İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARI VE TUZUN İYOTLANMASI PROGRAMI BURSA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ ANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE AİLE PLANLAMASI ŞUBESİ

IYOT NEDİR?

İyot Elzem bir eser elementtir. Tiroid hormonlarının önemli bir bileşenidir. Tiroid hormonlarının en önemli görevi BÜYÜME VE GELİŞMEye olan etkisidir. “İYOT NORMAL BÜYÜME ve GELİŞME ile BEYİN ve VÜCUT İŞLEVLERİ İÇİN ELZEM BİR ESER ELEMENTTİR”.

İYOT YETERSİZLİĞİ İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARI Dünya’da önlenebilir zeka geriliği ve beyin hasarında tek temel nedendir. İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARI olarak tanımlanmaktadır. ÖNEMLİ HALK SAĞLIĞI SORUNUDUR. Sorunun önlenmesi ise; hem kolaydır hem de ucuzdur

İyot Yetersizliği Hastalıkları (İYH) Fetüs Düşük Ölü doğum Doğum anomalileri Perinatal ölümlerde artış Nörolojik kretinizm (mental gerilik, sağırlık-dilsizlik, şaşılık, spastik displeji) Miksödem kretinizm (cücelik, mental gerilik) Psikomotor bozukluklar

İyot Yetersizliği Piramidi Görünür etki (kretinizm) ancak %10 Beyin hasarı Hipotiroidiye bağlı enerji kaybı İyot Yetersizliği Piramidi Görünür etki (kretinizm) ancak %10 En az %90 sonuç ise gizlidir.

Beyin gelişimi İyot yeterli beyin İyot yetersiz beyin

İyot Yetersizliği Hastalıkları (İYH) Yenidoğan Guatr Hipotiroidi Mental gerilik Çocuk ve Gençler Mental fonksiyonlarda bozukluk Okul başarısında düşme Büyüme geriliği

Guatr ve komplikasyonları Hipotiroidizm Mental fonksiyonlarda bozukluk Yetişkin Guatr ve komplikasyonları Hipotiroidizm Mental fonksiyonlarda bozukluk İyot ile uyarılmış hipertiroidizm

İyot Yetersizliği Zekayı Eğitimi Üretkenliği etkiler.

İyot Yetersizliği ve Zeka IQ Ortalama düşüş 13.5 puan Bleichrodt and Born, 1994.

İyot yetersizliği önlenebilir zeka geriliği ve beyin hasarının en önemli nedenidir. Okul çocuklarında guatr sıklığı %10 olduğunda, tüm toplumda bilişsel yetenekler %10 daha düşük saptanmıştır. İyot yetersizliği olan toplumlarda çocuklarda okul başarısında % 10-15 azalma saptanmıştır.

İyot kaynakları Birçok besinde düşük düzeyde (3-75 mcg/ porsiyon) Toprak, sulama ve gübreleme ile etkilenmektedir. İyot Kaynakları: Deniz ürünleri, yosun, iyot yeterli toprakta yetişen bitkisel ve hayvansal kaynaklı besinler,

Diğer kaynaklar Balık unu ile beslenen ve dezenfektan olarak sularına iodoform katılan hayvanlardan elde edilen etler ve yumurta Yemlerine yosun katılan hayvanların süt ve ürünleri (694 mcg/L) veya araç gereçlerin iodohorla temizlenmesi Ekmek ve ürünlerinde oksidan ve temizleme ajanı olarak iyodat kullanılması İlaç renk maddeleri (Multivitamin ve mineral, antasit, içecek, kozmetikler)

İyot Yetersizliği Hastalıkları (İYH) Nedeni ? Toprakta, suda iyot yetersizliği Çevresel etmenler Dağlık Erozyon

EROZYON (Buzlanma, kar, yağmur, sel) Toprakta iyot yetersizliği Bitkilerde iyot yetersizliği Hayvanlarda iyot yetersizliği İnsanlarda iyot yetersizliği

GÜNLÜK İYOT GEREKSİNMESİ 0-7 yaş 90 mcg 7-12 yaş 120 mcg >12 yaş 150 mcg Gebe, emzikli 200 mcg

İYH önlenmesi 1.Tuza iyodür (KI) veye iyodat (KI03) eklenmesi 2. Ekmeğe, şekere iyodür veya iyodat eklenmesi 3. İçme suyunun iyotlanması 4. İyotlu yağ (ağızdan veya enjeksiyon)

İyot yetersizliği hastalıklarının önlenmesinde en etkin yoldur. IYOTLU TUZ İyot yetersizliği hastalıklarının önlenmesinde en etkin yoldur.

İyotlu tuz ile; IYH önlenebilir, fakat tedavi edilemez.

Tuzun iyotlanması en uygun yöntem Kolay uygulanabilen ve etkisi hızlı bir yöntemdir. İsviçre’de 1920’ lerde başarı ile uygulanmıştır. Ülkemizde 1968 yılından itibaren iyotlu tuz isteğe bağlı üretilmeye başlanmıştır.

Neden tuz; Tuzun yaygın kullanılan bir tüketim ürünü olması, Düşük maliyetli olması ve yıllık olarak kişi başına tüketim fiyatının ucuz olması, Tuzun iyotlanması ile tuzda; renk – koku tat değişikliği olmaması, Tuzun iyotlanmasının teknik olarak basit İleri kimyasal reaksiyonlar, komplike araç- gereç gerektirmemesi, Tuzun iyotlanmasında ulusal düzeyde stratejiler geliştirilmesi - uygulanması ve izlemesinin kolay olması.

İyotlu tuzda iyot kaybının önlenmesi gerekir Bu amaçla iyotlu tuz; koyu renkli kavanozlarda serin yerde ışık ve güneş ışığından uzakta saklanmalıdır yemeğe pişirme sonrası eklenmelidir asit ortamda kayba uğrar

Hayvanlarda iyot yetersizliği Düşük Ölü doğum Guatr Hipotiroidizm Fetüste düşük vücut ağırlığı Yün, süt, yumurta vb üretim düşer.

ÇOCUKLAR İÇİN DÜNYA ZİRVESİ –1990 -2001 DÜNYA GIDA ZİRVESİ- 1996 DÜNYA BESLENME KONFERANSI-1992 ULAŞILACAK HEDEFLER MİKRO-BESİN ÖGESİ YETERSİZLİKLERİNDEN ; İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARININ ORTADAN KALDIRILMASI VE TUZUN %100 İYOTLANMASI DEMİR EKSİKLİGİ 1/3 AZALTILMASI A VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ ELİMİNE EDİLMESİ

İyot Yetersizliği Hastalıkları (İYH) Dünyada 1.6 milyar insan risk altında Her yıl 100 bin kreten doğuyor Endemik guatr 750 milyon kişi Kreten 11.2 milyon kişi Önlenebilir beyin özürü 43 milyon kişi

ve ekonomik gelişme geriliği Kaynak: Sağlık Bakanlığı İyot Eksikliği Guatr Zeka geriliği Motor bozuklukları Toplumda sosyal ve ekonomik gelişme geriliği İyotlu Tuz Kaynak: Sağlık Bakanlığı

ÇÖZÜM TUZUN İYOTLANMASI SORUN NE ÜLKEMİZDE BESİNLERİN YETİŞTİĞİ TOPRAK VE SUDAKİ İYOT YETERSİZDİR ÇÖZÜM KİŞİLERİN GÜNLÜK İYOT ALIMINI ARTTIRMAK. TUZUN İYOTLANMASI

İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARININ ÖNLENMESİ ve TUZUN İYOTLANMASI Programı 1994 YILINDA başlatılmıştır.

İYOT YETERSİZLİĞİNE BAĞLI SAĞLIK SORUNLARINI ORTADAN PROGRAMININ TEMEL AMACI ÜLKEMİZDE İYOT YETERSİZLİĞİNE BAĞLI SAĞLIK SORUNLARINI ORTADAN KALDIRMAKTIR

PROGRAMIN HEDEFLERİ 2007 yılında iyot yetersizliği hastalıklarının çocuklarda yok edilmesi Yetişkinlerde 1/3 oranında azaltılması Ülkemizde üretilen sofra tuzunun %100’ünün iyotlanarak, nüfusun iyot ihtiyacının tamamen karşılanması Toplumun, ilgili kurum ve kuruluşların ayrıca tüm tuz üreticilerinin tuzun iyotlanması konusunda bilgilendirilmesi ve eğitimi Programın etkin izleme, değerlendirme ve denetim sisteminin oluşturulması

1994-2004 YILLARI ARASI PROGRAM KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR 1. EĞİTİM ÇALIŞMALARI 2. YASAL DÜZENLEMELER 3. TUZ ÜRETİCİLERİ İLE TUZUN İYOTLANMASI KONUSUNDA YAPILAN ÇALIŞMALAR 4. MATERYAL GELİŞTİRİLMESİ İZLEME DEĞERLENDİRME VE DENETİM ÇALIŞMALARI B )

PROGRAM KAPSAMINDA 1994 YILINDAN BUGÜNE NELER YAPILDI ? Sağlık personeli ve denetim elemanları bilgilendirildi. Halk eğitimleri yapıldı. Öğretmenler için kitap hazırlandı. Tuz üreticileri ve İlgili sektörler bilgilendirildi. Kalite kontrol laboratuarları güçlendirildi. Yasa çıkarıldı. İyotlama makineleri ve KIO3 verilerek küçük tuz üreticilerine destek olundu. Araştırmalar yapıldı. Test kitleri dağıtıldı. Tuzlarda kalitatif ve kantitatif analizler yapıldı.

PROGRAMLARIN BAŞARISI İÇİN: AMACI İYİ AÇIKLAMAK!

AMACA UYGUN YÖNTEM KULLANMAK!

PROGRAMLARIN SÜREKLİLİĞİ!

YAPILAN ÇALIŞMALARIN SONUÇLARINI DOĞRU DEĞERLENDİRMEK!

YAPILAN ÇALIŞMALARIN SONUÇLARINI DİKKATE ALMAK!

Değerlendirme Çözümleme Uygulama

20 İL İÇİN OKUL ÇAĞI ÇOCUKLARDA GUATR PREVALANSI % 31.8 BULUNMUŞTUR. 20 İLDE 9-11 YAŞ 5829 OKUL ÇAĞI ÇOCUKLARINDA 1997-99 YILLARI ARASINDA GUATR PREVALANSI ARAŞTIRMA SONUÇLARI 20 İL İÇİN OKUL ÇAĞI ÇOCUKLARDA GUATR PREVALANSI % 31.8 BULUNMUŞTUR. SAĞLIK BAKANLIĞI A.Ü TIP FAKÜLTESİ ENDOKRİNOLOJİ ANA BİLİM DALI

İYOTLU TUZ KULLANIMI HANE (SAĞLIK BAKANLIĞI-ODTÜ-UNICEF) HALKI ARAŞTIRMASI (SAĞLIK BAKANLIĞI-ODTÜ-UNICEF) Nisan-2002

KENT/KÖY İyotlu Tuz Kullanımı ( % ) (Test Kitleri İle)

İYOTLU TUZ KULLANIM NEDENLERİNİN YÜZDE DAĞILIMI

İYOTLU TUZ KULLANMAMA NEDENLERİNİN YÜZDE DAĞILIMI

İLLERİN İYOTLU TUZ KULLANIM DURUMU (%)         %80-96 20 İL %60-78 18 İL %50-59 13 İL %35-49 13 İL %0-31 14 İL  

İYOTLU TUZ KULLANIM ORANLARI ( Test Kitleri ile % ) 2003 TNSA

TEST KİTLERİ İLE BÖLGELERE GÖRE HANELERİN İYOTLU TUZ KULLANMA YÜZDELERİ 2003 TNSA

KIR / KENT İYOTLU TUZ KULLANIMI ( % ) 2003 TNSA

YASAL DÜZENLEMELER

Gıda olarak tüketime uygun olan yemeklik tuzların TÜRK GIDA KODEKSİ Yemeklik Tuz Tebliği Tarih : 9 Temmuz 1998 Sayı : 23397 Amaç : Gıda olarak tüketime uygun olan yemeklik tuzların tekniğine uygun ve hijyenik şekilde, üretim, hazırlama, işleme, muhafaza, depolama, taşıma ve pazarlamasını sağlamak üzere özelliklerini belirlemektedir.

TEBLİĞE GÖRE : Yemeklik Tuz : Ana maddesi sodyum klorür olan ham tuzdan insan tüketimine uygun nitelikte üretilen tuzlardır. Sofra tuzu ve Gıda Sanayiinde kullanılan tuzlar olarak ikiye ayrılır. Sofra Tuzu : Doğrudan tüketiciye sunulan, ince toz haline getirilmiş, iyotla zenginleştirilmiş, rafine edilmiş veya edilmemiş yemeklik tuzlardır. 50-70 mg/kg potasyum iyodür veya 25-40 mg/kg potasyum iyodat katılması zorunludur. Gıda Sanayii Tuzu : Gıda sanayiinde kullanılan yemeklik tuzlardır. İyot eklenmesi zorunlu değildir.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığından; Tebliğ Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığından; Türk Gıda Kodeksi Sofra ve Gıda Sanayii Tuz Tebliği (Tebliğ No: 2004/25 ) Tarih: 07 Haziran 2004 Sayı : 25485 Amaç; Gıda olarak tüketime uygun olan sofra ve gıda sanayii tuzunun tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretim, hazırlama, işleme, muhafaza, depolama, taşıma ve pazarlamasını sağlamak üzere bu ürünlerin özelliklerini belirlemektir.

Ambalajlama ve Etiketleme – İşaretleme SOFRA TUZU ETİKET ve AMBALAJ BİLGİLERİ:  Sembol kolay görünen boyutta ve ürün adı ile aynı yüzde bulunmalıdır,  Ürün adı “ İyotlu Sofra Tuzu ” olarak belirtilmelidir. Son tüketim tarihi belirtilmelidir, Kullanım bilgisi olarak “ serin, kuru ve ışıksız ortamda ağzı kapalı olarak muhafaza edilmelidir ” ifadesi yer almalıdır, Net ambalaj miktarları ; 125g – 250g – 500g – 750g – 1000g – 1500g olmalıdır. İyot kaybını engelleyecek ambalaj materyali kullanılmalıdır,

GIDA SANAYİ TUZU ETİKET ve AMBALAJ BİLGİLERİ:  Son tüketim tarihinin belirtilmesi zorunlu değildir.  Etiket bilgisinde “GIDA SANAYİ İÇİNDİR” ifadesi ürün adıyla aynı yüzde yer almalıdır.  En az 10 kg’lık ambalajlarda olmalıdır.

TUZ ÜRETİCİLERİ İLE TUZUN İYOTLANMASI KONUSUNDA YAPILAN ÇALIŞMALAR Makine desteği ve uygulamalı makine başı eğitimi 7 makine, Bu yılda 18 makina) Potasyum iyodat desteği, Tuz firmasının yetkililerine iyotlu tuz üretimi hakkında eğitim, 31 firma iyotlu tuz üretiyor.

Ülke Düzeyinde Etkili ve Kalıcı bir iyot programına sahip olmak için, Devlet Kuruluşları Özel Sektör Tüketici grupları Tuz üreticileri’nin işbirliğini gerektirir Temel Amaç: Üretimden tüketim aşamasına kadar tuzun tavsiye edilen miktardaki iyodu içermesini sağlamaktır. Bu da; Kalite, başarı ve sürekliliği sağlamak için şarttır.

SAĞLIKLI NESİLLER İÇİN İYOTLU TUZ KULLANMALI VE UYGUN KULLANILMASINI SAĞLAMALIYIZ

TEŞEKKÜRLER