KALİTE KONTROLÜ

Kalitenin , ancak malın fonksiyonuna yani hizmet ettiği amaca göre bir anlam taşıyabileceği söylenebilir. Dolayısıyla kaliteyi çok genel olarak AMACA UYGUNLUK DERECESİ OLARAK tanımlamak mümkündür. Kalitede amaç mamulü kullanacak olan kişilerin ihtiyaçlarının karşılanma derecesine ve ödeme imkanlarına bağlı olarak belirlenecektir. Mamul kalitesinin tanımlanmasında etkili olan bir takım alt faktörlerde vardır. Bunlar ; Dizayn kalitesi: mamulün tüketicilerin ihtiyacını karşılayabilme derecesini ifade eder. Pazara yönelik kalite: mamulün pazardaki tüketici taleplerini karşılayabilme derecesi

Uygunluk kalitesi: mamulün kendi için önceden tasarlanan kalite düzeyine uyma derecesidir. Tüketici tercihi: aynı mamulü üreten değişik firmaların mamulleri arasından tüketicinin tecrübelerine dayanarak tercihini yapmasını ifade eder Bir mamulün boyut renk gibi fiziki ve fonksiyonel özellikleri mamul kalitesini belirler Ekonomik olarak mamulün kullanılabileceği süre mamulün kalitesini etkiler Mamule ilişkin dizayn ve imalat maliyetleri mamulün kalite düzeyini ortaya koyar. Mamul üretiminde kullanılan teknoloji düzeyi kaliteyi tayin eder.

İşletmeler ekonomik kalite düzeyinde üretim yapabildikleri sürece tüketici taleplerini karşılayabilirler. Ekonomik kalite düzeyini ise tüketici tercihleri ve işletmenin sahip olduğu üretim teknolojisi belirler. Kalite, üzerinde hemfikir olunmuş müşteri beklentilerinin tatminidir. Kalite kontrolü; müşteri ihtiyaçlarını en ekonomik bir şekilde karşılamak için üretimin belirlenen standartlara göre yapılarak mamul kalitesinin devamlılığını sağlama işlemidir.

Kalite kontrolünde başlıca 4 işlem: 1- Standartların ortaya konması 2- Standartlara uygunluğun sağlanması 3- Düzeltici kararların alınması 4- Kalite geliştirici çalışmaların yapılması

Kalite kontrolünün alt amaçları; Kalite Kontrolünün Amaçları: Üretici açısından kalite kontrolünün amacı, yüksek kaliteli mal veya hizmet üreterek iç ve dış pazarlarda tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Kalite kontrolünün alt amaçları; .İşletmede etkinliği ve verimliliği artırmak .Yüksek kalite düzeyinde mamuller üretilmesini sağlamak .Üretim giderlerinin azaltılmasını sağlamak .Mamul dizaynını geliştirmek .Kalite ve güvenilirlik konusunda mamullere ve markaya olan güveni sağlamak .Müşteri şikayetlerini azaltmak

.Müşteri şikayetlerini azaltmak .Fabrikaya hatalı mal girişini önlemek .Rakiplere karşı kalite üstünlüğü sağlamak .Siparişleri zamanında karşılamaya çalışmak .Personelin kalite bilincinin geliştirilmesine katkıda bulunmak .Üretim hattında meydana gelen kayıpları ve ve gecikmeleri önlemek .Düşük kaliteli hatalı mal sayısını ve miktarını azaltmak .Kalite standardizasyonunu sağlamak .Mamulün pazarlamasını kolaylaştırmak

KALİTE KONTROLÜNÜ FAYDALARI: .Çalışan personelin morali yükselir. .Hatalı mamul sayısı ve hurda oranı azalır .Üretim maliyetleri azalır. .Tüketicilerin korunması mümkün olur. .Kalite ve güvenirlik konusunda markaya güven artar . .Yüksek kaliteli mamul üretilmesiyle yerli sanayinin rekabet gücü artarak üretilen mamullerin kolayca dış ülkelere pazarlanabilmesi mümkün olur.

Kalite kontrolünün etkin bir şekilde yapılabilmesi ülke ekonomisi açısından da önemlidir. İç ve dış daha yüksek kaliteli mamullerin sunumuyla milli gelirde önemli artışlar sağlanabilecektir. Ayrıca kalitenin yükselmesi sonucu işletmelerde üretkenlik ve verimlilik artacağından enflasyonda düşüşler olabilir.

KALİTE KONTROL MALİYETLERİ: İşletmede hangi kalite kontrol yaklaşımı kullanılırsa kullanılsın bir maliyeti vardır. Kalite kontrolünün amaçlarından biriside kalite kontrol maliyetlerini minimum düzeyde tutmaktır. K K KLASİK KALİTE KONTROLÜ TK TK TK TK TK TOPLAM KALİTE KONTROLÜ

Kalite Kontrolüyle İlgili Maliyet Bilgilerinin Kullanıldığı Alanlar 1- kaliteyle ilgili planlama programının etkinliğinin ölçülmesi 2-Kalite kontrolünde görevli personeli verimli bir şekilde kullanma ve personel ihtiyacını belirleme 3- yüksek maliyetli üretim sahalarının belirlenmesinde 4- mamul yada mamul fiyatlarının belirlenmesinde 5- kalite bütçesinin çeşitli kalite maliyetleri arasında bir denge sağlayabilecek şekilde düzenlenmesinde 6- kalite kontrol ve planlanma faaliyetlerinin işletmenin kaliteye işletmenin kaliteye ilişkin amaçlarına uygun olup olmadığının belirlenmesinde kullanılmaktadır.

Kalite kontrol maliyetleri Sermaye(Yatırım) ve Faaliyet maliyetleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. 1-Sermaye Maliyetleri ; kalite kontrol faaliyetlerini gerçekleştirebilmek için gerekli ölçü aletlerine , bina ile ilgili tesisata, bilgisayar ve benzeri alanlara yapılan harcamaların faiz amortisman ve fırsat maliyetlerinden meydana gelmektedir.

2-Faaliyet maliyetleri ise kalite kontrol maliyetlerinin yürütülmesi esnasında ortaya çıkan KORUMA ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ile HATALI MAL MALİYETLERİNDEN oluşmaktadır

Koruma (önleme maliyetleri) Kalitesiz mamul üretimini önlemek amacıyla yapılan faaliyetlere ilişkin maliyetlerdir.

Ölçme ve değerlendirme maliyetleri: imalatın her aşamasında üretilen mamullerin kusurlu olup olmadıklarını tespit etme amacıyla doğan ve nihai kontrol, test muayene gibi faaliyetleri kapsayan maliyetlerdir. Tedarikle başlar.

Hatalı mal maliyeti : işletme içi ve dışı hatalardan kaynaklanan maliyetler olmak üzere 2’ye ayrılır. A ) İşletme içi hatalardan kaynaklanan maliyetler : hatalı mamulün düzeltilmesi veya daha düşük fiyatla satılması sebebiyle ortaya çıkar. (işgücü makine teçhizat teknoloji) B) İşletme dışından kaynaklanan hatalar: mamulün tüketicinin eline geçmesinden sonra gerektiği şekilde çalışmamasından yada beklenen hizmeti vermemesinden dolayı ortaya çıkan maliyetlerdir.

KALİTE KONTROL GRAFİKLERİ: Belirli bir mal grubunun önceden belirlenen kalite sınırlarına göre gösterdiği değişim durumunun ölçülmesi amacıyla hazırlanan grafiklere kalite kontrol grafikleri denir. Bu grafiklerle elde edilen bilgiler sonucunda belirli bir malın kalite özellikleri kalite sınırları dışına çıkıyorsa bu durumun nedenleri araştırılır. Ve üretim işleminin kontrol altına alınabilmesi için düzeltici tedbirler alınır. Kalite kontrolünün temel amacı üretim işleminin ekonomik olarak kontrol altında tutulmasını sağlamaktır.kalite kontrol grafikleriyle kalitede meydana gelen değişikliklerin her zaman önceden belirlenen sınırlar içinde kalmasına ve diğer nedenlerle ortaya çıkan önemli değişikliklerin ortadan kaldırılmasına çalışılır.

Kaliteyle ilgili özelliklerde meydana gelen değişmeler tesadüfi değişmeler ve belirlenebilir değişmeler olarak 2’ye ayrılır. Tesadüfi değişmeler toplam değişmeler içinde hesaplanmayacak kadar önemsizdirler.belirlenebilir değişmeler daha önemlidir ve şu nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir İşçiler arasındaki farklılıklar Makineler arasındaki farklılıklar Malzemeler arasındaki farklılıklar Yukarıdaki faktörlerin birkaçı arasında birbirine etki eden farklılıklar

Kalite kontrol grafiklerinin sağladığı faydalar: Kalite özelliklerinin temel değişimlerinin ortaya konulması kalite değişim performansının ölçülmesi Kalite özelliklerinin ortalama düzeyinin tespiti Kalite kontrolü önceden belirlenen kalite standartlarından ve kalite özelliklerinden meydana gelen sapmaların bulunması ve bunların zamanında ortadan kaldırılması işlemidir. Mamulün standart kalite özelliklerine sahip olabilmesi için alt ve üst kontrol sınırları tespit edilir. Bu sınırlar arasındaki açıklık tolerans aralığı olarak belirlenir. Seri mamul üretiminde mamulün kalite yönüyle tamamen birbirinin aynı olması mümkün değildir. Bu nedenle bir tolerans aralığına ihtiyaç vardır. Şayet mamulün tüm birimlerinin her yönüyle aynı olması istendiğinde kalite kontrolüyle ilgili maliyetler artacaktır. Kalite tolerans aralığı bu maliyetler dikkate alınarak tespit edilmelidir.

Tüketiciyi tatmin eden üretim tekniğine ve hammaddeye uyan kalite değerini ve kalite maliyetini dengeleyen bir tolerans aralığı en iyi tolerans aralığıdır. Tolerans aralığının geniş tutulması kaliteyi olumsuz etkiler. Mamulün kalitesi mamulün ağırlığına hacmine bileşiminde kullanılan maddelere ezilme kırılma ve benzeri konulardaki sağlamlık ve dayanıklılık özelliklerine göre belirleniyorsa kalite sürekli değişiklik gösteren özelliklere sahip olmaktadır.Bu durumda X-δ ve X-R kalite kontrol grafikleri kullanılmaktadır. Üretim işlemi sonucunda kalite ile ilgili özellikler kusurlu olarak ifade ediliyorsa kalite süreksiz değişkenlik gösteren özelliklere sahip demektir.Burada da P ve C kalite kontrol grafikleri kullanılır.

P kontrol grafiği d=kusur oranı n=her örnek grubundaki kusur sayısı k=alınan örnek P=∑d ∕ k.n ÜKS=Üst kontrol sınırı=P+ 3 AKS=Alt kontrol sınırı =P- 3

Örnek= Buz A.Ş soğutucu üreten bir işletme olup, işletmenin her biri 1000 br ‘den meydana gelen 10 deposundaki kusurlu mamul sayısı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.Buz A.Ş soğutucu üretim işlemine ilişkin kalitenin kontrol sınırları içinde olup olmadığını bulunuz.

Depo no Örnek hacmi Kusurlu birim sayısı Kusurlu oranı (%) 1 1000 70 7 2 90 9 3 4 5 6 130 13 8 110 11 10 + 10000 900

MH=P=900/10.1000 =0.09 ÜKS= . =0.1171 3. 0.09 + 3 . =0.0629 AKS= 0.09 -

0.14 0.13 0.12 0.11 0.10 0.9 0.8 0.7 0.6 ÜKS 6. Örnek kalite sınırları dışında yani kalite kontrol altında değil. Malzeme,işçilik,makine veya bunların hepsinden kaynaklanan bir problem olabilir. MH AKS 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

C KONTROL GRAFİĞİ c = Birim başına düşen kusur sayısı n = Örnek birim sayısı C = Ortalama kusur sayısı C = ∑C / n C kontrol grafiğinin merkez hattı, üst kontrol sınırı ve alt kontrol sınırı şu şekilde formüle edilir; MH = Merkez Hattı = C = ∑C / n ÜKS = Üst Kontrol Sınırı = C + 3√C AKS = Alt kontrol Sınırı = C - 3√C

Örnek: DELTA A.Ş Uçak şirketinde üretilmekte olan 25 uçağa ait kusurlu perçin sayısı tabloda verilmiştir. Bu bilgilere göre C kontrol grafiği aracılığıyla üretimin kontrol altında olup olmadığını bulunuz.

Her örnekteki kusur sayısı Örnek no Her örnekteki kusur sayısı 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 19 21 23 25 Toplam 217

C = Ortalama Kusur Sayısı C =∑C / n = 217/ 15 = 14,466 MH = C = 217/15 = 14,466 ÜKS = 14,466 + 3√14,466 = 25,876 AKS = 14,466 - 3√14,466 = 3,055

25,876 ÜKS MH 14,446 AKS 3,055 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

DELTA A.Ş Uçak şirketinin üretim işlemi C kusur sayısı kontrol grafiğine göre kontrol altındadır. Üretilen mamullerin merkez hattı etrafında toplanması üretimin kusur sayısının dengeli bir dağılıma sahip olduğunu göstermektedir.