TÜRKİYE’DE MADENLER

MADENLERLE İLGİLİ TANIMLAR -Yerkabuğunun farklı derinliklerinden çıkarılan, ekonomik değer taşıyan mineral ve elementlere maden denir. Çeşitli yer kabuğu hareketleri ve başkalaşma olayları sonucunda kayaçların yapısındaki minerallerin etkilenmesiyle cevher (filiz) adı verilen maden yatakları oluşur. -Madenlerin taş ve toprakla karışık halde ilk olarak çıkarıldığı duruma tuvönan cevher adı verilir. -Tenör: Madenin saf hali

BİR MADENİN İŞLETMEYE AÇILABİLMESİ İÇİN GEREKLİ OLAN KOŞULLAR Kayaçların içindeki saf maden miktarı (tenör) yeterli olmalı. Rezervi (miktarı) uzun yıllar çıkarılabilecek kadar olmalı. Ulaşım olanakları gelişmiş olmalı, Gerekli sermaye ve teknolojik imkan olmalı. Sanayi tesisleri ve pazarlama yerlerine yakın olmalıdır.

-DEMİR- -Ağır sanayinin en önemli hammaddesi olan demir, inşaat,makine ve araçların üretiminde kullanılır. -Türkiye demir rezervleri bakımından zengindir. En zengin demir yataklarımız, Divriği ve Kangal (Sivas), Hekimhan ve Hasançelebi (Malatya), Havran (Balıkesir)’dadır. -Çıkarılan demir cevheri Ereğli (Zonguldak), Karabük, İskenderun, Kırıkkale, Sivas ve İzmir’deki demir-çelik fabrikalarında işlenir.

-Yılda yaklaşık 5 milyon ton üretim gerçekleştirilmektedir -Yılda yaklaşık 5 milyon ton üretim gerçekleştirilmektedir.Entegre tesislerin gereksinimi 9,5 milyon tondur.Yani geriye kalan 4,5 milyon ton ithal edilmektedir.Oysa ülkemizde yaklaşık 150 milyon ton demir madeni rezervi bulunmaktadır.

-BAKIR- -Bakır yumuşak bir maden olduğundan yurdumuzda ilkçağlardan beri işletilmektedir. -Başlıca kullanım alanları; elektrik ve elektronik sanayi, inşaat , ulaşım sanayi, boya sanayi ve turistik eşya gibi. -Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu),Maden (Elazığ), Çayeli (Rize) , Ergani (Diyarbakır)'de bakır yatakları mevcuttur. -Yıllık bakır cevheri üretimimiz tüvönan olarak 3-5 milyon ton arasında değişir.

-KROM- -Paslanmayan ve çok sert bir maden olduğundan, madeni eşya yapımında ve kaplamasında kullanılır. -Mermi , gemi,uçak ve silah sanayisinde kullanılır.Son yıllarda özellikle otobüslerde, tren vagonlarında,cadde ve sokak aydınlatma sistemlerinde kullanılmaktadır. -Ülkemizdeki en önemli krom yatakları; Fethiye ve Köyceğiz (Muğla), Buldan ve Acıpayam ( Denizli ), Orhaneli (Bursa), Mihalıççık ( Eskişehir ), Pozantı ve Karsantı (Adana) , Kayseri, Guleman (Elazığ) ve Kopdağı (Erzincan)’nda bulunur.

-Krom madeni Antalya ve Guleman (Elazığ)’daki ferro-krom tesislerinde işlenmektedir. -Son yıllarda 500 bin tonun altına düşen yıllık üretimimizin yaklaşık yarısı ihraç edilir. -Krom rezervi yaklaşık 40 milyon tondur.

-BOR MİNERALLERİ- -Çok geniş ve çeşitli alanlarda ticari olarak kullanılan bor mineralleri ve ürünlerinin kullanım alanları giderek artmaktadır. -Bor madeninden elde edilen boraks ve asit borik nükleer alanda, jet ve roket yakıtında katkı maddesi olarak, ayrıca sabun, tekstil, cam, seramik ve kâğıt sanayii gibi alanlarda kullanılır. -Ülkemiz yaklaşık 3 milyar ton bora sahiptir. -Bor mineralleri Susurluk ve Bigadiç (Balıkesir), Emet (Kütahya) , M.Kemalpaşa (Bursa) ve Seyitgazi (Eskişehir) çevresinde çıkarılır. -Çıkarılan mineraller Bandırma (Balıkesir) ve Kırka (Eskişehir) yörelerindeki fabrikalarda işlenir.

BOKSİT (ALÜMİNYUM) -Alüminyumun hammaddesi olan boksit çok hafif olduğundan uçak sanayiinde, otomobil, ev, elektrik malzemesi yapımında kullanılır. - Boksit yatakları Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya), Saimbeyli ( Adana), İslahiye (G. Antep) ve Milas (Muğla) civarında bulunur. Buralarda çıkarılan boksit, Seydişehir alüminyum tesislerinde işlenmektedir.

-Dünya Boksit rezervi toplam 25 milyar ton civarındadır -Dünya Boksit rezervi toplam 25 milyar ton civarındadır.Avustralya dünya rezervinin %24’ü, Gine %24’ü ve Brezilya%12’sine sahiptir. -Ülkemizde 45 milyon ton işletilebilir rezerv bulunmaktadır.

-BARİT - -Petrol ve gaz sondajlarında baskıyı kontrol etmek ve patlamalar sırasında kuyu duvarlarını sabitleştirmekte kullanılır. Suda erimeyen bir maden olduğundan boya, deri, kimya, cam ve kauçuk sanayiinde kullanılır. Ayrıca sportif malzemelerin ( bovling,golf ve tenis topları) yapımında kullanılır. -Ülkemiz barit yatakları bakımından zengin sayılır. Alanya ve Gazipaşa (Antalya) ,Elbistan (K.Maraş), Muş ve Eskişehir çevresinde barit yatakları bulunmaktadır. -Buralardan çıkarılan barit; İzmir, İzmit, Eskişehir, Antalya ve Elazığ’daki barit unu fabrikalarında işlenir.

BARİT YATAKLARI HARİTASI

-FOSFAT- - Fosfat kayasının  % 85’i  gübre olarak  kullanılmaktadır. %  15’lik  bölümü ise  yem, gıda, deterjan, alaşım  metalürjisi, kağıt, kibrit, su tasfiyesi, harp sanayi  ve  kimya  sanayinde kullanılmaktadır. -Türkiye’de fosfat yatakları sınırlı sayıda olup bunlar Adıyaman,Ş.Urfa , Mazıdağı-Mardin, Bingöl ve Bitlis illerindedir. -Buralardan elde edilen fosfat Mazıdağı (Mardin) fosfat işletmelerinde işlenmektedir. Üretimimiz tüketimimizi karşılamamaktadır. Bu nedenle fosfat ithal edilmektedir.

FOSFAT YATAKLARI HARİTASI

-TUZ- -Türkiye tuz yatakları bakımından son derece zengindir. Ülkemizde tuz denizlerden, göllerden ve kaya tuzu yataklarından elde edilir. Deniz ve göllerde tuz elde edilen alanlara tuzla adı verilir. -Türkiye’deki tuz üretiminin çoğu, Tuz Gölü ile İzmir Çamaltı Tuzlası’ndan sağlanır. -Kaya tuzu yatakları, Çankırı, Kırşehir, Nevşehir, Kars, Erzurum ve Iğdır çevresinde bulunmaktadır. - Tuz , kimya sanayii, dericilik, konserve ve salça sanayiine kadar bir çok alanda kullanılır.

TUZ TABLETLERİ

-MANGANEZ - - Çeliğe sertlik kazandırmak ve direncini artırmak için kullanılır. - Denizli, Kastamonu, Ceyhan-Adana, Balıkesir,Burdur ve Sivas çevresinde manganez yatakları bulunur. İhtiyacı karşılamaz. Bu nedenle ithal edilir.

-ANTİMON - -Antimon, endüstride metalik ya da türevleri şeklinde kullanılmaktadır. -Akümülatör imali, lehimcilik, matbaa harfi imali, askeri amaçlı malzemeler imalinde, metal kaplamada, seramikte ve emayede yaygın olarak kullanılmaktadır. -Antimon yatakları; Balıkesir, İzmir, Kütahya ,Bilecik,Niğde ve Tokat illerinde bulunmaktadır.

-CİVA- -Tek sıvı metal madendir. Zirai ilaç yapımında, kâğıt sanayiinde, suni gübre üretiminde , boya sanayiinde , altın ve gümüş üretiminde kullanılır. -Ülkemiz rezervi 3820 tondur. -İnsan sağlığına verdiği zararlar ve çevre kirliliği oluşturması gibi nedenlerden dolayı civa işletmeleri kapanmıştır.

Civa çelikleri Civa buharlı ampül

-FELDİSPAT- -Seramik, fayans, cam , kaynak elektrotları ve boya sanayiinde hammadde olarak kullanılan önemli bir mineraldir. -Türkiye dünya feldispat üretiminde birinci sıradadır ve ihraç edilmektedir. -Başlıca feldispat yataklarımız; Demirci-Manisa, Simav-Kütahya, Çine-Aydın ve Milas-Muğla’dır. -Türkiye 130 milyon ton rezerve sahiptir.Feldspatın %90’ı ihraç edilir.

Kaynak elektrotları

-ASBEST (AMYANT) - -Yüksek sıcaklığa dayanır. Bu ndenle itfaiyeci elbisesi, basınca dayanıklı borular, çatı malzemesi eternit yapımında , fren balataları, çeşitli contalar, özel filtreler, kağıt ürünleridir. - Önemli asbest yataklarımız; Bursa ,İskenderun,Erzincan,İzmir ve Sivas illerindedir.

Asbest yatakları haritası

-MERMER- -Ülkemiz mermer bakımından zengindir. Madencilik sektöründe mermer ve sert taş ihracatı ilk sırayı almaktadır. -Mermerin başlıca tüketim alanları; inşaat sektörü, güzel sanatlar alanı ve dekorasyondur. En geniş kullanım alanını inşaat sektörü teşkil eder. -Mermer yataklarımızın çoğunluğu Marmara ve Ege Bölgeleri’ndedir.(Balıkesir,Bursa,Bilecik,Muğla,Afyon ve Denizli)

Mermer yatakları haritası

-LÜLE TAŞI- -Eskişehir çevresinde çıkarılır ve işlenir. Süs eşyası yapımında kullanılır. -Yurdumuz dünyanın en kaliteli lüle taşı rezervlerine sahiptir.

-OLTU TAŞI- -Erzurum’un Oltu ilçesinde çıkarılır ve işlenir. Süs eşyası yapımında kullanılır.