SESTODLAR VE PARAZİTLİKLERİ Dr. Erdal Polat

Cestodlar İnsanda Bazı cestodların erişkinleri ince barsakta Larvaları ise değişik organlarda Dokularda parazit olarak yaşarlar

Cestodlar Yassı Şerit biçiminde Boyutları 2 mm - 25 m arasında değişir Yumurtaları kapaksızdır (Diphyllobothriidae) Yumurtalarında 3 çift çengel var HERMAFRODİT’TİRLER

Cestodla Vücutları Baş (skoleks) skolekste çekmenler ve çengeller bulunur Boyun Halkalardan oluşur

Taenia saginata Sığır tenyası Sığır şeridi Silahsız şerit Abdest bozan isimleriyle bilinir Boyu 5-10 m, bazen 15-25 m olanlar var Eni 2-7 mm (1 500 – 2000 kadar halka var) Erişkinin skoleksinde rostellum ve çengeller yoktur (silahsız cestod veya şerit) Uterusdaki yan dalların sayısı 15-30 dur

Taenia saginata Yumurtlama deliği olmadığından, yumurtalar ancak gebe halkaların parçalanmasıyla dışarı çıkabilir Yumurtaları kapaksız üç çift çengelli İnce barsakta yaşar ve ömrü 25 yıl kadardır Son konak insandır Ara konak sığırlarda (az sıklıkta manda), yumurtadan çıkan embriyon barsak duvarına yapışır

Taenia saginata

Taenia saginata Kan dolaşımı ile çiğneme kasları, kalp, dil kasları gibi çizgili kaslara yerleşir CYSTİCERCUS BOVİS İnsanlara bulaşması C. bovis’li etlerin pişirilmeden yenmesiyledir Boyun kısmından halkalar oluşmaya başlar ve erişkin formu gelişir, İnsanda hastalık erişkin forma bağlı gelişir

Patogenezi ve hastalıkları Barsak mukozasının zedelenmesi ve konağın besin maddelerini alma sonucu, sindirim bozuklukları Kan tablosu değişiklikleri Sinirsel bozukluklar (burun/anüs kaşıntısı) Dışkıda yumurta aranmasının önemi yoktur halkaları tanıda önemlidir

Tedavi ve Korunma Niklosamid Prazinkuantel Albendozol Sığır eti iyice pişirilmeli, çiğ köfte yemeden kaçınılmalı Hasta insanlar tedavi edilmeli, insan dışkısı gübre olarak kullanılmamalıdır

Taenia solium Domuz tenyası veya şeridi Silahlı şerit 2-5 m boyunda Skoleksi yuvarlak (1 mm) Dört çekmeni ve rostellum üzerinde iki sıra halinde dizilmiş çengeller var Halka sayısı 1 000 kadar Uterusda yan dallanmaları sayısı 8-13 İnsan barsağında 25 yıl yaşayabilir Yumurtalarına üç çift çengeli var

Taenia solium skoleksi ve halkası

T. saginata ve T. solium

Patogenezi ve Hastalıkları İnsan hem son konak, hem ara konak olabilir Domuz gerçek ara konaktır Larvalar kan yolu ile dil, kalp kaslarına yerleşir Cysticercus cellulosae İyi pişmemiş domuz etini yenmesiyle bulaşır Erikşin forumu ince barsakta tıkayıcılık oluşur Ara konak insan C. cellulosae deri altına, beyin, göze, kaslar ve kalbe yerleşir Beyine yerleştiğinde üzüm salkımı gibi kitleler oluşturur

Tanı Dışkıda halkaları aranır, yumurta aramanın önemi yoktur Halkada uterus yan dalları 8-13 tanedir C. cellulosae olgularından hazırlanan antijenle Presipitasyon K.B.D Deri alerjik testi yapılabilir

Hymenolepis nana İnsanda bulunan en küçük sestoddur 20 mm boyunda 0.6 mm enindedir 0.3 mm çapında yuvarlak olan baş kısmında dört çekmen ve bir sıra üzerinde dizilmiş 20-30 çengel taşıyan bir rostellumu bulunur Boyundan uzak halkalar olgun halkalardır

Hymenolepis nana

Hymenolepis nana Yumurtaları Oval Şeffaf ve renksizdir Yumurtadaki üç çift çengelli embriyo (onkosfer)’yu saran ve embriyofor olarak bilinen içteki zarın üst ve alt uçlarında kalınlaştığı noktalarda ince iplikçikler çıkar ve dış ve iç zarlar arasındadır

Hymenolepis nana

Hymenolepis diminuta

Hymenolepis nana Parazitin direkt ve indirekt evrimi vardır Direkt evrimde dışkı ile dışarı atılan embriyonlu yumurtalar sindirim yolu ile alındığında ince bağırsakta embriyo açığa çıkar Bağırsaktaki villüs içine giren embriyon çengellerini kaybeder ve dört gün içinde gelişerek Serkosist denen kurtçuk şeklini alır

Hymenolepis nana Sistiserkoid barsak boşluğuna geçer Çengelleri gelişen baş kısmıyla ileum mukozasına yapışır İndirekt evrimde, yumurtaları alan gelişme halindeki pirelerin vücudunda; sistiserkoid oluşur ve bu pireleri yutan insanlarda erişkin helmint meydana gelir

Hymenolepis nana

Hymenolepis nana Bazı olgular asemptomatiktir Klinik belirtilerin ortaya çıkması için helmintin barsakta çok sayıda olması gerekir Erişkin ve kurtçuk formunun metabolizma ürünlerine bağlı olarak toksemi gelişebilir Karın ağrısı, kanlı ishal gibi enterit tabloları görülebilir Çocuklarda anemi, MSS belirtileri baş dönmesi gibi belirtiler ortaya çıkabilir

Tanı Dışkıda yumurtaların görülmesi ile tanı konulur Tedavisi tenyadaki gibidir Hasta insanlar tedavi edilmelidir

Diphyllobothrium latum Pseudophyllidea grubunda yer alan parazit balık şeridi, Dibothricephalus latus isimleri ile de bilinir İnsan bağırsağında 3-12 mm uzunluğuna ulaşan parazitin eni 1-2 mm dir Skoleksiinde emme çukuru olarak biline iki derin oluk vardır

Diphyllobothrium latum Parazitin yumurtaları kapalıdır Yumurtalarında embriyon gelişmesi için dışkıyla dışarı atılan yumurtaların suya karışması gerekir Yumurta içinde embriyofor adı verilen kiprikli onkosferler oluşur Kapağın açılmasıyla yumurtadan çıkan 6 çengelli, kirpikli embriyon korasidyum oluşur

Diphyllobothrium latum

Diphyllobothrium latum Korasidyumlar siklops cinsi kabuklular tarafından yutulur ve evrimleri devam eder I. Ara konağın barsağında korasidyumun kirpikli örtüsü kaybolur ve proserkoid adı verilen kurtçuk oluşur. Birkaç hafta sonunda Proserkoidin, boyu 0.5 mm olup, 6 çengeli ve kuyruğu vardır.

Diphyllobothrium latum Siklopsu yutan küçük balıklar veya bunları yutan tatlı su balıkları (II. Ara konak)’nın mezenter yağ dokusu, kaslar ve çeşitli organlarda yerleşen kurtçuk farklılaşarak pleroserkoid (sparganum) oluşur Pleroserkoidi taşıyan balıkların çiğ yada az pişmiş yenmesi sonucu, insanlara bulaşır

Diphyllobothrium latum Pernisiyöz tipte hiperkromanemi B12 vitamini depolar Bazı hastalarda hipokrom yada normokrom anemide gelişebilir Barsak tıkanma olabilir Metabolizma ürünlerine bağlı toksemi gelişebilir Karın ağrısı, bulantı, kusma, ishal veya kabızlık, iştahsızlık, zayıflama gelişebilir

Tanı Dışkıda yumurtalarının görülmesi ile tanı konur Tedavide Niklosamid Diklorufen Atebrin B12 vitamini verilir Çığ balık yenmemesi korunmada önemlidir

Echinococcus granulosis Son konağı köpek ara konağı ise hayvanlar ve insanlar olan parazitin erişkini Boyu 2-6 mm Eni 0.6 mm olan küçük sestodur Yumurtaları embriyonludur

Echinococcus granulosus

Echinococcus granulosus Son konağı Köpek Kurt Çakal gibi hayvanlardır Ara konağı Koyun Sığır gibi otçullar İnsanlardır

Echinococcus granulosus Erişkinin halkalardan çıkan yumurtalar ara konak tarafından sindirim yoluyla alınır Embriyo yumurtadan çıkar, sindirim sisteminin duvarını delerek, damarlar yoluyla karaciğere, kalbe, akciğerlere ve genel dolaşıma geçerler Embriyo yerleştiği organlarda hidatik kist oluşturur

Echinococcus granulosus Hidatik kistli hayvan organlarının köpekler tarafından yenmesi ile erişkin E. granulosus oluşur İnfekte köpek dışkısıyla kirlenmiş ellerle, besinlerle ile sindirim yolundan veya havada bulunan yumurtaların solunum yoluyla alınmasıyla insana bulaşır

Echinococcus granulosus Dünyada ve yurdumuzda da genellikle görülen bir infeksiyondur Özellikle koyunculuğun geliştiği ülkelerde sık görülür Dokulara yerleşen embriyoya karşı konak yanıtı gelişir Kistin büyümesi ile çevre dokulara baskı oluşur

Echinococcus granulosus Kistler 10 - 25 cm çapına ulaşabilir Yerleştiği organın işlevi bozuklur Metabolizma ürünleri alerjik reaksiyonlara yol açabilir Hidaditozda bazen belirti olmayabilir Belirtiler yerel ve genel belirtiler şeklinde olabilir

Echinococcus granulosus Bazen büyüyen kistler vücut içinde aniden yırtılır ve konak kolapsla ölür Hidatik kistin yerleştiği organlar Karaciğer Akciğer Deri ve deri altına Kaslar ve diğer organlardır Kemiklere yerleşen kistlerde genellikle kütikül gelişemez

Tanı Radyoloji Ultrasonografi ve sintigrafi Kistlerdeki protoskoleksleri ve çengelleri görerek Serolojik yöntemler Moleküler yöntemlerden PCR Deri içi deneyi olarak Casoni

Casoni

Hidatik kist

Echinococcus granulosus hydatid cysts in section of lung