KALP-DAMAR HASTALIKLARI EPİDEMİYOLOJİSİ Doç Dr Belgin Ünal Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD KDH epidemiyolojisi- Tanım- 3 Arş tip- 5 Yaygınlık-2 TC’de durum- 1 Ne yapmalı- G-Rose- 2 Koruma- 5 Gelişmekte olan ülkeler- 3 TC’de yaplması gereknler- 3 BAK- 4 Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Kalp damar hastalıkları Koroner kalp hastalığı (KKH) Periferik damar hastalığı İnme (stroke) Romatizmal kalp hastalığı Hipertansiyon Bu grubun en önemli bölümünü KKH oluşturur Belgin Ünal- KDH Epi 2007

KDH’da temel mekanizma: Ateroskleroz Damarın intima tabakası hasarlanır Kolesterol birikir Bir ya da daha fazla plak, koroner arter endoteline yapışır Bu durum, arter çapının daralmasına, damar tıkanmasına ve trombosis oluşumuna yol açar Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Koroner Kalp Hastalığı Aterosklerozun düzeyine göre değişik klinik bulgularla karşımıza çıkar Anjina Myokard infarktüsü Kalp yetmezliği Ani ölüm Belgin Ünal- KDH Epi 2007

KDH Epidemiyolojisinin Gelişimi Dünyada KDH 1920’li yıllarda bir ‘halk sağlığı sorunu’ olarak tanınmaya başlanmıştır Ekolojik çalışmalar KKH mortalitesindeki bölgesel farklılıklar diyetteki yağ, dolayısıyla kan kolesterolüyle ilişkilidir (1953) Seven Countries Study- sadece mortalite değil insidansın da diyetteki yağ ve kolesterolle ilişkili olduğunu gösterdi (Keys 1980) Göç çalışmaları British-Norwegian-United States Study Japan-Honolulu-San Francisco Study Seven Countries Study- Finlandiya, Yunanistan, İtalya, Japonya, Hollanda, Amerika ve Yugoslavya) sadece mortalite değil insidansın da diyetteki yağ ve kolesterolle ilişkili olduğunu gösterdi (Keys 1980) Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Kesitsel Araştırmalar MONICA (1980’ler) KKH, serebrovaskuler hastalık ve KDH risk faktörlerindeki eğilimi incelemek amaçlı 32 ülke katılmış Belgin Ünal- KDH Epi 2007

KKH sıklığı açısından ülkeler arasında belirgin farklılıklar vardır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), ülkeler arasındaki KKH ve risk faktörlerinin sıklığındaki farklılıkların nedenlerini incelemek için 30’un üzerinde ülkeyi içeren MONICA Çalışması’nı başlatmıştır2. MONICA Çalışması’nın sonuçlarına göre KKH insidansı açısından bazı ülkeler arasında yaklaşık 10 kat fark gözlenmiştir3. Örneğin; 35-64 yaş erkeklerde yaşa göre düzeltilmiş koroner olay insidansı Çin’de yüzbinde 81 iken Finlandiya’da yüzbinde 835, İspanya’da yüzbinde 210 iken Birleşik Krallık’ta ise yüzbinde 777’dir3(Şekil 1). KKH açısından genelde gelir düzeyi yüksek, endüstrileşmiş Kuzey Amerika, Kuzey ve Orta Avrupa ülkeleri, Yeni Zelanda ve Avustralya gibi ülkeler ilk sıraları paylaşırken, Yunanistan, Yugoslavya, Italya gibi Akdeniz ülkelerinde KKH sıklığı ilk grubun 1/3’ü kadardır. Japonya gibi Asya ülkelerinde ise KKH sıklığı çok düşüktür2 . DSÖ’nün MONICA çalışmasına göre; Çin’de yüz binde 81 iken Finlandiya’da yüz binde 835 Kadın Erkek Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Kohort Araştırmaları Framingham Çalışması 1948’de Framingham adlı bir kasabada (Boston, ABD) başlamış. 30-62 yaş arası kardiyovasküler hastalığı olmayan 5,127 kadın ve erkek erişkin izleme alınmış. Başta sigara, obezite, yüksek kan basıncı, yüksek kolesterol gibi pek çok etken açısından tanımlanmışlar. Yeni koroner olaylar araştırma grubunun iki yıllık aralarla incelenmesi ve hastane kayıtlarının günlük izlenmesi ile saptanmış. Kardiyovasküler risk faktörleri ilk kez Framingham çalışmasından tanımlanmış. Belgin Ünal- KDH Epi 2007

KDH Risk Faktörleri Değiştirilemeyen risk faktörleri Yaş, cinsiyet, aile öyküsü Sonuçlar Koroner KH. Vasküler hast. İnme Kanser Davranışsal risk fakt. Sigara Sağlıksız diyet Sedanter yaşam Fizyolojik RF Hipertansiyon Yüksek Kolesterol Diyabet Obezite Sosyoekonomik ve kültürel belirleyiciler Yaşamın erken dönem özellikleri Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Bireyin KKH Riskinin belirlenmesi Framingham Çalışmasından elde edilen regresyon eşitliği kullanılarak bireyin 10 yıl içinde KKH geçirme riski tahmin edilebilir Yaş, Cinsiyet, Total kolesterol, HDL kolesterol, Kan basıncı ve Sigara içme durumu Risk %10 un üzerindeyse uygun tedavi önerilir Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Koroner kalp hastalığı riskinin %80’i ~10% Diğer etkenler İnaktivite Obezite Diyabet Yoksulluk Stres Homosistein vb ~40% Kolesterol / Sağlıksız diyet Belgin Ünal- KDH Epi 2007   Isles et al 1992; Emberson et al 2004; Unal et al 2004

Olgu kontrol çalışmaları KDH risk faktörlerinin belirlenmesi INTERHEART- çok merkezli olgu kontrol çalışması “Klasik risk faktörlerine eklenen diyabet, fiziksel inaktivite, obezite, beslenme tarzı gibi risk faktörleriyle AMI riskinin %90’ı açıklanabilir” Yusuf S, Lancet 2004;364:937-52. Uzun yıllar KKH riskinin %50’sinin risk faktörleriyle açıklanabildiği öne sürülmüştür. Ancak son yıllarda yapılan çalışmalarda klasik risk faktörleri olarak bilinen sigara, yüksek kolesterol ve yüksek kan basıncının KKH riskinin %75’ini açıkladığı belirtilmektedir17. INTERHEART adlı çok merkezli olgu kontrol çalışmasının sonuçları kullanılarak yapılan hesaplamalarda ise klasik risk faktörlerine eklenen diyabet, fiziksel inaktivite, obesite, beslenme tarzı gibi risk faktörleriyle KKH riskinin %90’ının açıklanabildiği belirtilmektedir18. Bu ve benzeri bulgular, KKH’nın risk faktörlerine yapılacak girişimlerle önlenebileceği konusunda önemli kanıtlar oluşturmaktadır. Yusuf S, Hawken S, Ounpuu S, Dans T, Avezum A, Lanas F et al. Effect of potentially modifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries (the INTERHEART study): case-control study. Lancet 2004;364:937-52. Summary Background Although more than 80% of the global burden of cardiovascular disease occurs in low-income and middle-income countries, knowledge of the importance of risk factors is largely derived from developed countries. Therefore, the effect of such factors on risk of coronary heart disease in most regions of the world is unknown. Methods We established a standardised case-control study of acute myocardial infarction in 52 countries, representing every inhabited continent. 15 152 cases and 14 820 controls were enrolled. The relation of smoking, history of hypertension or diabetes, waist/hip ratio, dietary patterns, physical activity, consumption of alcohol, blood apolipoproteins (Apo), and psychosocial factors to myocardial infarction are reported here. Odds ratios and their 99% CIs for the association of risk factors to myocardial infarction and their population attributable risks (PAR) were calculated. Findings Smoking (odds ratio 2·87 for current vs never, PAR 35·7% for current and former vs never), raised ApoB/ApoA1 ratio (3·25 for top vs lowest quintile, PAR 49·2% for top four quintiles vs lowest quintile), history of hypertension (1·91, PAR 17·9%), diabetes (2·37, PAR 9·9%), abdominal obesity (1·12 for top vs lowest tertile and 1·62 for middle vs lowest tertile, PAR 20·1% for top two tertiles vs lowest tertile), psychosocial factors (2·67, PAR 32·5%), daily consumption of fruits and vegetables (0·70, PAR 13·7% for lack of daily consumption), regular alcohol consumption (0·91, PAR 6·7%), and regular physical activity (0·86, PAR 12·2%), were all significantly related to acute myocardial infarction (p<0·0001 for all risk factors and p=0·03 for alcohol). These associations were noted in men and women, old and young, and in all regions of the world. Collectively, these nine risk factors accounted for 90% of the PAR in men and 94% in women. Interpretation Abnormal lipids, smoking, hypertension, diabetes, abdominal obesity, psychosocial factors, consumption of fruits, vegetables, and alcohol, and regular physical activity account for most of the risk of myocardial infarction worldwide in both sexes and at all ages in all regions. This finding suggests that approaches to prevention can be based on similar principles worldwide and have the potential to prevent most premature cases of myocardial infarction. Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Girişim Çalışmaları North Karelia European Collaborative Study - WHO Multiple Risk Factor Intervention Study (MRFIT) Stanford Five-City Project CELL Study OXCHECK Gothenberg Study ……… Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Sitematik derleme / Meta-analiz /Modelleme İlaç/ yöntem etkinlikleri için özet skor elde etmede Modeller, projeksiyonlarla gelecekteki hastalık trendinin tahmini, iş gücü, alt yapı ve kaynak gereksinimi için planlama yapmaya yardımcı IMPACT PREVENT CHD Policy Model Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Diastolik KB’da 1 mmHg   %2  KKH Risk faktöründeki 1 birim değişime karşılık KKH ölümündeki % azalma (Meta-analizler& Kohort çalışmaları) Kolesterol Law et al BMJ 1994 Toplumun ortalama kolesterol düzeyinde 1mg/dl azalma ile KKH ölümünde  %1.2 azalma olur Kan basıncı Prospective Studies Collaboration, Lancet 2002 Diastolik KB’da 1 mmHg   %2  KKH Sigara Sigfusson et al BMJ 1991 Sigara kullanımında %1 azalma  0.5%  KKH To convert mmol/l of HDL or LDL cholesterol to mg/dl, multiply by 39. To convert mg/dl of HDL or LDL cholesterol to mmol/l, divide by 39.   Unal B. Circulation 2004 Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Yeni terminoloji -- yeni yöntemler ‘Yaşam tarzı’ terimi ilk kez 1950’lerde Ancel Keys tarafından kullanılmış ‘Risk faktörü’ kavramı ilk kez KKH için kullanılmış (Kannel et al. 1961) Minnesota EKG kodlaması (Rose & Blackburn) Rose Anketi- anjina tanısı için Belgin Ünal- KDH Epi 2007

KDH/ KKH ÖNLENEBİLİR Mİ? Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Erkeklerde yaşa göre düzeltilmiş KKH ölüm hızları, 1968-2002 Yüzbinde Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Belgin Ünal- KDH Epi 2007 11

Risk faktörlerinin azalması? Düşüşün Nedenleri Risk faktörlerinin azalması? KKH’ın görülme sıklığının azalması veya hafif geçmesi? Acil servis ve hastane bakımının iyileşmesi? Hepsi?? Belgin Ünal- KDH Epi 2007

KKH ölümlerindeki azalmanın nedenleri % Belgin Ünal- KDH Epi 2007

PEKİ NASIL YAPMALI? Belgin Ünal- KDH Epi 2007

KORONER KALP HASTALIĞINDA KORUMA DÜZEYLERİ toplumun sağlık sorununa duyarlı olan dönemde koruma, eğer riskli bir durum varsa geliştirme sağlanmalıdır. Koruma ve geliştirmede temel amaç sağlık sorunun ortaya çıkmadan önlenmesidir. Klinik başlangıç olduğu durumda yani birey bulgu vermeye başladığı anda sağaltım uygulanmalıdır. Sağaltım sonucunda sekel kalma durumu varsa esenlendirme yapılmalıdır. Örneğin tüm topluma yüksek kan basıncından korunmak için eğitimler verilmeli, 40 yaş üstü, ailesinde yüksek tansiyon öyküsü olan bireyler ayrıca yakından izlenmeli ve düzenli kan basıncı ölçümleri yapılmalıdır. Yüksek kan basıncı saptanırsa sağaltım sağlanmalıdır. Eğer yüksek kan basıncı nedeniyle inme yaşanırsa esenlendirme hizmetleri sunularak birey yeniden topluma kazandırılmaya uğraşılmalıdır. Ateroskleroz Inflamasyon Tromboz Ateroskleroz Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Geoffrey Rose Dept of Epidemiology, London School of Hygiene ‘Many exposed to a small risk may generate more cases than a small number exposed to conspicuous risk’ ‘Çok sayıda kişinin düşük riskle karşılaşması az sayıda kişinin yüksek riskle karşılaşmasından daha çok hasta yaratır’ Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Geoffrey Rose Prevention paradox :‘a preventive measure which brings much benefit to the population, offers litle to each individual’ ‘topluma büyük yarar sağlayan önlemlerin bireye yararı azdır’ Pek çok halk sağlığı önlemi için bu paradoks doğrudur Aşılama, emniyet kemeri takılması vb.. Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Tüm toplum ve yüksek risk koruma stratejileri Tüm toplum yaklaşımı Risk faktörünün dağılımı Risk faktörünün dağılımı Risk faktörünün dağılımı Tüm toplum ve yüksek risk yaklaşımı birlikte Yüksek risk yaklaşımı Two complementary strategies that are usually advocated for primary prevention are the “population approach” and “high-risk approach.” In the former, community wide interventions seek to modify behaviors and thereby influence the distribution of risk factors in the population. Even modest changes in risk factors are expected to contribute to a substantial reduction in the cumulative population risk of CVD because of the large number of people affected. The high risk strategy, on the other hand, seeks to identify the few individuals who are at high risk, either because of marked elevation of single or multiple risk factors; targeted behavioral or pharmacological interventions follow. The population strategy aims to reduce the burden of disease in the whole community while conferring small benefits to each individual. The high-risk strategy, on the other hand, provides large benefits to the few individuals who are most vulnerable but the benefits to the whole community may be relatively limited because the beneficiaries are few. 68

Birincil koruma yaklaşımları Tüm topluma yönelik Radikaldir Elde edilen yarar fazladır Maliyet-etkin (politika) Durumunun farkında olmayanları da etkiler Kısıtlılıklar Kitlesel değişim zordur Politika dışındaki girişimleri uygulamak zordur Bireysel yararı azdır Sağlık personelinin motivasyonu azdır Girişimler toplumun normlarına aykırı gelebilir Yüksek Risklilere yönelik Birey düzeyinde yararı yüksek Anlatması kolay, motivasyon ve ödülü yüksektir Kişinin işbirliği gereklidir Kısıtlılıklar Hastalığın toplam yüküne etkisi azdır Sıklıkla kötüye kullanılır Maliyeti yüksek (taramalar) Palyatiftir, asıl sorunu çözmez Toplum düzeyinde girişimlerden uzaklaştırır Yüksek risk yaklaşımı Birey düzeyinde yararı yüksek Anlatması kolay dolayısıyla motivasyon ve ödülü yüksektir Kişinin işbirliği gereklidir Kısıtlılıklar Hastalığın toplam yüküne etkisi azdır Sıklıkla kötüye kullanılır Maliyeti yüksek (taramalar) Palyatiftir, asıl sorunu çözmez Toplum girişimlerinden uzaklaştırır Belgin Ünal- KDH Epi 2007

İkincil koruma; Erken tanı Tedavi herkese yapılan taramalar ve Sadece yüksek risklilere yapılan ‘fırsatçı taramalar’ Tedavi İlaçlı veya cerrahi tedavi ile komplikasyonların azaltılması (PTCA, CABG, ve ilaçlar) Lipid düşürücü ilaçlar Kan basıncını düşürücü ilaçlar Rehabilitasyon Sigaranın bıraktırılması Sağlıklı diyet Düzenli orta düzeyde fizik aktivite Dr Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Kalp Damar Hastalıklarına Hazırlıklı Olmak Toplumlarda KDH riski, toplumun yaşlanması ve risk faktörleriyle karşılaşma ile ilişkili olarak artmaktadır Bu nedenle, Nüfus planlaması yapan ülkeler Beklenen yaşam süresi 60 ve üzeri yaşlara gelmiş olan ülkeler Ekonomik gelişme sürecinde olan ülkeler KDH için hazırlıklı olmalıdır Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Politikaları etkilemede başarısız Dernek ve vakıflar Gelişmekte olan ülkelerde KDH’nı önleyici programların önündeki kurumsal engeller Devlet Aşırı bürokrasi Yavaş ve verimsiz Politikaları etkilemede başarısız Dernek ve vakıflar Medya aracılığıyla halka ulaşmada yavaş Toplumsal ve sosyal engeller Hastalıkla ilgili inanışlar, farkında olmama, eğitim ve bilgi eksikliği Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Tıp eğitiminden kaynaklanan engeller Tıp eğitiminin, Halk sağlığı ve korumadan çok ikincil korumaya odaklı olması Araştırma yöntemlerini öğretmek konusunda yetersizliği İyi iletişim becerileri eğitiminin eksikliği Koruma ve önleme konusunda tutum geliştirme yetersizliği The plethora of available guidelines which have focused on the relative risk of specific risk factors rather than on absolute risk of CHD given the presence of several risk factors in an individual patient cause confusion in understanding especially those with very minimal back ground of public health, research & Epidemiology. The physician and patient may feel overwhelmed as to how to prioritize risk factor reduction in a realistic and cost-effective manner. Health care providers need to understand and be able to communicate what the anticipated absolute benefit of a given risk-factor reduction strategy is in a specific patient. The other major knowledge deficit for most providers is in techniques for enhancing adherence to medication and lifestyle changes. Although 95% of medical schools currently instruct students in communication skills, these skills are rarely reinforced in postgraduate training and continuing medical education programs. There is a large body of evidence of the effective health counseling techniques. And most physicians lack confidence in their ability to enhance their patients' adherence to medication and behavior-change regimens. Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Koruyucu hizmetlerin sunulmasının önündeki engeller Sağlık sisteminden kaynaklanan Akut sorunlara öncelik Kaynak eksikliği Koruyucu hizmetler için sistem eksikliği Zaman ve ekonomik kısıtlılıklar Politika eksikliği Toplum ve hastalardan kaynaklanan Motivasyon eksikliği Kültürel faktörler Sosyal faktörler Bilgi eksikliği Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Koruyucu hizmetlerin sunulmasının önündeki engeller Hekimlerden kaynaklanan Hastalık odaklı yaklaşım Zaman Eğitim eksikliği Bilgi eksikliği Beceri eksikliği Etkinliğin az olacağı inanışı Uzman desteği ve işbirliği eksikliği Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Koruyucu programlar nasıl daha iyi olabilir? Yanıtlanması gereken sorular: Programın yararı yapılacak yatırımlara değecek mi? Maliyet oldukça ağır.. Karşılanabilir mi? Kısıtlı kaynaklar bu etkinliklere nasıl ayrılmalı? Risk altındakilerin çoğunluğunu kapsayabilecek mi? En çok kim yarar görecek? En iyi yaklaşımlar nelerdir? The development of many strategies for the prevention of cardiovascular disease (CVD) presents an important policy question for society: do the benefits of these programs and interventions justify the investment in them? Preventive strategies may provide attractive opportunities to avoid or defer disease and disability, but they may have substantial costs and must often be applied to many subjects in order to reach the few in the group who will benefit the most. Whether and how limited health care resources should be allocated to these activities is therefore an important area of inquiry for health care policy makers and practitioners. Although primary prevention is more attractive on an emotional level, economic analysis usually finds secondary prevention to be more efficient. This is due to the rather simple fact that patients who have clinical disease are at higher risk, and therefore more likely to benefit, than a group of lower-risk subjects, only a few of whom will ever develop disease. Belgin Ünal- KDH Epi 2007

KDH Kontrol programlarının temel bileşenleri KDH’nın yükünü ve trendlerini izlemek için etkin surveyans sistemlerinin kurulması Risk faktörü sıklıklarının saptanıp girişim için öncelikli risk faktörlerinin belirlenmesi Ortaya çıkan yeni risk faktörlerinin değerlendirilmesi Topluma yönelik önlemler ve yüksek risklilerde maliyet-etkin hasta bakımını birleştirecek sağlık politikalarının geliştirilmesi The essential components of any CVD control program would be the following: (1) establishment of efficient systems for estimation of CVD-related burden of disease and its secular trends; (2) estimation of the levels of established CVD risk factors (eg, smoking, elevated cholesterol, or blood pressure) in representative population samples to help identify risk factors that require immediate intervention; (3) evaluation of emerging risk factors (eg, glucose, abdominal obesity, fibrinolytic status, homocysteine) that may be of special relevance to the populations concerned; (4) identification of the determinants of health behavior that influence the levels of both traditional and emerging risk factors in the specific context of each society; and (5) development of a health policy that will integrate population-based measures for CVD risk modification and cost-effective case management strategies for individuals who have clinically manifested CVD or are detected to be at a high risk of developing it. Belgin Ünal- KDH Epi 2007

TÜRKİYE’NİN KALP SAĞLIĞI POLİTİKASI NASIL OLMALI? Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Türkiye’de Sorunun Boyutu… Risk faktörü Saptanan Sıklıklar Hipertansiyon Kadın %20-35 Erkek %15-20 Sigara kullanımı Kadın %20-35** Erkek %50-70 Hiperkolesterolemi Kadın %10-25 Erkek %12-25 Diyabet Kadın %8.0 Erkek %6.2 BGT %6.7 Obezite Kadın %40-60 Erkek %15-30 KKH sıklığı Erkeklerde %5-9 Kadınlarda %5-14 Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Türkiye’de Ulusal Kalp Sağlığı Politikası Oluşturma çalışmaları ‘Ulusal Kalp Sağlığı Politikası Taslak Metni’ Sağlık Bakanlığı, Türk Kardiyoloji Derneği (http://www.tkd-online.org/link/TKD_UlusalKalpSagligiPolitikasi.pdf) Olumlu bir başlangıç Eleştiriler Henüz bir politika belgesi olmaktan uzak Hedefi belirlenmemiş Amaç ve amaca ulaşma yöntemleri belli değil KKH’nın doğal gidiş aşamalarına yönelik girişimler yok Sağlık hizmet basamakları arasında eşgüdüm tanımlanmamış Vb vb……………. Kalp sağlığı politikası belirleme sürecinde çok disiplinli bir yaklaşım gerekli Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Türkiye’nin Ulusal Kalp Sağlığı Politikası Nasıl Olmalıdır? Türkiye’nin kalp sağlığı politikası KDH hastalarının uygun şekilde bakımını göz ardı etmeden birincil korumayı önceleyen bir nitelikte olmalıdır. Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Nisan Belgin Ünal- KDH Epi 2007

BALÇOVA’NIN KALBİ (BAK) Belgin Ünal- KDH Epi 2007

BAK Balçova Belediye Başkanlığı ve DEÜTF Dekanlığı tarafından 12 Mayıs 2007’de imzalanan bir protokolle başladı. Halk Sağlığı AD bu projeji fakülte adına yürütecektir Belgin Ünal- KDH Epi 2007

PROJENİN AMAÇLARI Balçova İlçesi’nde KKH sıklığını birincil ve ikincil koruma önlemleriyle azaltmak KKH ve risk faktörleri açısından eşitsizlikleri tanımlamak ve azaltmaya yönelik politikalar oluşturmak Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Program, Balçova İlçesi’nde 10 yıl boyunca uygulanacaktır (2007-2017) Programın hedef grubu, bölgede yaşayan 30 yaş üstü tüm erkek ve kadınlar (44607 kişi) Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Özgün amaçlar Başlangıçta KKH, risk faktörlerinin sıklığını saptamak için kesitsel bir araştırma planlamak KKH ve risk faktörlerini ve eşitsizlikler açısından tanımlamak KKH riskini azaltıcı beslenme, sigara ve egzersiz üzerinden girişimler planlayıp uygulamak KKH hastalarının birinci ve ikinci basamakla eşgüdüm içinde izlemlerini yapmak Programın etkinliğini içerik, süreç ve sonuçlar açısından değerlendirmek Uygulanacak programdaki koruyucu sağlık hizmetlerinin tedavi edici hizmetlere göre maliyet etkililiğini incelemek Belgin Ünal- KDH Epi 2007

15 Ekim Belgin Ünal- KDH Epi 2007

Yapacak daha çok işimiz var… Teşekkürler… Belgin Ünal- KDH Epi 2007