5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ve Temel Kavramlar Hanifi COŞGUN Maliye Bakanlığı Bütçe Kontrolörü haneficosgun@hotmail.com 06-07 Nisan 2009

Sunu Planı 5018 sayılı Kanun ile Getirilen Yenilikler Mali Saydamlık ve Hesap Verme Sorumluluğu Strateji Planlama ve Performans Esaslı Bütçeleme İdari Faaliyet Raporları Mali Yönetim Sistemindeki Aktörler İç Kontrol Sistemi İç Kontrol Standartları İç Denetim Dış Denetim

Kamu Mali Yönetimi Kamu mali yönetimi üç aşamadan meydana gelir Politikaların ve önceliklerin belirlenmesi Ülke kaynaklarının belirtilen politikalara uygun olarak tahsis edilmesi Kamu kaynaklarının mevzuata uygun, ekonomik, etkin ve verimli bir şekilde harcanması, bunu sağlamaya yönelik kontrol ve denetim mekanizmalarının kurulması

Değişim Döngüsü

Mali Yönetim ve Kontrol Süreci Stratejik Plan Misyon Vizyon Stratejik amaçlar Stratejik hedefler Performans Programı Öncelikler Performans hedefleri Faaliyet/projeler Kaynak ihtiyacı Performans göstergeleri İdare Bütçesi Harcama birimleri Kaynak tahsisi Temel performans göstergeleri Uygulama Faaliyet Raporu Faaliyet/proje sonuçları Performans hedef ve gerçekleşmeleri Sapmalar ve nedenleri Öneriler ve tedbirler Denetim ve Değerlendirme İç ve dış denetim Değerlendirme TBMM/Yerel Meclis Kesin hesap Hesap verme sorumluluğu

Hesap Verebilirlik Hesap verme sorumluluğu yönetsel bir sorumluluktur. Hesap verme sorumluluğunun gereği esas itibarıyla raporlamayla yerine getirilmektedir. Bu amaçla Kanunda; Mali saydamlık ilkeleri, Mali istatistikler, Faaliyet raporları, öngörülmüştür.

Mali Saydamlık (1) Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında denetimin sağlanması amacıyla kamuoyunun zamanında bilgilendirilmesini ifade eder. Bu amaçla; Görev, yetki ve sorumlulukların açık olarak tanımlanması, Kamu mali yönetiminin bütün aşamalarının kamuoyuna açık ve ulaşılabilir olması, Teşvik ve desteklemelerin kamuoyuna açıklanması,

Mali Saydamlık (2) Kamu hesaplarının standart ve genel kabul görmüş prensiplere göre oluşturulması, Tüm gelir ve giderlerin bütçelerde yer alması, öngörülen bütçeler dışında bütçe yapılmaması Stratejik planlar, bütçeler, kamu hesapları ve mali istatistiklerin kamuoyuna açık olması Kamu idarelerinin faaliyet raporları düzenlemek suretiyle kamuoyunu bilgilendirmeleri amaçlanmıştır.

Stratejik Planlama ve Performans Esaslı Bütçeleme Stratejik Plan Hazırlama Kılavuzu (DPT) Performans Esaslı Bütçeleme Rehberi (Maliye Bakanlığı) Bütçelerin Stratejik Planlara Dayandırılması Bütçelerin Stratejik Planlarda Yer Alan Misyon, Vizyon ve Stratejik Amaçlarla Uyumlu Olması Bütçelerin Performans Göstergelerine Göre Değerlendirilmesi Performans Denetimlerinin Bu Göstergeler Çerçevesinde Gerçekleştirilmesi Raporlama

İdare Faaliyet Raporları Her harcama yetkilisi, harcama biriminin faaliyet raporunu düzenleyip üst yöneticiye sunmak zorundadır. Üst yönetici harcama birimlerinin faaliyet raporlarını dikkate alarak idare faaliyet raporunu düzenler, kamuoyuna açıklar ve ilgili idarelere gönderir.

YENİ MALİ YÖNETİM SİSTEMİNDEKİ AKTÖRLER Bakan Üst Yönetici Harcama Yetkilisi Gerçekleştirme Görevlisi Mali Hizmetler Birimi Yöneticisi (Strateji Geliştirme Birimi Yöneticisi) Muhasebe Yetkilisi İç Denetçi

BAKAN Hükümet politikalarının uygulanmasından, Bütçelerin hazırlanması ve uygulanmasından Diğer bakanlıklarla koordinasyon ve işbirliğinden Kaynakların kullanımından Kamuoyunun bilgilendirilmesinden Başbakana ve Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı sorumludur.

ÜST YÖNETİCİ (1) Kamu idaresi bütçesinin sorumlusu üst yöneticidir. İdarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin hazırlanması ve uygulanmasından Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan Mali yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi ve izlenmesinden Bu kanunda belirtilen görev ve sorumluluğun yerine getirilmesinden Bakana karşı, mahalli idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar.

ÜST YÖNETİCİ (2) Bakanlıklar  Müsteşar (Milli Savunma Bakanlığında Bakan) Diğer Kamu İdareleri  En Üst Yönetici Üniversiteler  Rektör İl Özel İdareleri  Vali Belediyelerde  Belediye Başkanı

ÜST YÖNETİCİ (3) Üst yöneticiler bu sorumluluğun gereklerini; Harcama yetkilileri, Mali hizmetler birimi, İç denetçiler, Aracılığıyla yerine getirirler.

HARCAMA YETKİLİSİ (1) Bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisidir.

HARCAMA YETKİLİSİ (2) Analitik bütçe sınıflandırmasının Anayasa ve teşkilat yasaları esas alınarak belirlenen “Kurumsal Sınıflandırma”nın üçüncü ve dördüncü düzeylerinde yer alan birimler bütçeyle ödenek tahsis edilmiş harcama birimlerini göstermektedir. Bu birimlerin en üst yöneticileri de harcama yetkilileridir.

HARCAMA YETKİLİSİ (3) Harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, Ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından, Görev ve yetki alanları çerçevesinde, idari ve malî karar ve işlemlere ilişkin olarak iç kontrolün işleyişinden, 5018 sayılı Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden, Sorumludurlar.

ÜST YÖNETİCİ  İç kontrol sisteminin kurulması ve gözetilmesinden, HARCAMA YETKİLİSİ  İç kontrolün işleyişinden (Görev ve yetki alanları çerçevesinde, idari ve malî karar ve işlemlere ilişkin olarak ) SORUMLUDURLAR.

GERÇEKLEŞTİRME GÖREVLİSİ Harcama talimatı üzerine; İşin yaptırılması, Mal veya hizmetin alınması, Teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi, Ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.

MALİ HİZMETLER BİRİMİ YÖNETİCİSİ 5436 sayılı Kanun hükümleri uyarınca strateji geliştirme birimleri 5018 sayılı Kanunda düzenlenen mali hizmetler biriminin görevlerini yürütmek üzere kurulmuş, strateji geliştirme birim yöneticileri de mali hizmetler birimi yöneticisi olarak ifade edilmiştir. Strateji Geliştirme Başkanı Mali Hizmetler Birimi Yöneticisi = Strateji Geliştirme Daire Başkanı Mali Hizmetler Daire Başkanı

Mali Hizmetler Biriminin Görevleri İdarenin stratejik plan ve performans programının hazırlanmasını koordine etmek, İdare bütçesini, stratejik plan ve yıllık performans programına uygun olarak hazırlamak, Bütçe kayıtlarını tutmak, bütçe uygulama sonuçlarına ilişkin verileri toplamak, değerlendirmek ve bütçe kesin hesabı ile malî istatistikleri hazırlamak, Genel bütçe kapsamı dışında kalan idarelerde muhasebe hizmetlerini yürütmek, Harcama birimleri tarafından hazırlanan birim faaliyet raporlarını da esas alarak idarenin faaliyet raporunu hazırlamak, Ön malî kontrol faaliyetini yürütmek, İç kontrol sisteminin kurulması, standartlarının uygulanması ve geliştirilmesi konularında çalışmalar yapmak,

MUHASEBE YETKİLİSİ (1) Muhasebe hizmetlerinin yürütülmesinden ve muhasebe kayıtlarının usulüne uygun, saydam ve erişilebilir şekilde tutulmasından sorumlu olan kişidir. Genel Bütçeli İdarelerde  Maliye Bakanlığınca Diğer İdarelerde  İdarenin üst yöneticisince Atanır.

MUHASEBE YETKİLİSİ (2) Ödeme aşamasında, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde; Yetkililerin imzasını, Ödemeye ilişkin ilgili mevzuatında sayılan belgelerin tamam olmasını,  Maddi hata bulunup bulunmadığını,  Hak sahibinin kimliğine ilişkin bilgileri, Kontrol etmekle yükümlüdür. Muhasebe yetkililerinin 5018 sy. Kanuna göre yapacakları kontrollere ilişkin sorumlulukları, görevleri gereği incelemeleri gereken belgelerle sınırlıdır.

Görevler Ayrılığı Harcama yetkilisi ile muhasebe yetkilisi görevi aynı kişide birleşemez. Malî hizmetler biriminde ön malî kontrol görevini yürütenler malî işlem sürecinde görev alamazlar, ihale komisyonu ile muayene ve kabul komisyonunda başkan ve üye olamazlar.

İç Denetim (1) Kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için, kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan, bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık Faaliyetidir.

İç Denetim (2) İç denetim faaliyetleri, idarelerin yönetim ve kontrol yapıları ile malî işlemlerinin risk yönetimi, yönetim ve kontrol süreçlerinin etkinliğini değerlendirmek ve geliştirmek yönünde sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla ve genel kabul görmüş standartlara uygun olarak gerçekleştirilir.

İÇ DENETÇİ Bakanlık ve bağlı idarelerde üst yöneticilerin teklifi üzerine Bakan, Diğer idarelerde üst yöneticiler tarafından, sertifikalı adaylar arasından atanırlar.

İç Denetçilerin Bağımsızlığı İç denetim, iç denetçiler tarafından yapılır. Bakanlıklar ve bağlı idarelerde, üst yöneticilerin teklifi üzerine Bakan, diğer idarelerde üst yöneticiler tarafından sertifikalı adaylar arasından atanır ve aynı usulle görevden alınır. İsteği dışında başka bir göreve atanamaz. Bireysel denetim faaliyetinin planlanması, uygulanması ve raporlanmasında bağımsızdır. Raporunu doğrudan üst yöneticiye sunar. İç denetçilere iç denetim görevi dışında başka görev verilemez ve yaptırılamaz.

İç Denetimin Kapsamı İdarelerin yurt dışı ve taşra dahil tüm birimlerinin; Yönetim ve kontrol yapıları ile Mali işlemlerinin; Risk yönetimi, İç kontrol ve Yönetim (yönetişim) süreçleri.

İÇ KONTROL (1) İç kontrol; idarenin amaçlarına, belirlenmiş politikalara ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerin; etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, varlık ve kaynakların korunmasını, muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, mali bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlamak üzere idare tarafından oluşturulan; organizasyon, yöntem ve süreçle iç denetimi kapsayan mali ve diğer kontroller bütünüdür.

İç Kontrolün Amacı Kamu gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerinin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yönetilmesini, Kamu idarelerinin kanunlara ve diğer düzenlemelere uygun olarak faaliyet göstermesini, Her türlü malî karar ve işlemlerde usulsüzlük ve yolsuzluğun önlenmesini, Varlıkların kötüye kullanılması ve israfını önlemek ve kayıplara karşı korunmasını, Sağlamaktır.

İç Kontrolün Özellikleri İç kontrol, mali iş ve işlemlerle sınırlı değildir. En üst kademeden en alt kademeye tüm kurum çalışanlarının sorumluluğundadır. İç kontrolün oluşturulması, işletilmesi, izlenmesi ve geliştirilmesinden yönetim sorumludur. İç kontrol konusunda tüm çalışanların rol ve sorumluluğu aynı değildir. İç kontrol, belli noktalarda, belli alanlarda ve belli zamanlarda değil; tüm faaliyetleri kapsayan devamlılık esasına dayanan bir süreçtir. Sadece yazılı dokümanlara dayanmaz. Güçlü ve pozitif bir ortamı da ifade eder.

İç Kontrolün Temel İlkeleri Yönetim Sorumluluğu Risk Esasına Dayanması Ortak Sorumluluk Esası Kapsamlılık Sürekli gözden geçirme İyi mali yönetim ilkelerinin esas alınması Mevzuata uygunluk Saydamlık Hesap verebilirlik Ekonomiklik, etkinlik ve etkililik.

Yöneticilerin Sorumluluğu Yeterli ve etkili bir kontrol sisteminin oluşturulması için; Mesleki değerlere ve dürüst yönetim anlayışına sahip olunması, Mali yetki ve sorumlulukların bilgili ve yeterli yöneticilerle personele verilmesi, Belirlenmiş standartlara uyulmasının sağlanması, Mevzuata aykırı faaliyetlerin önlenmesi, Kapsamlı bir yönetim anlayışının sağlanması, Uygun bir çalışma ortamının ve saydamlığın sağlanması, bakımından üst yöneticiler ile diğer yöneticiler tarafından görev, yetki ve sorumluluklar çerçevesinde gerekli önlemler alınır.

İç Kontrol Güvence Beyanı Tahsis edilen kaynakların planlamış amaçlara ve iyi mali yönetim ilkelerine uygun olarak kullanıldığı, İç kontrol sisteminin işlemlerinin yasallık ve düzenliliği konusunda yeterli güvenceyi sağladığı, Bilgilerin doğruluğu Hususlarını kapsamakta ve Üst Yönetici, Harcama Yetkilileri ve Mali Hizmetler Birimi Yetkilisi tarafından ayrı ayrı imzalanmaktadır.

Mali Yönetim ve İç Kontrol Yapısı ÜST YÖNETİCİ Mali Hizmetler Birimi İç Denetim Birimi (İç Denetçi) Muhasebe Birimi Harcama Birimi Harcama Birimi Harcama Birimi Harcama sonrası Denetim Ön Mali Kontrol İç Kontrol

İç Kontrolün Unsurları Kontrol Ortamı Risk Değerlendirmesi Kontrol Faaliyetleri Bilgi İletişim Gözetim (İzleme)

Kontrol Ortamı İdarenin yöneticileri ve çalışanlarının iç kontrole olumlu bir bakış sağlaması, etik değerlere ve dürüst bir yönetim anlayışına sahip olması esastır. Performans esaslı yönetim anlayışı çerçevesinde görev, yetki ve sorumlulukların uzmanlığa önem verilerek bilgili ve yeterli kişilere verilmesi ve personelin performansının değerlendirilmesi sağlanır. İdarenin organizasyon yapısı ile personelin görev, yetki ve sorumlulukları açık bir şekilde belirlenir.

Risk Değerlendirmesi Mevcut koşullarda meydana gelen değişiklikler dikkate alınarak gerçekleştirilen ve süreklilik arz eden bir faaliyettir. İdare, stratejik planında ve performans programında belirlenen amaç ve hedeflerine ulaşmak için iç ve dış nedenlerden kaynaklanan riskleri değerlendirir.

Kontrol Faaliyetleri Önleyici, tespit edici ve düzeltici her türlü kontrol faaliyeti belirlenir ve uygulanır.

Bilgi ve İletişim İdarenin ihtiyaç duyacağı her türlü bilgi uygun bir şekilde kaydedilir, tasnif edilir ve ilgililerin iç kontrol ile diğer sorumluluklarını yerine getirebilecekleri bir şekilde ve sürede iletilir.

Gözetim İç kontrol sistem ve faaliyetleri sürekli izlenir, gözden geçirilir ve değerlendirilir.

İç Kontrolün Kapsamı Ön Mali Kontrol Harcama Birimleri Mali Hizmetler Birimi Muhasebe İç Denetim

Teşekkür Ederim Hanifi COŞGUN Bütçe Kontrolörü haneficosgun@hotmail.com