EKT ETKİNLİK PARAMETRELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Uz. Dr. Özge Canbek

Giriş Herhangi bir girişimin etkinliğinin en çarpıcı göstergesi hedeflenen sonucun alınmasıdır. Tedavide temel; hedefe ulaşırken zarar vermemektedir. 09.04.2017

EKT’nin Amacı Elektriksel uyaranla jeneralize nöbet oluşturarak tedavi etmektir. Hastayı iyileştirirken zarar vermemek, bilişsel işlevlerin korumak büyük önem taşımaktadır.

Etkinliğin Değerlendirilmesi Uygulamanın etkinliğini gösteren ölçütler Nöbetin gözlenmesi Nöbetin kaydedilmesi(EEG) Nöbetin kalitatif ve kantitatif değerlendirilmesi Tedavinin sonuç vermesi (hastanın iyileşmesi)

1) Nöbetin Gözlenmesi Nöbet oluşmazsa EKT yapılmamış sayılır. Jeneralize nöbet aktivitesi tonik-klonik/grand mal konvülsiyon şeklinde gözlemlenir. Tüm gövdede kısa bir tonik kasılmanın ardından ritmik kasılıp gevşemelerden oluşur. Bu görünüm elektriksel stimulusun hemen ardından veya latent bir dönemin ardından olur. Latent dönem 20 saniyeye kadar uzayabilir.

2)Nöbetin Kaydedilmesi (EEG) Modern EKT cihazları ile EEG ve EMG kaydı yapılabilmektedir. Amaç: nöbet oluşup oluşmadığını; süresini; her iki hemisfere yayılımını; dalgaların amplitüd ve frekansını değerlendirmektir.

EEG EEG, kortikal nöronların inhibitör ve eksitatör potansiyellerin kaydıdır. EEG aynı yaştaki kişilerde bile değişiklikler gösterdiği için , Normal EEG; anormal paternlerin olmaması ile tanımlanmaktadır. 19 yaşına kadar oldukça büyük değişiklikler gösteren normal EEG 20-60 yaş arası daha az değişiklik gösterir. Çocukluk çağı EEG’’si ve Uyku EEG’sinin kendine özgü özellikleri vardır. Anormal paternler genellikle beynin temel lezyonları ile oldukça ilişkilidir.

Dalga Biçimleri EEG kaydı dalgalar şeklindedir. İki kayıt elektrodu arasındaki elektriksel potansiyel değişikliğine dalga denir. Aktivite olarak tanımlanır. Birçok dalga formu düzenlidir yani oldukça değişmez bir yapıya sahiptir. Dalga biçimi bir dalganın görünüşünü tanımlamak için kullanılan terimdir. Bazı düzenli dalgalar sinüs dalgalarına benzerler ve sinüzoidal olarak tanımlanır.

Dalga Biçimleri Frekans; yinelemeli bir dalganın bir saniye içinde kaç kez yinelediğini gösterir. Amplitüd ise dalga boyunun yüksekliğini tanımlamak için kullanılır. Alfa; 8-13 Hz arası Beta; 13 Hz’nin üzerinde Teta; 4’ten 8Hz’nin altında Delta ; 4 Hz/saniyenin altında kabul edilmektedir. 8 Hz’nin altındaki dalgalar genellikle yavaş dalgalar ve 13 Hz’nin üzerindekiler hızlı dalgalar olarak isimlendirilir.

Epileptiform Deşajlar Epileptiform nöbet ya da epilepsi ile bağlantılı olan EEG paternlerini tanımlamak için kullanılır. Genellikle diken veya keskin dalga formlarıdır. Diken (spike) 20-70msn’lik keskin konturlu dalga formudur. Keskin dalga (sharp wave) 70-200msn sürelidir ve diken kadar keskin kontürlü olmayabilir. Diken bir yavaş dalga tarafından izlendiğinde ve düzenli aralıklarla yinelediğinde diken ve dalga kompleksi oluşur. Üç herzden düşük ise yavaş diken ve dalga kompleksi; keskin bir dalgayı izlerse keskin ve yavaş dalga kompleksi olarak adlandırılır. Birden çok diken ardarda çıkarsa mültipl diken kompleksi ve yavaş bir dalga tarafından izlenirse mültipl diken ve yavaş dalga kompleksi oluşur.

Nöbetin Tanımı Sonuç olarak birkaç saniyeden kısa süren ve diken ve keskin dalga içeren kompleksler ile tek diken ve keskin dalgalar epileptiform aktivite olarak değerlendirilir. Bu aktivitelerin birkaç saniyeden daha uzun sürmesi durumunda bunlar nöbet paterni ya da iktal patern olarak değerlendirilir.

3) Nöbetin Kalitatif ve Kantitatif Değerlendirilmesi Nöbet süresi Postiktal süpresyon indeksi Nöbet enerji indeksi Nöbet konkordans indeksi

Nöbet Süresi Nöbet süresi: elektriksel stimulusun sonlanmasından jeneralize tonik klonik nöbet aktivitesinin sonuna kadar geçen süredir. Nöbet süresi 25-120 saniye arasında olmalıdır. Nöbet süresi bir klinik etkinlik parametresi değildir ancak 15 saniyeden kısa konvülsiyon / 25 saniyeden kısa EEG nöbet aktivitesinin tedavi etkinliğinde yetersiz olacağı düşünülmektedir. EKT kürü sırasında nöbet süresi giderek kısalmaktadır.

Postiktal Süpresyon İndeksi Nöbet bitiminden sonra elektriksel aktivitenin baskılanmasıdır. EEG çizgisinin düzleşmesi şeklinde görülür. Nöbet sonrası 3 saniyelik EEG kaydı ile nöbet ortası 3 saniyelik EEG kıyaslanarak % cinsinden ifade edilmektedir. Süpresyon indeksi Bitemporal EKT’de Unilateral EKT’ye oranla daha yüksektir.

Nöbet Enerji İndeksi EEG amplitüdleri ne kadar yüksekse o kadar etkili nöbet Yüksek diken dalga formasyonu ve yüksek frekanslı nöbet daha iyi klinik yanıt anlamına gelir. Ortalama EEG amplitüdleriyle nöbet süresinin çarpımından elde edilir.

Nöbet Konkordans İndeksi •EEG ve EMG kayıtlarına göre her iki hemisferin nöbete katılım oranını gösterir.

Terapötik Yanıtın Değerlendirilmesi Hastanın iyileşmesidir. İyileşmeyi sağlayacak optimum tedavi sayı ve süresinin belirlenmesi önemlidir. Klinik cevabın ve gidişin gözden geçirilmesi ile EKT uygulamasına devama karar verilmesini de içerir. Önerilen EKT seans sayısı, haftada 3 kez (gün aşırı) uygulama ile 6-12 seansdır.

Ek Notlar EEG kaydı nöbetin en kesin bulgusu EEG kaydı ayrıca uzayan nöbetin saptanması ve müdahale edilmesinde de büyük önem taşımaktadır.

Depresyon Çalışmalarında Bilateral EKT uygulaması unilaterale göre daha etkin bulunmuş. Bilişsel işlevler açısından ünilateral ile bilateral arasında uzun dönemde fark yok. Haftalık 2 ile 3 seans uygulaması tedavi sonucu açısından farklı değil.

EEG Bulguları Çalışmalarda postiktal süpresyon indeksi ile depresyonun iyileşmesi arasında anlamlı ilişki bulunmuştur. EKT sonrası yavaş dalgaların oranının daha yüksek olduğu olgularda cevap daha iyi bulunmuştur.

Son Çalışmalar Yeni çalışmalar EKT’nin nöronları yenileyici, yeni nöronlar oluşturucu etkilerini göstermekte. Bu da belki de ‘Yeniden Doğdum’ Olarak yorumlanabilir.