SUDA ARANAN PARAMETRELER Anlamı- Kaynağı- Sağlık etkileri Prof. Dr. Songül A. Vaizoğlu H.Ü. T. F. Halk Sağlığı Anabilim Dalı 22 Nisan 2014-Antalya

SU Sağlıklı ve güvenli içme suyuna ulaşabilme toplumda yaşayan her birey için temel bir insan ve sağlık hakkı olarak tanımlanmaktadır. Bu doğrultuda içme suyu topluma sunulmadan önce sağlıkla ilgili her türlü önlemin alınması, risklerin sürekli kontrolü, gerekli görülen düzenleme ve denetlemelerin sürekliliği sağlık riskleri ile ilgili kısa ve uzun dönem bilimsel araştırmaların programlanması ve izlenmesi

Sağlıklı ve güvenli su SAĞLAN(A)MADIĞINDA; Su ile ilişkili hastalıklara bağlı salgınlar, Suya bağlı hastalık yükünün artması, Yeniden gündeme gelen patojenlere bağlı salgınların oluşması, Bu hastalıklara bağlı ölümlerin (özellikle çocuk ölümü) artması söz konusudur.

Sağlıklı ve güvenli su Bu nedenlerle içme suyu kaynaklarının tamamı Rehberlerde belirtilen kriterlerle uyumlu olmalıdır. İçme sularındaki kirleticiler kısa ve uzun dönemli etkilenimlere bağlı olarak önemli sağlık sorunlarına yol açabilir.

REHBERLER Bu konuda Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından temel adımların tanımlandığı bir çerçeve oluşturulmuştur. “İNSANİ TÜKETİM AMAÇLI SULAR HAKKINDA YÖNETMELİK”(17.2.2005 tarih ve 25730 sayılı resmi gazete, 7 Mart 2013 tarih ve 28580 sayılı resmi gazete; 11 Nisan 2014 tarih ve 28969 sayılı resmi gazete) “İÇİLEBİLİR SULARIN FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ” TS 266

Sudaki Kirleticiler: FİZİKSEL : Koku, bulanıklık, renk, tat BİYOLOJİK : Bakteriler, virüsler, parazitler KİMYASAL : Anorganik ; arsenik, kadmium, kurşun, alüminyum, cıva, krom, demir vb. Organik ; tarımda kullanılan canlıkıranlar, petrokimyasal endüstri atıkları

İÇME SUYU KALİTESİ GÖSTERGELERİ FİZİKSEL renk/ görünüm; Estetik olarak hoşa gitmeyen bir özelliktir ve kullanılmadan önce renksiz hale getirilmelidir. koku; Estetik bir sorundur ancak kirliliğin bir göstergesi olabilir. tat/lezzet; Tat genellikle acı, ekşi, tatlı olarak tanımlanır. Ağza alınan su, içindeki kimyasalların özelliğine göre tat ve koku reseptörlerini birlikte harekete geçireceğinden “lezzet” ortaya çıkar. bulanıklık; Suda bulunan yabancı maddelerin kaynağına göre değişebilir. Bulanıklığın tek başına sağlığa etkisi yoktur. sıcaklık; Suyun lezzeti ile ilişkili 8-15 olduğunda lezzeti en iyi ve susuzluğu giderici

GÖSTERGE; Görünüm SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri BULANIKLIK Partikül maddenin miktarının ölçümü ile belirlenir. Türbidite değeri olarak ölçülür. Nephelo metre ile ölçülebilir. Suda asılı partiküllerin göstergesidir. Kil, kil tuzları, balçık, çamur vb olması, parçalanmış organik madde, plankton ya da inorganik maddelerin olması anlamına gelir. Kirliliğin belirleyicisi olabilir. Aşırı mikroorganizma üremesine bağlı da bulanıklık olabilir. Şebeke suyunun bulanık olması süzülme etkinliğinin göstergesi olabilir. Kentlere sızdırma kuyulardan su veriliyorsa, Sistemde onarım varsa sular bulanıklık olabilir. Bulanıklığın tek başına sağlığa etkisi yoktur. Dezenfeksiyon etkinliğini azaltır; m.o. ların üremesi için uygun ortam oluşturur.

GÖSTERGE; Görünüm SORUN Anlamı ve Kaynağı Kaynadığında suyun üzerinde köpük / tortu oluşumu Kalsiyum ve magnezyuma bağlı Bunların tuzları suyun sertliğine neden olur. Sütsü görünüm Pompa yetersizliğine bağlı olarak suda çok yüksek hacimde hava bulunması Aşırı çöktürme maddesi verilmesine bağlı olarak maddenin filtreden geçmesi

GÖSTERGE; Görünüm/ Renk SORUN Anlamı ve Kaynağı SUDA RENK DEĞİŞİKLİĞİ (Kolorimetre-spektrofotometre) Suda kalite değişikliği, su kalitesinin bozulması ya da şebekede aşınmanın göstergesi olabilir. Suda siyah ton Toprakta karbon dioksit yada organik maddelerin manganez ile etkileşimi. 0,05 mg/L üzerindeki manganez boyanmaya yol açar ve genellikle demirle birlikte bulunur. Bağlantıların ve çamaşırların siyaha boyanması Su kalitesinde bozulmanın göstergesi olabilir.

GÖSTERGE; Görünüm/ Renk SORUN Anlamı ve Kaynağı Suda sarı renk Humuslu topraktan yada çürüyen bitki artıklarından süzülen tanenlerin (humik asitlerin) suda bulunması Toprak, bitki artıkları Su kalitesinde bozulmanın göstergesi olabilir.

GÖSTERGE; Görünüm/ Renk SORUN Anlamı ve Kaynağı Küvet, bulaşık makinesi ve çamaşırlarda kahverengi-kırmızı boyanma Suda çözünmüş demirin göstergesidir. Kaynağı demir madenleri, demirden zengin toprak Beklediğinde durulan dumanlı bir görünüm olması Pompaların yetersiz çalıştığını yada filtrelerde problem olduğunu gösterir.

GÖSTERGE; Tat/ Lezzet SORUN Anlamı ve kaynağı Tat/lezzet Suya lezzet veren etkenler, suda erimiş halde bulunan karbondioksit ve oksijen gazlarıdır. Kaynamış suyun lezzetinin kötü olması bu gazların uçmasına bağlıdır. Tuzlu, acımsı tat Suda sodyumun yüksekliğini gösterir, Suyun geçtiği bölgenin özelliği ya da bölgede kirletici kaynağı olabilir. Suya idrar karışmasının göstergesi olabilir. Sabun tadı Suda alkali minerallerin çözünmüş olduğunu gösterir.

GÖSTERGE ; Tat/ Lezzet SORUN Anlamı ve kaynağı Metalik tat Asitlik derecesinin ya da demir bileşiminin yüksekliğini gösterir. Kimyasal madde tadı/kokusu Endüstriyel kimyasalların veya canlıkıranların bulunduğunu gösterir.

GÖSTERGE; Koku SORUN Kaynağı ve Anlamı SUYUN KOKUSU Sudaki kokunun insan ve hayvanlardaki kimyasal reseptörler tarafından fark edilmesi, sudan kaynaklanabilecek zehirlenme ve diğer tehlikeler için ilk ve en önemli koruma yöntemdir. Yosun, ot, katran, balık, protozoa, plankton, ve diğer m.o.lar dan kaynaklanan kokular olabilir. Suların depolandığı ya da saklandığı kaplara bağlı koku (plastik) Çürük yumurta kokusu Sadece sıcak suda varsa kısmen su ısıtıcıyla ilişkili olabilir. Çözünmüş hidrojen sülfür gazı yada suda bulunan bazı bakterilerden kaynaklanır.

GÖSTERGE; Koku SORUN Kaynağı Anlamı Sağlık etkileri Deterjan kokusu Suya mutfak yada çamaşır akıntılarının karışmasından kaynaklanır. Suyun köpürmesi Alkil benzen sülfonat doğada çok yavaş bozunur. Suya deterjan karışmasının göstergesi olabilir. Suyun köpürmesi kabul edilemez. Köpüğün kendisi tehlikeli değildir ancak kanalizasyon kaynaklı kirleticilerin karışmasının göstergesi olabilir. Bu kirleticilere bağlı sağlık sorunları görülebilir.

GÖSTERGE; Koku SORUN Anlamı ve Kaynağı Metan gazı yada küf, balçık kokusu Organik maddelerin bozunduğunu gösterir. Klor kokusu Klor düzeyinin yüksek olmasına bağlıdır.

GÖSTERGE; Koku SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkisi Gazyağı yada petrol kokusu Fueloil tankı, yeraltı depoları, benzin istasyonları yada toprağın petrol kirliliğinden su şebekesine sızıntı, Kaza ile sulara petrol karıştığında yüksek konsantrasyonlarda Toplam Petrol Hidrokarbonları artar. Aromatik hidrokarbonların artışı da koku nedenidir. Alkil benzen ve alkil naftalinler suda artar. Kaza nedeniyle suyun petrol ürünleri ile kirlenmesi durumunda sağlık etkilerini izlemek için ürünün içeriğine spesifik değerlendirme yapılmalıdır. Toplam Petrol Hidrokarbonlarına ilişkin kriterler kullanılmalıdır.

GÖSTERGE; İletkenlik SORUN Anlamı ve kaynağı İLETKENLİK (2500, 20° C µSiemens/cm) İçerisinde elektrolit olarak inorganik madde bulundurmayan sular elektriği güç iletirler. Suların elektrik geçirgenliğinin ölçülmesi, içinde bulunan elektrolit (anyon veya katyon) miktarının ölçütü olarak alınabilir. Sıcaklık arttıkça da elektrik geçirgenlik azalır. Erimiş mineral tuzlarının miktarını gösterir. Tarımda tuzlanma ve sodyum miktarının göstergesi, endüstride suyun aşındırıcı özelliğinin göstergesidir. Endüstriyel atık sulardaki oynamaları ve atıksu arıtım tesisine gelen atıkların kompozisyonunu belirlemede önemlidir.

GÖSTERGE; Suyun Sertliği SORUN Anlamı ve kaynağı SERTLİK (İçme suyu için önerilen 14-21 (28) F) Suda erimiş halde bulunan kalsiyum ve magnezyum tuzlarının olmasına bağlıdır. Önemli bir kalite ölçeğidir. Orta sertlikte olan sular içimi en rahat olan sulardır. GEÇİCİ SERTLİK; kalsiyum ve magnezyum bikarbonat tuzları, su kaynatılınca azalır ya da suya sönmüş kireç ilave edilerek kalsiyum ve magnezyum karbonat oluşturur ve çökelmeleri sağlanır. KALICI SERTLİK; kalsiyum ve magnezyumun klor, sülfat, nitrat, fosfat ve silikat tuzları ile oluşur. Bunu gidermek için suya soda ve sodyum hidroksit ilave edilerek Ca ve Mg’un suda erimeyen karbonat ve hidroksitleri oluşturularak çöktürülür. Sert sular su ısıtıcılarda kireçlenmeye yol açar. Sabunun köpürmesini engeller, kullanılan deterjan miktarını artırırlar. Dipte tortulanma, kireçlenme, sabun köpürmüyorsa- sert su.

GÖSTERGE; pH PARAMETRE Anlamı ve kaynağı pH ≥6.5 ve ≤9.5 Tercihen 7-8.5 olmalıdır. Bu aralıkta dezenfektan olarak kullanılan kimyasalların etkisi en iyidir. H iyonu konsantrasyonu Suyun pH’sı arıtımını (özelikle koagülasyon ve klorla dezenfeksiyon) etkileyen önemli bir parametredir. pH’nın ayarlanması arıtımın bir parçasıdır ve sürekli izlenmelidir. Artışı bağlantıların yeşile boyanması, suda mavi-yeşil bir ton oluşmasına neden olur. 6,8 pH değerinin altında, karbon dioksitten zengin suyun pirinç ve bakır borularla tepkimeye girmesi söz konusudur.

GÖSTERGE ; PARAMETRE Anlamı ve kaynağı Sağlık etkileri Alüminyum (200 µgr/L) Toprakta alüminyumun fazla olması (Normalde toprakta % 8 oranında bulunur) Alüminyum tuzları ARITIMDA çöktürücü olarak kullanıldığından, arıtılmış suda da bir miktar bulunabilir. Suda renk değişikliği ve bulanıklığa yol açar. Günlük alımın %5’inden azı su kaynaklıdır. Çöktürme sırasında optimum pH’nın sağlanması ile fazla alüminyum kullanılmasının önüne geçilebilir Alzheimer hastalığının (AH) nedeni olabilir ya da başlama sürecini hızlandırabilir. 100mikrogram/L düzeyinde olduğunda AH riski 2 kattan az artar.

İÇME SUYUNDAKİ ALÜMİNYUM Genellikle yaşanan bir kaza sonrası belirlenmiştir.. İngiltere’de 1988 yılında “Camelford kazası” 6 Temmuz 1988 günü bir su arıtım tesisinde, arıtma işleminde kullanılacak 20 tonluk alüminyum sülfatın yanlışlıkla su dağıtım tankına boşaltılması İçme suyundaki alüminyum normalin 400 katına yükselmiş Semptomlar, bulantı, kusma, ishal, ağız ve deride ülserler, deri döküntüleri, kas ve eklem ağrıları, hafıza kaybı, hipersensitivite, gastrointestinal sistem sorunları

İÇME SUYUNDAKİ ALÜMİNYUM Kısa süreli semptomlar, 5 gün sürmüş ve 20 bin kişi etkilenmiştir. Kalıcı sağlık etkisi olmadığı belirtilmiştir. Kronik sağlık etkileri; Fosfor metabolizması ile etkileşim- halsizlik, kemik ağrısı ve anoreksiya, İçme suyunda alüminyumun Alzheimer hastalığı Diyaliz ensefalopatisi ile ilişkilendirildiği çalışmalar bulunmaktadır.

GÖSTERGE; PARAMETRE Anlamı ve kaynağı Sağlık etkileri Amonyum (Non-iyonize NH3 ve iyonize NH4+) 0.50 mg/L Tarım ve endüstri kaynaklıdır. Kloraminle dezenfeksiyon sırasında da oluşur. Dezenfeksiyonun etkinliğini tehlikeye düşürebilir, şebeke sisteminde nitrit oluşumuna yol açabilir, filtrelerin manganezi arıtmasını tehlikeye düşürebilir. Anaerobik ortamlarda (yer altı suyunda) konsantrasyonu yüksek olabilir. Çimento harçlı borularda oluşur. Amonyum yüksekse; bakteriyel, kanalizasyon ve hayvan atığı ile kirlenmiş olma olasılığı akla gelmelidir. 200mg/Kg üzerinde alımı toksik etkilere yol açar. Sağlıkla ilgili sınır değer belirlenme miştir.

GÖSTERGE ; SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Klorür 250 mg/L Aşırı tuz içeriği Yüksek sıcaklıkta klorürler kuruyarak derişik duruma gelebilir, bu da aşınmayı artırabilir. Şebekede suyun alkalenitesini artırdığından metallerde aşınmaya neden olur; sudaki metal konsantrasyonu artar. Genellikle deniz suyu karışması, buzlanma nedeniyle yol tuzlaması, lağım ya da endüstriyel atıkların karışması gibi nedenlere bağlı artar. Sağlık riski yok, 250mg/L üzerine çıktığında suyun tadını değiştirir.

GÖSTERGE; SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Klorit/ Klorat Tad ve koku için sınır değer 0.4 mg/L Klor dioksit selüloz, kağıt, ve yağların ağartılmasında kullanır. Sodyum klorit ya da sod-yum klorat klor dioksit üretiminde kullanılır. Klor dioksit klorit ve klorata dönüşür. En önemli etkilenim yolu içme suyudur. Klor dioksit hayvan deneylerinde nörodavranış ve nörolojik gelişme bozukluklarına yol açar, tiroid hormonu depresyonuna da neden olur. Ancak suda hızla klorite dönüştüğünden bu etkisi içme suyu ile ortaya çıkmamaktadır.

GÖSTERGE; SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Demir 200 µg/L Doğada yaygın olarak bulunur. Sularda 0.5-50mg/L arasında bulunur. İçme suyunda bulunması demir çökeltileri ve şebekede çelik ve demir içeren borulardan aşınmayı gösterir. Beslenmede esansiyel elementlerdendir. 0.3 mg/L üzerinde çamaşırlarda ve lavabolarda lekelenmeye yol açar.

GÖSTERGE; SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Manganez (50 µg/L) Doğada yaygın olarak bulunur. Suda çökelti oluşturur ve kötü tad verir. Borularda ve filtrelerde birikir ve lekelenmeye yol açar. Potasyum permanganatın içinde oksidan olarak bulunur (beyazlatıcılar, temizlik malzemeleri ve dezenfektanlarda), Yüzeysel ve yer altı sularında ve gıdalarda bulunur. İnsan ve hayvanlar için esansiyel element. Eksikliği ve fazlalığına bağlı sağlık sorunları olabilir. Solunum yoluyla alındığında nörolojik etkilere yol açabilir Suda yüksek düzeylerde uzun süre alındığında da nörolojik sorunlara yol açar.

GÖSTERGE ; SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Sülfat 250mg/L (Zorunlu kalmadıkça 250 ppm üzerindeki sular kulanılmamalıdır.) Doğal olarak yeraltı suyunda bulunur. Kalsiyum, magnezyum tuzları halindedir. Sodyum sülfat ve magnezyum sülfat dışkıda yumuşatıcı etki (ishal) yapar. (Özellikle bebeklerde ve turistlerde)

GÖSTERGE; SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Sodyum 200 mg/L Sodyum tuzları olarak bulunur (sodyum klorür). Su ve gıda ile alınır. Bazı su yumuşatıcılar içme suyunun sodyum içeriğini belirgin olarak artırırlar. Hipertansiyona yol açabileceğini gösteren çalışmalar var ancak nedensel ilişki gösterilememiş

MİKROBİYOLOJİK İNDİKATÖRLER; Suların mikrobiyolojik olarak değerlendirilmesi uzun yıllardır yapılmaktadır. Suların mikrobiyolojik açıdan güvenli olup olmadığının belirlenmesi için bazı indikatörler kullanılmaktadır. Ancak 1978 yılında Mossel arıtımın etkinliğinin değerlendirilmesi için “indikatör”lerin kullanılmasını önermiştir. Fekal mikrobiyolojik indikatörler için bazı kriterleri tanımlamıştır.

MİKROBİYOLOJİK İNDİKATÖRLER; KRİTERLER Kirlenmemiş sularda bu indikatörler bulunmamalıdır. Çevrede çoğalmamalıdır. Patojen mikroorganizmadan sayıca daha fazla olmalıdır. Çevre koşullarına ve arıtım işlemine patojenlere benzer yanıt vermelidir.

MİKROBİYOLOJİK İNDİKATÖRLER; KRİTERLER Kolay izole edilebilmeli ve tiplendirilebilmelidir. Ucuz olmalıdır. ( Böylelikle çok sayıda numune alınabilir) Patojen bir mikroorganizma olmamalıdır.

MİKROBİYOLOJİK İNDİKATÖRLER; Mikrobiyolojik açıdan risk değerlendirmesi süreci temel olarak; problem tanımı ve sağlığa zararı ile ilgili değerlendirme-tanımlama, maruz kalınma sürecini değerlendirme, doz-cevap ilişkisi, riskin tanımlanması gibi basamakları içermelidir.

MİKROBİYOLOJİK İNDİKATÖRLER; Suyun mikrobiyolojik değerlendirmesi bakteri, virüs ve parazitlerin neden olduğu hastalıklar açısından çok önemlidir. Bu koşullar olumsuz olduğunda toplumda salgın hastalıklar oluşabilir. Fekal-oral yolla bulaşan patojenler için tek geçiş yolu sudur. Gıdaların kontaminasyonu, ellerin temiz olmaması, kirli giysilerin de etkileri vardır.

MİKROBİYOLOJİK PARAMETRELER; SORUN Anlamı Kaynağı Sağlık etkileri Eschericia coli (E.coli-Ş) 0/100 mL Enterobacteriaceae familyasındandır. B-galaktosidaz ve b-glukuronidaz enzimleri vardır. Bazı suşları 37 ° C’de, bazıları 44-45 ° C’de çoğalır. Arıtımın etkililiğinin değerlendirilmesinde kullanılır. İnsan ve hayvan dışkısı, Kanalizasyon, arıtılmış atıklar, Yağışlardan sonra sızıntılar artmaktadır. İnsan ya da hayvan dışkısında bulunan patojenlere göre ishali hastalıklara, salgınlara yol açabilir

MİKROBİYOLOJİK PARAMETRELER; SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Termo- toleran (Fekal: doğru değil) Koliform 0/100 mL 44-45 ° C’de üreyebilen laktozu fermente edebilen toplam koliform bakterilerin bir grubudur. E.coli, klebsiela, enterobakter, Citrobakter bu gruptan. Bunlardan bir tek E.coli fekal orijinli. Su borularında problem varsa ve su sıcaklığı 13 ºC’ nin üzerinde ise ve suda hiç klor kalmamışsa suda bulunabilir. Arıtma tesislerinin etkinliğini ölçmede kullanılabilir (kolay saptanabilirler). E.coli; İnsan diğer memeliler ve kuş dışkısında, E. Coli dışındakiler; çürüyen bitkiler, endüstriyel atıklar. Bu grubun suda bulunması fekal kontaminasyonu kesin olarak göstermez. İnsan ya da hayvan dışkısında bulunan patojenlere göre ishali hastalıklara, salgınlara yol açabilir.

MİKROBİYOLOJİK PARAMETRELER; SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Toplam Koliform bakteri (0/100ml-Ş) Safra asitlerinin varlığında 35-37C’de Laktozu fermente eder, Gram-, çubuk şeklinde , sporsuz Su kaynağının kalitesi hakkında bilgi verir. Su kalitesi mikrobiyolojik kontrolünde indikatör-suda saptanması ve değerlendirilmesi kolaydır. E.coli, klebsiela, enterobakter, Citrobakter bu gruptan. Arıtım sisteminin yetersizliği ya da şebekedeki yetersizlikler nedeniyle dışkı sızıntısının olabileceği anlamına gelir. Su arıtımının etkinliğini değerlendirmek amacıyla kullanılır. Arıtılmamış ham su, yer altı suyu karışması, yosun üremesi,toprak, böcekler, insan ve hayvan dışkısı. Kendisi zararlı değildir. Ancak standartların çoğunda şebekeden alınan örneklerin %95’inde negatif olması önerilmektedir. Arıtılmış suda bulunmamalı.

MİKROBİYOLOJİK PARAMETRELER; SORUN Anlamı Sağlık etkileri Enterekok ve fekal streptokok (0/100mL-Ş) Fekal kirlenme, özelikle insan dışkısıyla kirlenme anlamına gelir. Enterokoklar arıtımın etkinliğini değerlendirmede sekonder indikatör olarak kullanılabilir. Kuruluğa son derece dirençli olduklarından yeni döşenen veya tamir edilen boruların kontrolünde kullanılmalıdır. Yer altı ve yüzey sularında yüzeysel akıntılarla oluşan kirliliği değerlendirmede kullanılır. İnsan ya da hayvan dışkısında bulunan patojenlere göre ishali hastalıklara, salgınlara yol açabilir.

MİKROBİYOLOJİK PARAMETRELER; SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Clostridium perfringens (anaerobik, spor oluşturur) 0/50mL Dışkı ya da diğer çevresel kaynaklardan kirlenmeyi gösterir. Sporları suda çok uzun süre kalabilir ve dezenfeksiyona son derece dirençlidir. Geçmişte ya da uzak mesafede kirlenmenin göstergesi olabilir. Suda bulunmaları dezenfeksiyon ve filtrasyon işleminin yetersiz olduğu anlamına gelebilir. Protozoal kistlerin olabileceğinin göstergesidir. Bulunan diğer protozoalara bağlı olarak bulantı ve ishalle seyreden GIS enf.na neden olabilir.

MİKROBİYOLOJİK PARAMETRELER; SORUN Anlamı Kaynağı Sağlık etkileri Protozoa Parazitler Crypto sporidium ookistleri ve Giardia kistleri 0/100mL Kanalizasyon akıntıları, insan ve hayvan dışkısının karışması anlamına gelir. Ancak suda bu kistlerin bulunmaması fekal kontaminasyon olmadığını göstermez. Suda çok uzun süre kalırlar ve arıtıma oldukça dayanıklıdır. Suda bulunması koagülasyon ve filtrasyon işlemlerinin yetersizliğinin göstergesi olarak kullanılabilir. İnsan ve hayvan dışkısı İshal, kusma, bulantı, karın ağrısı kramp ile seyreden enfeksiyonlara yol açar. Bağışıklık sisteminde yetersizlik olanlarda ağır ve öldürücü hastalık nedenidir.

MİKROBİYOLOJİK PARAMETRELER SORUN Anlamı ve Kaynağı P. Aerugenosa Fırsatçı bir bakteri, çevrede yaygın olarak bulunur. 0/250mL Fekal kontaminasyon göstergesi olarak kullanılamaz. Şebeke suyunda bulunması, şebeke sisteminin genel temizliği ile ilgili sorun olabileceği anlamına gelir ve suyun bakteriyolojik kalitesinin bozulmasına neden olabilir. Suyun sıcaklığının artmasına ve su akımının yavaşlamasına bağlı çoğalabilir. Eş zamanlı olarak suyun tadı ve kokusu değişebilir ve bulanıklığı artar. Su hijyeninin kontrolü amacıyla kullanılır. Şebeke suyu ve arıtma tesislerinin genel temizliğini değerlendirmede kullanılır. Dışkı, toprak su, kanalizasyon

MİKROBİYOLOJİK PARAMETRELER SORUN Salmonella 0/100mL Suya insan ya da hayvan dışkısı, kanalizasyon karışması, İshal, ateş ve karın ağrısı Patojen staph. (0/100mL) İshal ateş ve karın ağrısı Diğer mikroskobik canlılar Bifidobacteria, candida/ maya Günümüzde bu parametreler kulanılmamaktadır.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı Kaynağı Sağlık etkileri Akrilamid 0.1µg/L Atıksu arıtımında suya katılır Atıksu arıtımı Sinir sistemi, hematolojik sistem sorunları ve kanser Antimon 5.0 µg/L Suyun rafineri atıkları ile kirlenmesi Petrol rafinerilerinin sıvı atıkları Uzun süreli etkilenim kansere neden olmaktadır. Kolesterolde artışa neden olabilir, kan şekerini düşürür

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı Kaynağı Sağlık etkileri ARSENİK 10µg/L Su kaynaklarının arsenikle kirlendiği ve su arıtımının yetersiz olduğu anlamına gelir. Bazı bölgelerde doğal yeraltı suyu kirleticisi (parçalanmış ve aşınmış kayalardan), endüstriyel atık – öz. cam, elektronik üretim tesisleri, bahçe ve meyvelik akıntılarındaki otkıran ve haşere- kıranlar. Bitkiler ve hayvanlarda birikebilir. Uzun süreli etkilenim dolaşım sistemi sorunları, Deri sorunları, Kanser riskinde artım (Deri akciğer KC, akyuvar kanserleri) İnorganik arsenik mide sorunları, alyuvar ve akyuvarların işlevlerinin bozulması Kadınlarda kısırlık ve düşük, DNA yıkımı, Organik arsenik; sinir sistemini olumsuz etkiler.

INORGANIK KİMYASAL: ARSENIK (As) Arsenik doğal bir element. Minerallerin çözünmesi ile sularda bulunabiliyor, endüstriyel süreçlerle ortaya çıkabiliyor, fosil yakıtların ve atıkların yakılmasıyla oluşabiliyor. Deri lezyonları ve kanser, damar hastalıkları, nörolojik hastalıklar. WHO rehber sınır değer: 0.01 mg/L (ppm) Arsenic (As) is a naturally occurring element, which can be introduced into water through the dissolution of minerals, from industrial effluent (drainage from goldmines) and from atmospheric deposition (burning of fossil fuels and wastes). These sources make significant contributions to the arsenic concentrations in drinking-water and may be harmful to health. The body rapidly excretes organic forms of arsenic, and it is the inorganic trivalent form that is of most concern. Although concentrations in natural water are generally less than 0.005 mg/litre, some countries have reported very high concentrations, particularly in groundwater supplies. In Bangladesh, for example, over 25 000 wells are contaminated with arsenic at levels above 0.05 mg/litre. Food is also a significant source of arsenic, but usually in highly complex forms that are biologically unavailable and essentially non-toxic. Although studies indicate that arsenic may be essential for some animal species, there is no indication that it is essential for humans. Arsenic compounds are readily absorbed by the gastrointestinal tract, and then bind to haemoglobin and are deposited in the liver, kidneys, lungs, spleen and skin. Inorganic arsenic does not appear to cross the blood–brain barrier, but can cross the placenta. Approximately 45–85% of ingested arsenic is excreted in the urine within 1–3 days. The major health effects are caused by chronic exposure to low levels from the consumption of arsenic-contaminated water. A number of studies in Bangladesh and West Bengal have documented the effects of consuming water containing elevated concentrations of arsenic (> 0.3 mg/litre). Consumption over periods of 5–25 years was reported to produce skin lesions, skin cancer, vascular disease, effects on the nervous system and possibly cancer of other organs. The only available treatment for chronic arsenic poisoning is to remove the patient from the source of exposure and provide supportive care. Refs: Kreiss K et al. Arsenic toxicity. Atlanta, GA, US Department of Health and Human Services, Agency of Toxic Substances and Disease Registry, 1990 (Case Studies in Environmental Medicine, No. 5). International Programme on Chemical Safety. Arsenic. Geneva, World Health Organization, 1981 (Environmental Health Criteria No. 18). United Nations Synthesis Report on Arsenic in Drinking Water (www.who.int/water_sanitation_health/dwq/arsenic3/en/print.html). Photographs by Nasrine Karim, NGO: Earth Identity Project, Bangladesh. Hands and feet "before" from an arsenicosis patient. Used with permission.

BANGLADEŞ ÖRNEĞİ Arseniğin sulardaki değeri genellikle 0.005 mg/litreden az ancak bazı ülkelerde bu değer yüksek. Bangladeş’teki 25 binden fazla kuyu suyunda arsenik düzeyi 0.05 mg/litrenin üzerinde bulunmuş.

KARAAYAK HASTALIĞI Kronik arsenik toksisitesi Deride (dermatit), sinir sitemi, damar yapıları malign olmayan etkiler Periferik vasküler etkiler(Raynauds) Akrosiyanoz Gangren (Kara ayak hastalığı) Hipertansiyon, kalp ve serebrovasküler hastalıklar nedeniyle artan mortalite ..

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Benzen 1.0µg/L Fabrika sıvı atıkları, gaz depolama tankları, çöplük sızıntıları Anemi, Trombositlerde azalma Kanser riskinde artma Benzo(a)piren 0.01µg/L Su depoları, Şebeke borularının iç kaplaması Üreme sistemi sorunları, kanser riskinde artma

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Belirtisi Kaynağı Sağlık etkileri Florür 1.5mg/L Çocuklarda dişlerin sarımtırak yada benekli görünüm alması Yeraltı suyunda 2 mg/l’nin üzerinde flüorür bulunması, doğal birikintilerin erozyonu, gübre ve alüminyum fabrikalarının sıvı atıkları Suda önerilen konsantrasyondan fazla florürür bulunuyorsa dişlerde lekelenmeye, Kemiklerde ağrı ve hassasiyete yol açabilir. Flourozis

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı Kaynağı Sağlık etkileri Bor 1mg/L Geleneksel su arıtımı ile (koagülasyon, sedimentasyon ve filtrasyon ) ile arıtılamaz, İçme suyunda bulunması arıtım sisteminin yetersizliğini gösterir. Konsantrasyonu çok yüksekse ters ozmozla arıtılabilir (çok pahalı). Belirli coğrafi bölgelerde doğal olarak bulunmaktadır. Cam, sabun, deterjan ve yaygın geciktiricilerin üretiminde , Yüzeysel sularda bulunması arıtılmış kanalizasyon atıklarındaki deterjandan kaynaklanmaktadır Normal bitki büyümesini engeller, 1 mg/l’nin üzerindeki değerler insan sağlığına zararlı sayılır. Hayvan deneylerinde erkek üreme sistemine toksik, testiküler lezyonlar ve gelişimsel toksisite.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Bromat 10µg/L Sodyum/ potasyum bromat güçlü oksidan, tekstil boyamada kullanıyor, Potasyum bromat , bira yapımı, balık ürünleri buğdayın öğütülmesinde kullanılıyor (Gıda işlemede kullanılmasına izin verilmemesine karşın) Normalde sularda bulunmaz ancak ozonlama sırasında suda bromid iyonu varsa oluşabilir ya da konsantre hipoklorit solüsyonunda oluşabilir. Potasyum bromat Grup 2B kanseryaparlar arasında Mutajenik etkisi var Kanser yaptığına dair kesin kanıtlar yok

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri KADMİYUM 0.01 µgr/L 5.0µg/L Çelik endüstrisi ve plastikler, Gübreler, hava kirliliği, atıksular Doğal birikintilerden aşınma, metal rafinerilerden sıvı atıklar, pil atıkları ya da boyalardan sızıntılar Yapay fosfatlı gübreler, Arıtım çamuru Asitli toprak Çinko ya da galvanizli boruların aşınması, içme suyunda artmasının nedeni olabilir. Böbreklerde birikir ve biyolojik yarı ömrü 10-35 yıldır. Akciğer, böbrek hastalığı, sindirim sistemi tahrişi, İshal mide ağrısı, kusma, kemik kırıkları, üreme sisteminin olumsuz etkilenmesi, psikolojik sorunlar, DNA yıkımı, kanser

İTAİ İTAİ HASTALIĞI Kronik Kadmiyum toksisitesi; Böbrek hasarı Kemiklerde etki Kanser Japonya, Belçika ve İngiltere’de vakalar bildirilmiştir.

Osteomalazi, kemik kırıkları

Atrofik böbrek

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı Kaynağı Sağlık etkileri Krom 50µg/L Hava su ve toprakta krom bulunması Kayalar, hayvan ve bitkiler, toprak ve volkan tuz ve küllerinde bulunur. Çelik ve maden endüstrisi, doğal birikintilerin erozyonu ile sulara karışır. Yüksek oranda salınması solunum yollarında tahrişe yol açar. Alerjik dermatit, ağızdan alınırsa sindirim sistemi bozuklukları, havale, KC ve böbrek bozuklukları, 6 değerli krom bileşikleri solunum yoluyla vücuda girer ve kansere yol açabilir.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı Kaynağı Sağlık etkileri Bakır 2mg/L Kaya su toprak ve havada yüksek oranda olması Kablo, boru ve metal levha yapımı, diğer endüstriyel atık kirliliği. Düşük pH’lı sulara bağlı olarak tesisat malzemelerinden aşınma ile, İz miktarda bakır sağlık için gereklidir. Yüksek miktarda alındığında Uzun süreli etkilenim burun, ağız ve gözlerde tahriş, , kusma, ishal, mide krampları, bulantı ve ölüme yol açabilir. KC böbrek yıkımına yol açar, Wilson hastalığı olanların içme sularında bakır olup olmadığı araştırılmalıdır.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Siyanür 50µg/L Çelik elektrokaplamacılığı ve kok tesislerinden, maden arama sırasında endüstriyel olarak karışmaktadır. Belirgin bir renk, tat ve koku oluşturmaz. Çok düşük olduğunda önemli bir etkisi yoktur. 0,2 mg/l’nin üzerindeki değerler sağlık için risk sayılır. Solunum güçlüğü, bulantı kusma, başağrısı, tiroid bezinde büyüme vb. Tiroit fonksiyon testleri ile izlenir.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri 1,2-dikloretan 3.0µg/L Üretim alanları yakınında merteküpte mikrogram düzeylerine ulaşabilirler Cis ve trans formlarında bulunur. Sularda cis formu daha çok bulunur. Halojenlenmiş hidrokarbonların metabolitleri olan 1,2 dikloretanın atık sularda ya da anaerobik yer altı sularında bulunması bu bölgede daha toksik olan organik klorlu kimyasallardan (vinil klorür gibi) etkilenimi göstermektedir, Bunların varlığında çok iyi izleme yapılmalıdır. Karaciğer böbrek ve akciğerler yolu ile alınır ve hızla atılır. Cis formu trans formuna göre daha hızlı meatabolize edilir, Serum alkalen fosfataz düzeyini artırır. Bağışıklık sitemi ve toksikolojik etkiler kesin değildir Kanser yapıp yapmadığı bilinmiyor.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Epikloridin 0.1µg/L Gliserol üretiminde, epoksirezin ve su arıtımında kullanılan rezinlerde kullanılır. Sindirim, solunum ve deriden hızlı bir şekilde emilir. Lokal iritasyon, ve SSS hasarına yol açar. Burun boşluğu ve mide kanserine neden olur Genotoksiktir. Grup 2A kanserojen

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Kurşun 10.0µg/L Endüstriyel atık kirliliği, düşük pH’lı sulara bağlı olarak tesisat malzemelerinden aşınma ile, kurşun içeren borular. İleri derece toksik öz. Çocuk ve gebeler için Merkezi sinir sistemi işlevlerini baskılar, öğrenmeyi geciktirir, okul başarısını azaltır, erken doğum ve DDA bebek için risk faktörü, fiziksel ve mental gelişmenin gecikmesi, bebek ve çocuklarda zeka düzeyini olumsuz etkiler. Vücutta kalsiyum işlevlerini ve dengesini bozar.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Cıva (Inorganik) 1.0µg/L Rafineri ve fabrika sıvı atıkları, Çöplük ve ekim alanlarından akıntılarla, Metal cıva klor gazı ve kostik soda elde etmek için kullanılır. Amalgam, pil üretiminde , elektrik düğmeleri, barometre, floresan lamba, kan basıncı ölçüm aletlerinde, termometrelerde, suların ve yiyeceklerin kirlenmesi Doğaya salınan cıva metil cıvaya dönüşür Beyin, böbrek, nörolojik sistem, Gelişimsel toksisite, Minamata hastalığı, İdrar, saç ve kanda düzeylerinin ölçülmesi ile etkilenim belirlenir.

ORGANIK KİMYASALLLAR: METİL CIVA (MeHg) Illustration by Connie J. Dean, U.S. Geological Survey.

BIOACCUMULATION OF

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Nikel 20 µg/L Paslanmaz çelik ve nikel malzeme üretimi Günlük olarak sudan alınan miktar çok azdır ancak nikel kirliliğinin çok yoğun olduğu bölgelerde nikel içeren çaydanlık kullanımı kromla kaplanmış musluklar sudaki nikel konsantrasyonunu artırabilir. Nikel bileşikleri Grup 1 kanseryapar Ağızdan alınması ile kanser riski çok düşük. Kadın ve erkek üreme sistemine , büyüme gelişmeye etkili, perinatal ölüme yol açabilir. Alerjik kontakt dermatit

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Nitrat 50mg/L Nitrit 0.50 mg/L N döngüsünde oluşan bir iyondur. Yakın bölgelerden kuyuya insan ve hayvan atıklarının sızması, azotlu gübrelerin çok fazla kullanılmasına bağlı olarak yeraltı suyuna sızma Nitrat özellikle asit ortamlarda indirgeyen bakterilerle nitrite dönüşür. Suda nitrit oluşumu mikrobiyolojik aktivite olduğunun göstergesidir. Nitratların bilinen en önemli sağlık etkisi methemoglobinemi yapmasıdır. Mavi bebek sendromu (siyanoz, asfiksi) Özellikle 10 mg/L den fazla nitrat konsantrasyonu olan kuyu sularından içen bebeklerde daha fazla görülmektedir.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve kaynağı Sağlık etkileri Canlıkıranlar 0.10µg/L Tarımda, seralarda, meyvecilikte vektör kontrolünde yaygın olarak kullanılan canlıkıranların suya karışması Alaklor- Herbisit, Aldikarb-Nematod (Akut toksik etkisi var) sülfoksit ve sülfona metabolize olur. Aldrin-dieldrin-halk sağlığında kullanılan insektisit (persistan organik kimyasallardan) Kullanılan canlıkıranın özelliğine bağlı değişmekle birlikte, uzun süre düşük dozda etkilenim sinir sistemi, karaciğer ve böbrek, iç salgı sistemi, kadın ve erkek üreme sistemi sorunları, fertilite sorunları, büyüme ve gelişmeye olumsuz etkiler yapar, kansere neden olabilir. Mutajenik olanları vardır.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve kaynağı Sağlık etkileri Canlıkıran Atrazin-herbisit-toprak, yer altı ve yüzeysel sularda bulunur Bentazone-herbisit- kalıcı, suda birikebilir. Karbofuran-en önemli kaynak yerüstü ve yeraltı suları Klordan-insektisit- kolay bozunmaz-persistan ve gıdalarda birikebilir Klorotoluran-herbisit Uzun süre düşük dozda etkilenim sinir sistemi, karaciğer ve böbrek, iç salgı sistemi, kadın ve erkek üreme sistemi sorunları, fertilite sorunları, büyüme ve gelişmeye olumsuz etkiler yapar, kansere neden olabilir. Mutajenik olanları vardır.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve kaynağı Sağlık etkileri Canlıkıran Klorpirofos-geniş spektrumlu organik fosforlu insektisit-sivrisinek kontrolü için yaygın olarak kullanılır. Siyanazin-Herbisit 2,4DB- herbisit DDT ve metabolitleri- kalıcı 1,2 dikloropropan-insektisit Dimetoat-Organikklorlu insektisit Dikuat-herbisit desikkan Endosülfan-insektisit Endrin-insektisit Uzun süre düşük dozda etkilenim sinir sistemi, karaciğer ve böbrek, iç salgı sistemi, kadın ve erkek üreme sistemi sorunları, fertilite sorunları, büyüme ve gelişmeye olumsuz etkiler yapar, kansere neden olabilir.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve kaynağı Sağlık etkileri Canlıkıran Fenitirotion-insektisit Glifosfat-AMPA- Herbisit Heptaklor- pek çok ülkede yasak-persistan İzopproturon-sistemik herbisit Lindan-insektisit- bazı ülkelerde yasak Malation-insektisit- yüzeysel ve içme sularında Uzun süre düşük dozda etkilenim sinir sistemi, karaciğer ve böbrek, iç salgı sistemi, kadın ve erkek üreme sistemi sorunları, fertilite sorunları, büyüme ve gelişmeye olumsuz etkiler yapar, kansere neden olabilir.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve kaynağı Sağlık etkileri Canlıkıran Parathion- yaygın kullanılan fumigan ve akarisit, Toprağın üst tabakasında birikir. Kalıcılık süresi kısadır. Pendimethalin_herbisit – toprakta kalıcı Pentaklorofenol-antifungal Permetrin (halk sağlığında yaygın kullanılır.) Kullanılan canlıkıranın özelliğine bağlı değişmekle birlikte, uzun süre düşük dozda etkilenim sinir sistemi, karaciğer ve böbrek, iç salgı sistemi, kadın ve erkek üreme sistemi sorunları, fertilite sorunları, büyüme ve gelişmeye olumsuz etkiler yapar, kansere neden olabilir.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve kaynağı Sağlık etkileri Canlıkıran Propanil-Herbisid kalıcı- daha toksik olan metabolitlerine çevrilir Piroksifen- insektisit- sivrisinek larvalarına karşı Simazin- kalıcıdır Triklorofenoksi asetik asit- herbisit Terbutilazin-Herbisit KC, AKC, tiroid ve testiste neoplastik olmayan lezyonlara neden olabilir Kullanılan canlıkıranın özelliğine bağlı değişmekle birlikte, uzun süre düşük dozda etkilenim sinir sistemi, karaciğer ve böbrek, iç salgı sistemi, kadın ve erkek üreme sistemi sorunları, fertilite sorunları, büyüme ve gelişmeye olumsuz etkiler yapar, kansere neden olabilir.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve kaynağı Toplam canlıkıran 0.50µg/L 0.1µg/L’den fazla olan canlıkıranların toplamı olarak ifade edilmektedir. 0.5µg/L geçmemelidir.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve kaynağı Sağlık etkileri Poli aromatik hidrokarbonlar 0.10µg/L 2 veya daha fazla aromatik C ve H atomu halkası olan bileşiklerdir. Yanma ve piroliz sonucu atmosfere yaygın olarak salınır. İçme suyundaki PAH’ın en önemli kaynağı şebeke sistemindeki boruların aşınmasını önlemek için içlerinin katran ile kaplanmasıdır. Floretan en sık bulunan PAH’tır. Solunum ve deri etkilenimi kansere yol açmaktadır. Sindirim sistemi yoluyla alındığında kanser yaptığına dair bir bulgu yoktur. Sularda bulunan floretanın herhangi bir sağlık etkisi henüz belirlenmemiştir.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve kaynağı Sağlık etkileri Selenyum 10µg/L Özellikle kükürt içeren minerallerin bulunduğu toprakta bulunur. Gıdalar, özellikle balık en önemli kaynaklarındandır. Esansiyel elementtir. Uzun dönemli etkilenim sonucunda ortaya çıkan sağlık etkileri tırnak, saç ve karaciğerde görülür.

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Tetrakloretan ve trikloretan 10µg/L Kuru temizleme ve metal endüstrisi en önemli kaynağı, Bu endüstrinin atıkları su için en önemli kaynak. Yüksek konsantrasyonda SSS depresyonu, Düşük dozlarda kronik etkilenim KC, böbrek hasarı , Grup 2A kanseryapar. KC tümörü, böbrek tümörü lösemi Genotoksik değil

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Trihalometanlar (toplam) (bromoform, Bromodiklorometan Dibromoklorometan Kloroform) 100µg/L Ham suda organik yük çok fazla ise klorlama sonucu oluşur. Oluşumu klor, humik asit konsantrasyonu, sıcaklık, pH, ve brom iyonu konsantrasyonuna bağlı değişmekte, uçucu olduğundan havaya da karışır. Klorlanmış suda yüksek konsantrasyonda bulunacağından duş alma sırasında kloroform etkilenimi olabilir. Solunum sistemi, deri ve sindirim sistemi ile etkilenim söz konusu olabilir. Kloroform-BDCM-2B kanseryapar Bromoform-DBCM- Grup 3 kanseryapar

KİMYASAL PARAMETRELER SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Vinil klorür 0.50µg/L PVC üretiminde kullanılır. Çok uçucu olmasından dolayı yüzeysel sularda az bulunur. Su borularında PVC giderek daha fazla kullanılmaya başlanmıştır. Yer altı sularında trikloroetan ve tetrakloroetan bozunması sonucu vinil klorür artmaktadır. Grup 1 kanseryapar (Yüksek konsantrasyonda mesleki etkilenim için gösterilmiş) KC kanseri, anjiosarkan, hepatoselüler karsinom Metabolitleri- genotoksik (DNA hasarı)

RADYOAKTİVİTE SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Trityum 100Bq/L Doğal olarak oluşur Nükleer santraller Zayıf radyasyon kaynağı, düşük enerjili Yeraltı sularında birikebilir. Kanser riski, genetik sorunlar Toplam gösterge dozu 0.10 mSV/yıl Sulardaki radyoaktivitenin kaynağı ya doğal ya da insan etkinlikleri sonucunda ortaya çıkmaktadır. Radium 226, sulardaki doğal radyasyonun en önemli kaynağıdır. İnsan kaynaklı radyoaktivite yüzeysel sularda daha fazla bulunmaktadır. Fosfat kayaları yada radyumlu kaya yataklarındaki derin kuyularda doğal olarak bulunabilir. Nükleer serpinti yada insan etkinliklerine bağlı nükleer atıklar nedeniyle de olabilir.

RADYOAKTİVİTE SORUN Anlamı ve Kaynağı Sağlık etkileri Alfa yayınlayıcılar 0.1Bq/L Uranyum 238, radyum 226 Uranyum maden atıkları, madencilik Kanser Beta yayınlayıcılar 1Bq/L Nükleer denemeler, endüstriyel ve tıbbı kullanım I131, Stronsiyum 90, trityum, potasyum 40, karbon 14 Doku hasarı, kanser

SORULAR???? KATKILAR…… svaizoglu@gmail.com