ

Organizmanın canlılığını, işlevlerini, aktivitelerini sürdürmesi için gerekli enerji için yakıtı besinler ile alırız.

Besin yolu ile aldığımız temel yakıtlar: Karbonhidratlar Proteinler Lipitlerdir.

Besinsel karbonhidratlar çoğunlukla heksoz (glukoz, galaktoz, fruktoz) polimerleridir. Karbonhidrat sindiriminin temel ürünü ve kanda dolaşan temel şeker glukozdur. Diğer şekerler karaciğer tarafından glukoza çevrilir ya da glukoz ile aynı metabolik yollara girer.

Proteinlerin sindirim ürünü amino asitlerdir. Bazı amino asitler esansiyeldir: Besinle alınmaları gerekir. Diğerleri metabolik gereksinimi karşılayacak oranda sentezlenirler.

Nitrojen dengesi Alım=Kayıp Pozitif denge Alım> Kayıp (Gebelik, büyüme dönemleri) Negatif denge Alım<Kayıp (Az protein alımı, esansiyel amino asitlerin alınmaması)

Besinlerle alınan yağlar temel olarak trigliseritleri (triaçilgliserol) içerir. Trigliseritler, karbonhidrat ve proteinlere daha fazla kalori/gram içerirler. Yağ dokusu su içermediğinden daha yoğun depolanırlar.

Esansiyel Besinler Su Mineraller Major elementler (Ca, P, K, Sna, Cl, Mg ) Eser elementler (Fe, I, Cu, Zn, Mn, Co, Cr, Se, Mo, F) Amino asitler (Lösin, izolösin, Lizin, Metiyonin, Fenilalanin, Treonin, Triptofan, Tirozin, Valin) Yağ asitleri (Linoleik a., Linolenik a.) Vitaminler (B kompleksleri, C, A, D, E, K vitaminleri Diğerleri (Karnitin, kolin, inozitol)

Besin maddelerinin sindirilen son ürünleri organizmada çeşitli yollarla “metabolize” edilirler. Metabolizma, organizmada oluşan tüm kimyasal ve enerji transformasyonlarıdır. Besinlerle alınan yakıtların CO2+H2O’ ya dönüştürülerek enerji elde edilmesi katabolik, Enerjinin depolanması anabolik yolları oluşturur.

Besinlerin katabolizması sonucu açığa çıkan enerji, çeşitli işlevler için kullanılır (iş) ya da depolanır. Enerji=iş+depo+ ısı Birim zamanda açığa çıkan enerji= Metabolik hız

Metabolizma hızı kişinin kullandığı oksijen, çıkardığı CO2 ölçülerek saptanabilir. Dinlenim durumunda, optimum ortam koşullarında, yemekten 12-14 saat sonra ölçülen metabolizma hızına “Bazal Metabolizma Hızı” denir.

Metabolizma hızını etkileyen faktörler: Cinsiyet (erkeklerde fazladır) Yaş (çocuklarda fazladır) Vücut ağırlığı, uzunluk, yüzey alanı Vücut sıcaklığı Çevre sıcaklığı Gebelik, laktasyon Hormonlar (tiroid, epinefrin, leptin) Fiziksel aktivite Emosyonel durum Beslenme