AHLAK GELİŞİMİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLER

NELER ÖĞRENECEĞİZ? Ahlak gelişimi nedir? Sosyal ve kültürel açıdan ahlak’ın önemi nedir? Ahlak gelişimi ve diğer gelişim alanları arasındaki ilişkiler nelerdir? Piaget kimdir? Piaget’in ahlak gelişimi kuramı Kohlberg kimdir? Kohlberg’in ahlak gelişimi kuramı Ahlak gelişimi kuramlarının eğitimsel doğurguları

AHLAK NEDİR? Ahlak, insan ilişkilerinde “doğru” ya da “yanlış” veya “iyi” ya da “kötü” olarak adlandırdığımız değer yargılarıdır. Ahlak, bir sosyal bilim dalı olarak toplum içerisinde oluşmuş örf ve adetlerin değer yargılarının, norm ve kuralların oluşturduğu sistem bütününü inceler. Bu sistem bütünü bir bireyin, bir grubun ya da tüm toplumun doğru ve yanlış davranışlarını belirler.

AHLAK NEDİR? Ahlaki kurallar ve kaideler toplum sağlığı açısından çok önemlidir. Ahlak’ın aşındığı ve otokontrolün zayıfladığı toplumlar, toplum olma özelliğini yitirirler. Çocuklara verilecek ahlak eğitimi, toplumun kültürel değerleriyle desteklenmelidir. İyi bir ahlak eğitimi verebilmek için ahlak gelişiminin temel özelliklerini bilmek gerekir.

AHLAK NEDİR? Bireyin ahlaki yetkinlik sürecine erişinceye kadar geçirmiş olduğu süreci ifade eder. Temelde çocukların belli davranışları ya da durumları “doğru” ya da “yanlış” olarak değerlendirme biçimleridir. Ahlak gelişimi kuramcıları çocuklara belli hikayeler anlatmışlar ve bunlara yaptıkları yorumlara göre gelişim süreçlerini belirlemişlerdir.

AHLAK GELİŞİMİ AHLAK NEDİR? Doğru ve yanlışı ayırt etmeye yarayan ilkeler ve değerler bütünüdür. Kimilerine göre bilişsel ve sosyal gelişim arasında bir gelişim dönemidir. Kimilerine göre ise sosyal gelişimin bir alt boyutudur. Ahlak gelişimine ilişkin geliştirilen ilk çalışmalardan biri Piaget’e aittir. Daha sonra Piaget’in görüşlerinden etkilenerek Kohlberg kendi adıyla anılan bir ahlaki gelişim kuramı ortaya atmıştır.

AHLAK GELİŞİMİ PIAGET’İN AHLAK GELİŞİMİ KURAMI Bilişsel gelişimdeki gibi ahlak gelişiminin de belirli evrelerle gerçekleştiğini savunmuştur. Ahlak gelişimi çoğunlukla bireyin çevresiyle olan sosyal etkileşimi sonucu oluşur. Piaget’e göre ahlaki gelişimi üç evrede incelenebilir. 1. Ahlak öncesi dönem 2. Dışa bağlı dönem 3. Özerk dönem

AHLAK GELİŞİMİ PIAGET’İN AHLAK GELİŞİMİ KURAMI 1. Ahlak öncesi dönem (0-5); benmerkezcilik, oyunlardaki kuralları kavrarlar, 2. Dışa bağımlı dönem (6-10); kurallar değiştirilemez gerçeklerdir, davranışları sonuçlarına bakarak değerlendirirler. 3. Özerk Dönem (11-…); kurallar değişebilir, davranışlarda niyete ve koşullara da dikkat ederler.

AHLAK GELİŞİMİ KOHLBERG’İN AHLAKİ GELİŞİM KURAMI Piaget’in ahlak gelişimi kuramını geliştirmiştir. Değişik yaş grupları üzerinde deneyler yapmıştır. Her biri iki evreden oluşan üç düzey belirlemiştir. bunlar:; 1. Düzey: GELENEK ÖNCESİ 2. Düzey: GELENESEL 3. Düzey: GELENEK ÖTESİ

ÖRNEK DURUM –I- Joe’nun babası, Joe 50 dolar kazandığı taktirde onu kampa götüreceğine söz vermiştir. Ancak daha sonra fikrini değiştirmiş, Joe’dan kazandığı parayı kendisine vermesini istemiştir. Joe da yalan söyleyerek 10 dolar kazandığını söylemiş; 40 doları kampta kullanmak üzere kendisine ayırmıştır. Joe kampa gitmeden önce, küçük kardeşi Alex’e babasına yalan söylediğini ve kazandığı para miktarını söylemiştir. Alex bu durumu babasına söylemeli midir?

KOHLBERG’İN AHLAKİ GELİŞİM DÖNEMLERİ I. DÜZEY GELENEK ÖNCESİ Başkalarının geliştirdiği ilkeleri tam olarak kavramaz, yaklaşık 10 yaşlarına kadar sürer ve benmerkezcilik vardır. I. Evre Ceza ve İtaat Eğilimi Doğru ve yanlışa ilişkin karar verirken başkalarının duygu ve düşüncelerini dikkate almaz, davranışın sonuçlarına bakar. II. Evre Bireysel yarar, karşılıklı çıkar Ahlaki yargının niteliği, kendine sağlayacağı yarara göre belirler. II. DÜZEY GELENEKSEL DÜZEY Başkalarının beklentilerine ve toplumsal göreneklere uygun davranışlar göstermeye dayalı bir ahlak anlayışı III. Evre Başkalarının beklentilri Ahlaki yargılar başka bireylerin görüşleri doğrultusunda verilir. IV. Evre Toplum düzeniyle ilgili kurallar Davranışların yasalara, kurallara ve sosyal düzene uygunluğunu esas alan bir ahlak anlayışı III. DÜZEY GELENEK ÖTESİ Toplumsal düzene ilişkin kuralların ve yasaların da ötesinde, evrensel ahlaki değerlere uygun davranışların dikkate alınması V. Evre Sosyal sözleşme Kurallar toplumsal yarara göre değerlendirilir. Toplumsal yararla bağdaşmayan kurallar değiştirilebilir. VI. Evre Evrensel ilkeler Evrensel ahlaki ilkelere dayalı ve çok az insanda görülebilen bir ahlak anlayışı.

ÖRNEK DURUM –II- Avrupa’da bir kadın, hasta ve ölmek üzeredir. Son zamanlarda hayatını kurtarabilecek bir ilaç, aynı kasabada oturan bir eczacı tarafından bulunmuştur. Eczacı, ilaç için 2000 dolar istemektedir. Bu fiyat, ilacın maliyetinin 10 katıdır. Hasta kadının kocası Heinz borç para alabileceği her yere gider. Fakat topladığı paralar, ilaç fiyatiın yarısı kadardır. Heinz, eczacıya karısının ölmek üzere olduğunu söyleyerek ya ilacı biraz ucuza satmasını ya da daha sonra ödemesine izin vermesini ister. Ancak eczacı bunu kabul etmez. Hainz çaresiz bir durumdadır. Eczanenin camını kırarak karısı için ilacı çalar. Bu durumda hasta kadının kocası ne yapmalıydı? Niçin?

KOHLBERG’İN AHLAKİ GELİŞİM DÖNEMLERİ I. DÜZEY GELENEK ÖNCESİ Başkalarının geliştirdiği ilkeleri tam olarak kavramaz, yaklaşık 10 yaşlarına kadar sürer ve benmerkezcilik vardır. I. Evre Ceza ve İtaat Eğilimi Heinz ilacı çaldığı için yetkililer onu cezalandırır. II. Evre Bireysel yarar, karşılıklı çıkar Heinz çalmalıydı. Çünkü karısı için üzülüyordu ve o iyileştiğinde iyi hissedecekti. II. DÜZEY GELENEKSEL DÜZEY Başkalarının beklentilerine ve toplumsal göreneklere uygun davranışlar göstermeye dayalı bir ahlak anlayışı III. Evre Başkalarının beklentileri Heinz çalmakta haklıydı. Çünkü iyi bir kocanın, karısı hakkında endişelenmesi normaldi. Zaten diğer insanlar karısının ölümüne göz yummasını hoş karşılamazdı. IV. Evre Toplum düzeniyle ilgili kurallar Heinz çalmamalıydı. Çünkü çalmak, kanunlara aykırıdır ve kanunlar kişisel zararlar pahasına da olsa korunmalıdır. III. DÜZEY GELENEK ÖTESİ Toplumsal düzene ilişkin kuralların ve yasaların da ötesinde, evrensel ahlaki değerlere uygun davranışların dikkate alınması V. Evre Sosyal sözleşme Heinz çalmalıydı. Çünkü herkes, gerçekten ihtiyaç olduğunda çalmanın kanunlara aykırı olduğuna bakılmaksızın ilaç edinme hakkına sahiptir. VI. Evre Evrensel ilkeler Heinz çalmalıydı. Çünkü insan hayatı, ahlaki ve hukuki değerlerin üzerindedir.

KOHLBERG’E YÖNELİK ELEŞTİRİLER Araştırmalarını ABD, Meksika, Tayvan ve Türkiye’de yapmış. Genellikle erkek çocukları incelemiş Bulgularını bütün insanlara genellememiş Gerçek davranıştan çok, ahlaki usa vurma ile ilgilenmiş (bazen söylenenler ve yapılanlar farklı olabilir.) Aynı dönemdeki birçok kişi farklı davranabilir

KOHLBERG’E YÖNELİK ELEŞTİRİLER Başka bir araştırmada çocuklara yakalanmayacak şekilde çalma fırsatı verilmiş. Çocukları çok azı her durumda dürüst ve her durumda çalma davranışı göstermiş.

AHLAK GELİŞİMİ KURAMLARININ EĞİTİMSEL DOĞURGULARI