PET ve SİNTİGRAFİ’NİN FTR ‘DEKİ YERİ Dr. Ömer NAS Yrd. Doç. Dr. Ali Sallı 04.02.2011

PET(Pozitron Emisyon Tomografi) PET pozitron yayan radyonuklidler kullanılarak in vivo dokuların metabolik haritalamasına olanak sağlayan fonksiyonel bir görüntüleme tekniğidir. Sıklıkla radyonuklid olarak ulaşılabilir olması, 110 dk yarı-ömrü olması, birçok kanser türünde tutulumunun yüksek olması gibi sebeplerden dolayı FDG (Fludeoksiglukoz) 18 kullanılır.

PET(Pozitron Emisyon Tomografi) PET tarayıcıları verileri iki ya da üç boyutlu olarak toplayabilirler. Bu veriler işlenerek aksiyel, koronal ya da sagital görüntüler elde edilebilir, tüm vücut veya organ düzeyinde tarama yapılabilir.

PET(Pozitron Emisyon Tomografi) Klinik Kullanım: PET tekniği günümüzde çoğunlukla Onkoloji Bölümü tarafından kullanılmaktadır.Özellikle bazı kanser türlerinin(ör: lenfoma) evrelenmesinde kullanılmaktadır. Bazı klinik çalışmalarda (Polisson,Palmer ve ark.) PET ‘in inflamatuar artrit görüntülemesinde kullanılabileceği rapor edilmiştir.

PET(Pozitron Emisyon Tomografi) PET tekniği ile sinovit ve RA ‘da hastalık aktivitesi ve tedavi etkinliği değerlendirilebilir. Benzer şekilde PET Vaskülit ve Sarkoidoz tanısında da kullanılabilmektedir.

PET(Pozitron Emisyon Tomografi) RA . Direk grafide sadece erozyonlar ve eklem aralığında daralma görülürken ,PET/CT de metabolik aktivitenin , inflamasyonun artışının gösterilmesi

PET(Pozitron Emisyon Tomografi) RA. Odontoid proses tutulumunun PET/CT ile gösterilmesi

PET(Pozitron Emisyon Tomografi) SpA ‘de entesitis,RA ile karşılaştırma A.Omuz B.Sternoklaviküler eklemler C. Lomber spinöz proses D.Sakroiliak eklem

PET(Pozitron Emisyon Tomografi) E. Kalça eklemi F. Pubik simfisis G. İskiyal tuberkul

PET(Pozitron Emisyon Tomografi) Takayasu arteriti aktif olan hastanın normal MR görüntüsü,eş zamanlı çekilen PET ile aktif hastalığın gösterilmesi

Sintigrafi Sintigrafi , gama ışınları yayan radyoizotopların kullanılarak görüntü elde edilmesi esasına dayanan bir görüntüleme tekniğidir. Morfolojik görüntülerden ziyade fizyolojik ve metabolik bilgi sağlar. Vücuda verilen radyoizotopların uzaysal dağılımı ve konsantrasyonunun haritalandırılması ile görüntüler elde edilir.Görüntüsel kirlilik fazla ve görüntüler ile ilgili detaylar daha azdır.

Sintigrafi Görüntülerin elde edilmesi için radyoaktif atomlar kullanılır.Bunlara radyonuklid veya radyofarmasötik denir. Sık kullanılan radyonuklidler: Tekneksyum 99m, Galyum 67 ‘dir.

Sintigrafi Radyonuklidlerden yayılan gama ışınları bir gama kamerası tarafından algılanarak görüntüler oluşturulur. Gama kamerası tek boyutlu olduğu için görüntülerde sıklıkla süperpozisyon oluşur. Kullanılan radyonuklid miktarı az olduğu için daha az ayrıntı verir.

Sintigrafi Oluşan superpozisyonu engellemek amacı ile hastadan üç boyutlu görüntü alabilecek şekilde dizayn edilmiş SPECT(Single Photon Emission Computed Tomography) adı verilen sistem geliştirilmiştir. Bu sistemde X ışınlı tomografi ile sintigrafi tekniği kombine edilmiştir.

Sintigrafi Teknesyum 99m: Teknesyum 99m perteknetat Sjögren Sendromunun tanısında tükrük bezi tutulumunu göstermede kullanılabilir (düşük uptake,gecikmiş ekskresyon). Teknesyum 99m perteknetat sinovit tanısında da kullanılabilir. Tc 99m fosfonat bileşiklerine göre sinovit tanısında daha spesifik ancak daha az sensitiftir.

Sintigrafi Teknesyum 99m: Teknesyum 99m Difosfonat bileşikleri kemik ve eklem sintigrafileri için kullanılır. En bilinenleri Teknesyum 99m MDP(metilen difosfonat), Teknesyum 99m HEDP(hidroksi etilen difosfonat) ‘dir. Osteoblastlar tarafından tutulurlar. Tutulumları kan akımı ve metabolizma artışı ile artar.

Sintigrafi Teknesyum 99m: Çekimler Tc verilmesinden 2 saat sonra yapılır. Anterior ve posterior iki görüntü alınır. Tüm vücut çekimlerinde el ve ayakların küçük eklemleri iyi görüntülenemez. Bu nedenle bu eklemlerden , ayrıca tutulum gösteren diğer bölgelerden spot çekim yapmak gerekir.

Sintigrafi Kan akımı veya metabolizma artışı ; Travma İskemi Artrit Enfeksiyon Neoplazma gibi durumlarda görülebildiği için yöntem sensitiftir ancak spesifik değildir.

Sintigrafi Galyum 67 Sitrat : Inflamatuar ve neoplazik lezyonlarda Ga 67 sintigrafileri kan akımı değişikliklerinden daha az etkilenir. Bu nedenle daha spesifiktir. Ancak elde edilen görüntü rezolusyonlarının düşüklüğü ve hedef/zemin aktivitesinin azlığı sebebi ile küçük eklemlerde kullanılamaz.

Sintigrafi Galyum 67 Sitrat : Ayrıca Ga 67 uygulaması için enjeksiyondan en az 24 saat sonra çekim yapılabilmektedir. Yarı ömrü uzun olan bu radyonuklid hastaya daha fazla radyasyon yükü yapmaktadır.

Sintigrafi Galyum 67 Sitrat : Ga 67 ile yapılan pulmoner sintigrafiler; Sarkoidoz Sistemik skleroz Pulmoner fibrozis gibi intersitisyel akciğer hastalıklarının yaygınlık ve şiddetini saptamada kullanılmıştır.

Sintigrafi Avantajları: Ucuz ve ulaşılabilirdir. Tek filmde tüm vücut tarama olanağı vardır. Senisitivitesi yüksektir. Fonksiyonel bilgi verir.

Sintigrafi Dezavantajları: Radyasyona maruziyet vardır. Uzun vakit alır. Spesifik değildir. Anatomik ayrıntı vermez.

Sintigrafi Klinik Kullanım: Sintigrafi özellikle kemik ve eklem patolojilerinde henüz direk grafide ortaya çıkmamış lezyonları gösterebilmektedir. Ayrıca tek seansta tüm vücut çekimi yapılabildiği için sistemik tutulumun erken evresi olan bazı hastalıklarda, semptom vermeyen eklemleri de görüntülemeye ve erken teşhise olanak sağlamaktadır.

Sintigrafi Romatoid Artrit (Her iki diz,ayak ve omuz, sol kalça tutulumu)

Sintigrafi Tüm vücut çekimi ile ; Hangi eklemin tutulduğu Tutulumun şiddeti Tedaviye yanıt değerlendirilebilir.

Sintigrafi Radyoaktif olarak işaretlenmiş antikorlar sintigrafide araştırma sahasıdır. Artrit tanı ve takibinde işaretli CD4, E-selektin, sitokin ve somatostatin reseptörleri ile yapılan sintigrafiler deneysel olarak kullanımdadır.

Sintigrafi Açıklanamayan bel ağrısı olan , malignite tanısı veya şüphesi bulunanlarda sintigrafi şarttır. Sintigrafi ile malign hastalık şüphesi ortadan kaldırılabilir yahut teşhise yönelik ileri tetkikler için rota çizilebilir.

Sintigrafi 82 yaşında meme kanseri olan ve yeni başlayan bel ağrılı hastadan metastaz şüphesi ile çekilen Tc MDP sintigrafisi ve Kontrol CT. Çekilen sintigrafide sakrum ve sağ pubik ramustaki artmış tutulum metastazdan ziyade yetmezlik kırığı için tipiktir.CT de ise lineer iyileşme hattı gözlenmektedir.

Sintigrafi Travma sonrası ; Travma şiddeti Stres kırığı Simfizit Kompleks Bölgesel Ağrı Sendromu Geçici osteoporoz gibi patolojilerin ayırıcı tanısı henüz direk grafide belirmeden sintigrafi ile yapılabilir.

Normal sintigram Erişkin Çocuk

Sintigrafi Düşme sonrası çekilen sintigramda kostalar ve H şekilli sakroiliak tutulum travmayı ,sağ humerus tutulumu ise kırığı göstermektedir.

Sintigrafi Renal Osteodistrofi ve sekonder hiperparatiroidiye sekonder özellikle kraniyel ağırlıklı diffuz iskelet tutulumu

Düşme sonrası sol kalça ağrısı ile gelen 83 yaşındaki hasta c)CT ile femur boynunda kırığın görüntülenmesi a)Normal radyogram b)Ant. Ve post. sintigrafide kırığı düşündüren artmış sol femur tutulumu

Sintigrafi Plantar fasiit (Sağ kalkaneal tüberküle yapışan plantar fasya yerinde artmış tutulum)

Sintigrafi a) Sağ tibial stres fraktürü b) Bilateral Shin Splint (Lineer yönelimli hafif yoğunluklu tibial tutulum)

Sintigrafi Osteomiyelit ;üç fazlı kemik sintigrafisi (dinamik , kan havuzu ve kemik görüntüleri) , başparmaktaki fokal hiperperfuzyonu ,hiperemiyi ve kemik tutulumunu göstermektedir.

Sintigrafi Paget hastalığı (Artmış sağ prox. femur ve genişlemiş tibialardaki tutulum)

Sintigrafi RSDS (Sağ üst ekstremitede distalde diffuz artmış tutulum)

Sintigrafi Orak hücreli anemili sol kalça ağrılı hastada avasküler nekroz. En soldaki radyogramda patoloji saptanmazken aynı dönem çekilen sintigrafide sol femur başında fotopenik defekt vardır. Bir yıl sonraki direk grafide sol femurda defekt görülürken bu dönemde çekilen sintigrafi iyileşme fazındaki avasküler nekrozu göstermektedir. İki yıl sonraki direk grafide ise progresif destrüksiyon ve deformite görülmektedir. Bu dönem sintigrafisi ise küçülmüş deforme femur başını göstermektedir.

Sintigrafi Spontan osteonekroz. Direk radyogramı normal olan hastanın üç fazlı kemik sintigrafisi medial femoral kondilde ve tibiada hiperperfuzyon, hiperemi ve artmış kemik aktivitesini göstermektedir.

Sintigrafi Heterotopik Ossifikasyon a)Sol kalça kırığı olan hastada heterotopik ossifikasyon ile uyumlu tutulum b)Direk grafi ile heterotopik ossifikasyonun desteklenmesi

Kaynaklar Isenberg - Imaging in Rheumatology - 2003 - 1st ed - Oxford University Isenberg - Textbook of Rheumatology - 2004 - 3rd edition - Oxford University Press Kelleys Textbook Of Rheumatology 8thEdition Ege Romatoloji Tıbbi Rehabilitasyon Klippel - Prime On the Rheumatic Disease - 2008 - 13th ed – Springer De Lisa Güncel Literatürler

Teşekkürler…