ders 2 ARZ, TALEP ve pİyasalaR Mankiw 2007, BL. 4 ECON1221 - Ekonomi ders 2 ARZ, TALEP ve pİyasalaR Mankiw 2007, BL. 4 Dr. Emin öksal

1. Piyasalar ve rekabet Piyasa, belli bir malın veya hizmetin alıcı ve satıcılarının buluştuğu bir platform olarak düşünülebilir. Semt pazarları gittigidiyor.com Piyasalarda alıcılar talebi beliler, satıcılar ise arzı belirler. Rekabetçi bir piyasa birçok alıcının ve satıcın bulunduğu ve böylece alıcıların veya satıcıların fiyatı belirleme konusunda tek başlarına pek de etkili olamadıkları piyasalardır. 4

1.1. Piyasa yapıları Tam rekabet Tekel piyasası Ürünler aynıdır. Birçok alıcı ve satıcının olması sebebiyle alıcı ve satıcıların fiyat üzerinde tek başlarına hiçbir etkileri yoktur. Alıcılar ve satıcılar tam rekabet piyasalarında fiyat alıcıdırlar. Tekel piyasası Tek bir satıcı vardır. Fiyatı bu tek satıcı kontrol eder. Örn. İGDAŞ, TCDDY, vb.

1.1. Piyasa yapıları (dvm…) Oligopol piyasalar Az sayıda satıcı söz konusudur. Her zaman agresif bir rekabet ortamı söz konusu değildir. Örn. mobil operatörler, sivil hava taşımacılığı, vb. Tekelci rekabet Birçok satıcı vardır. Benzer, fakat farklılaşmış ürünler söz konusudur. Her satıcı kendi ürünü için fiyatı belirleyebilir. Örn. otomobil piyasası, bilgisayar piyasası, vb. 6

2. Piyasaların işleyişi 2.1. Talep Talep edilen miktar alıcıların almak istediği ve aynı zamanda alabilecekleri mal/hizmet miktarını gösterir. Talep yasası … bir malın fiyatı yükseldiğinde talep edilen miktarı düşer… … bir malın fiyatı düştüğünde talep edilen miktar yükselir … 8

2.1. Talep (dvm..) Malın fiyatı TL-3.00 2.50 1. Fiyatta bir düşüş ... 2.00 1.50 1.00 0.50 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Malın miktarı 2. ... talep edilen miktarda artış …

Bir başka değişle talep edilen miktarı değiştirir. 2.1. Talep (dvm..) Malın fiyatı Bir mala konulan vergi sebebiyle fiyatın yükselmesi talep eğrisi üzerinde bir hareket yaratır. Bir başka değişle talep edilen miktarı değiştirir. B TL-2.00 A 1.00 D 4 8 Malın miktarı

2.1. Talep (dvm..) Talebin fiyat dışındaki faktörler sebebiyle etkilenmesi talep eğrisini kaydırır. Bu faktörler: Tüketicin geliri İlgili ürünlerin fiyatı Zevkler & moda Beklentiler Alıcı sayısı 11

2.1. Talep (dvm..) Fiyat Talepte artış Talepte azalma Talep eğrisi, D Talep eğrisi, D 3 Miktar Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

2.2. Arz Arz edilen miktar, satıcıların satmayı istediği ve satabileceği mal/hizmet miktarını gösterir. Arz kanunu … bir malın fiyatı yükseldiğinde arz edilen miktarı yükselir… … bir malın fiyatı düştüğünde arz edilen miktar düşer … 25

2.2. Arz (dvm…) Fiyat TL-3.00 2.50 1. fiyatta bir yükselme ... 2.00 1.50 1.00 0.50 Miktar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2. ... arz edilen miktarda artış … 22 Ekim 2009

2.2. Arz (dvm…) S Fiyat C TL-3.00 Malın fiyatındaki artış sadece arz eğrisi üzerinde bir harekete sebep olur. A 1.00 1 5 Miktar 30

2.2. Arz (dvm…) Arzın fiyat dışındaki faktörler sebebiyle etkilenmesi arz eğrisini kaydırır. Bu faktörler: Girdi fiyatları Kullanılan teknoloji Beklentiler Satıcıların sayısı 27

2.2. Arz (dvm…) Fiyat Arz eğrisi, S eğrisi, Arz S Arz eğrisi, S Arzda 3 eğrisi, Arz S 1 Arz eğrisi, S 2 Arzda bir düşüş Arzda bir artış Miktar

2.3. Arz & talep birlikteliği Denge fiyatı Arz miktarını ve talep miktarını dengeleyen fiyattır. Grafik üzerinde arz ve talep eğrilerinin kesiştiği fiyattır. Denge miktarı Denge fiyatında arz ve talep edilen miktardır. Grafik üzerinde arz ve talep eğrilerinin kesiştiği miktardır. 36

2.3. Arz & talep birlikteliği (dvm…) Fiyat Arz Talep Denge Denge fiyatı TL-2.00 Denge miktarı Miktar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

2.3. Arz & talep birlikteliği (dvm…) Fiyat 1. Malın moda olması sebebiyle talebi yükselsin. . . D D Arz Yeni denge TL-2.50 10 2. . . . daha yüksek bir fiyat oluşuyor . . . 2.00 7 İlk Denge Miktar 3. . . ve daha yüksek bir miktar satılıyor.

2.3. Arz & talep birlikteliği (dvm…) Fiyat 1. Girdi fiyatlarının yükselmesi sebebiyle malın arzı azalsın. . . S2 S1 Talep Yeni denge TL- 2.50 4 2. . . . daha yüksek bir fiyat oluşur . . . İlk denge 2.00 7 3. . . . ve daha az miktar satılır. Miktar

2.4. Arz fazlalığı Arz fazlası Fiyat Arz Artık Talep TL-2.50 10 4 2.00 7 Miktar Talep edilen miktar Arz edilen miktar Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

2.5. Talep fazlalığı Talep fazlası Fiyat Arz Talep TL-2.00 7 1.50 10 4 Açık Miktar Arz edilen miktar Talep edilen miktar Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

Dersin anahtar kavramaları Piyasa (market) Rekabetçi piyasalar (competitive markets) Piyasa yapıları:(market structure) Tam rekabet (perfect competition) Tekel (monopoly) Oligopol (oligopoly) Tekelci rekabet (monopolistic competition) Talep / arz edilen miktar (quantity demanded/supplied) Talep & arz kanunu (law of demand & supply) Denge fiyatı & miktarı (equilibrium price & quantity) Artık & açık (surplus & shortage)