CASE FAIR OSTER Prepared by: Fernando Quijano & Shelly Tefft

Harcamalarınızdan artan parayı biriktirmek yerine, biriktirdiğinizden artanı harcayın. Warren Buffet

2 Ekonomik Problem: Kıtlık ve Seçim BÖLÜM İÇERİĞİ Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Tek Kişinin Olduğu Bir Ekonomide Kıtlık ve Seçim İki veya Daha Fazla Kişinin Olduğu Ekonomide Kıtlık ve Seçim Üretim Olanakları Eğrisi Ekonomik Problem Ekonomik Sistemler ve Hükümetin Rolü Kumanda Ekonomileri Bırakınız-Yapsınlar (Laissez-Faire) Ekonomileri:Serbest Piyasa Karma Sistemler, Piyasalar ve Hükümetler İleriye Bakış

Tahsis edilecek birincil kaynaklar toprak, emek ve sermayedir.  ŞEKİL 2.1 Üç Temel Soru Her toplum kıt kaynaklarını yararlı mal ve hizmetlere dönüştüren bazı sistemlere veya sürece sahiptir. Toplum bunu yaparken, ne üretileceğine ve kim için üretileceğine (ürünün nasıl dağıtılacağına) karar vermek zorundadır. Tahsis edilecek birincil kaynaklar toprak, emek ve sermayedir.

Girdiler veya Kaynaklar: Tabiat veya önceki nesiller tarafından sağlanan, insan ihtiyaçlarını tatmin etmek amacıyla doğrudan veya dolaylı biçimde kullanılabilen her şey. Çıktılar: Mal ve hizmetlerin hanehalklarına olan değeri.

Üretim faktörleri (veya faktörler): Diğer bir ifade ile kaynaklar Üretim faktörleri (veya faktörler): Diğer bir ifade ile kaynaklar. Üretim sürecine katılan girdiler: doğal kaynaklar, emek, sermaye ve girişimcilik. Doğal kaynaklar: Doğanın sağladığı üretim sürecinde kullanılan kaynaklar ör. Toprak, orman ürünleri vb. Emek: Üretim sürecinde kullanılan insan gücü Sermaye: Halihazırda üretilmiş olup diğer mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılan şeyler. Girişimcilik: Üretim sürecinde kullanılan doğal kaynakları bir araya getirerek yararlı mal ve hizmete dönüştürme becerisi. Üretim Kıt kaynakları (üretim faktörlerini) yararlı mal ve hizmetlere dönüştüren süreç.

Dünyadaki siyah toprağın üçte biri Ukrayna’da Dünyadaki siyah toprağın üçte biri Ukrayna’da. (35 milyon hektar) Ukrayna toprağının yaklaşık yarısını hektarı 20 ila 80 dolara büyük tarım firmalarına kiralamış durumda.

Bu firmalardan birisi de Çin den. 50 yıllık plana göre Çin Ukrayna’nın 3milyon hektarlık toprağını kullanacak. Başlangıç olarak kiralanacak100 bin hektar toprakta hububat ve domuz yetiştirilip Çin’e satılacak. Fakat Ukrayna nın KSG Agro firması bu anlaşmayı yalanlayarak, sadece 3000 hektar toprağı modernize etmesi için Çin’e kiraladığını söylüyor.

Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Tek Kişinin Olduğu Bir Ekonomide Kıtlık ve Seçim Karmaşık toplumları karakterize eden hemen bütün aynı temel kararlar basit bir ekonomi içinde verilmelidir.

Ekonomide Kıtlık ve Seçim Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Ekonomide Kıtlık ve Seçim Bugünkü ve Gelecekteki Beklenen Faydaları ve Maliyetleri Tartmak Kaynaklar sınırlıdır, insan istekleri ise sonsuzdur. Bu gerçeklik KITLIK olarak tanımlanır. Kaynakların sınırlılığı insan isteklerini karşılanması çabalarında SEÇİM yapmayı zorunlu kılar. Kıt kaynaklarla neler üretilmelidir ve kim için üretilmelidir? Çin’deki sınırlı üretim kaynakları nedir? Çin üretim kaynaklarını nasıl arttırıyor? Çin yeni kaynaklarla neler üretiyor? Çin bu malları kimin için üretiyor?

Seçim ve kıtlık kavramları ekonomi disiplininin esasıdırlar. Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Fırsat Maliyeti Doğru karara ulaşabilmek bugünkü mevcut yararlar ile gelecekte mevcut olacak yararları tartmakla mümkündür. Burada anahtar kavram fırsat maliyetidir. Verilen her kararın fırsat maliyetinin hesaplanması ve kararın ona göre verilmesi gerekmektedir. Seçim ve kıtlık kavramları ekonomi disiplininin esasıdırlar. Fırsat maliyeti Bir seçim yaptığımızda veya karar verdiğimizde vazgeçtiğimiz en iyi alternatifin değerine eşittir.

Sermaye Malları ve Tüketici Malları Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Sermaye Malları ve Tüketici Malları Tüketici malları Mevcut tüketim için üretilen mallar. Yatırım malları Yeni sermaye üretmek için kaynakları kullanma süreci.

Üretim Olanakları Eğrisi Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi Üretim olanakları eğrisi (üoe): Bir toplumun tüm kaynakları etkin olarak kullanıldığında üretilebilecek mal ve hizmetlerin tüm bileşimlerini gösteren bir grafiktir.

Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Eğrinin solundaki (gölgeli alan) ve altındaki tüm noktalar bir toplumun mevcut veri kaynaklan ve mevcut üretim teknolojisi altında üretebileceği sermaye ve tüketim mallarının bileşimlerini göstermektedir. Eğrinin sağındaki ve yukarısındaki noktalar, G noktası gibi, ulaşılamayacak bileşimleri gösterir. Eğer ekonomi grafik üzerindeki yalnızca A noktasında ise hiç tüketim malları üretmeyecek, tüm kaynaklar sermaye malları üretmede kullanılacaktır. Eğer ekonomi B noktasında ise tüm kaynaklarını tüketim malları üretimine atfetmekte olup sermaye malları üretimine kaynaklarını tahsis etmemektedir. Üretim Olanakları Eğrisi Sermaye malları Tüketim malları

Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi Her ne kadar bir ekonomi doğal kaynaklar, emek ve sermaye kaynaklarını tam istihdam seviyesinde kullanıyor olsa da, D noktasında olduğu gibi ÜOE eğrisinin içerisindeki kısımda kaynaklarını kullanıyor olabilir. Bu noktada ekonomi kaynakları etkinsiz kullanıyor demektir. İşsizlik dönemleri de D noktasında olduğu gibi ÜOE’nin içerisindeki noktaya tekabül etmektedir. D noktasından üretim sınırının üstüne hareket etmek kaynakların tam istihdama ulaşması anlamına gelir. Sermaye malları Tüketim malları

Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti ŞEKİL 2.5 Üretim Olanakları Eğrisi Üretim Olanakları Eğrisi Bu eğri (ÜOE) ekonomik kavramları yansıtır. En önemlilerinden birisi fırsat maliyetidir. Daha fazla sermaye malı üretmenin fırsat maliyeti daha az tüketici malları üretmektir. E noktasından F noktasına harekette sermaye mallarının miktarı 550' den 800'e yükselir, ancak tüketim mallarının miktarı 1300'den 1100'e iner.

Üretim Olanakları Eğrisi Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi Üretimde etkinsizlik İsraf ve yanlış yönetim bir firmanın kendi potansiyelinin altında çalışmasının sonuçlarıdır. Bazen etkinsizlik özel firmaların yanlış yönetimi yerine ekonominin yanlış yönetiminden de kaynaklanabilir.

Üretim Olanakları Eğrisi Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi İşsizlik Ekonomik daralmalar veya durgunluklar süresince, endüstriyel tesisler eksik kapasite ile çalışırlar. Emek ve sermaye atıl (işsiz) olduğunda üretebileceğimizi üretmiyoruz demektir.

Üretim Olanakları Eğrisi Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi Üretimde etkinsizlik  ŞEKİL 2.6 Tarımda Toprağın Yanlış Tahsisinden Kaynaklanan Etkinsizlik Toplum sahip olduğu kaynakları etkinsiz kullanarak kendi ÜOE’si (A noktası) içerisinde kalabilir. Örneğin, eğer Karadeniz bölgesinin iklimi ve toprağı mısır üretimi için daha uygundur. İç Anadolu‘nun iklimi ve toprağı buğday üretimi için daha uygundur. Bu bölgelerdeki çiftçilerin koşullara uygun olmayan tahılları yetiştirmeleri ülkede mısır ve buğdayın mümkün olandan daha az üretilmesine yol açacaktır. Bu durumda, ülke B noktası yerine A noktasında kalacaktır.

Üretim Olanakları Eğrisi Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti Üretim Olanakları Eğrisi ÜOE Negatif Eğimi ve Fırsat Maliyeti Marjinal Dönüşüm Oranı (MRT): Üretim olanakları eğrisinin eğimi.

Kıtlık, Seçim ve Fırsat Maliyeti  ŞEKİL 2.7 TABLO 2.1 Ohio ve Kansas'ta Toplam Mısır ve Buğday Üretim Olanakları Şedülü Üretim olanakları eğrisi (ÜOE) kaynaklan buğday üretiminden mısır üretimine doğru kaydırdığımızda mısır üretmenin fırsat maliyetinin arttığını göstermektedir. E noktasından D noktasına hareketle 50 milyon kile daha az buğday üretme pahasına 100 milyon kile ilave mısır elde ediyoruz. B noktasından A noktasına olan harekede 100 milyon kile buğdaydan vazgeçerek ilave yalnızca 50 milyon kile mısır üretiyoruz. Mısırın kile başına maliyeti-kaybedilen buğdayla ölçülen- artmış bulunmaktadır. Üretim Olanakları Eğrisi Artan Fırsat Maliyeti Kanunu TABLO 2.1 Ohio ve Kansas'ta Toplam Mısır ve Buğday Üretim Olanakları Şedülü ÜOE üzerindeki nokta Toplam Mısır Üretimi (Milyon Kile / Yıl) Toplam Buğday Üretimi A 700 100 B 650 200 C 510 380 D 400 500 E 300 550 Yıllık mısır üretimi (kile) Yıllık buğday üretimi (kile)

Ekonomik Büyüme Ekonomik Büyüme: Ekonominin toplam çıktısındaki artıştır. Büyüme toplum yeni kaynaklara sahip olduğunda veya mevcut kaynakları kullanarak daha fazla üretmeyi öğrendiğinde olur.

Dönüm Başına Verim (Kile) Her 100 Kile Başına Düşen Emek Saati Üretim Olanakları Eğrisi: Ekonomik Büyüme TABLO 2.2 A.B.D’de Mısır ve Buğday Üretiminde Artan Verimlilik, 1935–2009 Mısır Buğday Dönüm Başına Verim (Kile) Her 100 Kile Başına Düşen Emek Saati 1935–1939 1945–1949 1955–1959 1965–1969 1975–1979 1981–1985 1985–1990 1990–1995 1998 2001 2006 2007 2008 2009 26.1 36.1 48.7 78.5 95.3 107.2 112.8 120.6 134.4 138.2 145.6 152.8 153.9 164.9 108 53 20 7 4 3 NAa NAa NAa NAa NAa NAa NAa NAa 13.2 16.9 22.3 27.5 31.3 36.9 38.0 38.1 43.2 43.5 42.3 40.6 44.9 44.3 67 34 17 11 9 7 NAa NAa NAa NAa NAa NAa NAa NAa a Veri Mevcut Değil.

Üretim Olanakları Eğrisi: Ekonomik Büyüme  ŞEKİL 2.8 ŞEKİL 2-8 Ekonomik Büyüme ÜOE'yi Yukarı ve Sağa Kaydırır Verimlilik artışları hem mısır hem de buğday üretmede A.B.D'nin becerisini arttırdı. Tablo 2.2'de görüldüğü gibi mısır üretimindeki verimlilik artışları buğday üretiminden daha fazladır. Bu durumda, ÜOE’nin kayması paralel değildir. Not: Eğer mısır ve buğday üretimindeki emek ve toprağın miktarı değişirse ÜOE kayar. Burada verimlilikteki artışı vurgulamamıza rağmen yıllar arasındaki gerçek kayma kısmen emek ve toprak miktarındaki değişmeler nedeniyledir. Yıllık mısır üretimi (kile) Yıllık buğday üretimi (kile)

Üretim Olanakları Eğrisi Büyümenin Kaynakları ve Yoksul Ülkelerin İkilemi  ŞEKİL 2.9 Sermaye Malları ve Fakir ve Zengin Ülkelerde Büyüme Zengin ülkeler fakir ülkelerden daha kolayca kaynaklarını sermaye malları üretmeye atfederler ve daha fazla kaynak sermaye üretimine akar, daha hızlı ekonomik büyüme olur. Böylece, fakir ve zengin ülkeler arasındaki açık zamanla büyür. Sermaye malları Sermaye malları Tüketim malları Tüketim malları Sermaye malları Sermaye malları Tüketim malları Tüketim malları

Ekonomik Problem Tüm ekonomik sistemlerin karşı karşıya kaldıkları üç temel soruyu hatırlayınız: (1) Ne üretilecek? (2) Nasıl üretilecek? (3) Kim için üretilecek? Kıt kaynaklar veri iken, karmaşık büyük toplumlar ekonomik sistemlerin bu üç ana sorusunu nasıl cevaplandırırlar?

Ekonomik Sistemler ve Hükümetin Rolü Kumanda Ekonomileri (Kontrollü ekonomiler) Kumanda Ekonomileri merkezi hükümetin üretim hedeflerini, gelirleri ve fiyatları doğrudan veya dolaylı olarak belirlediği bir ekonomik sistemi anlatır. Serbest Piyasa Ekonomileri: Bırakınız-Yapsınlar Laissez-Faire Economy Fransızcada (onların) "bir şey yapmaya müsaade etmek", bireylerin ve firmaların herhangi bir merkezi yönlendirme ve regülasyon olmaksızın kendi çıkarları peşinde olduktarı bir ekonomik sistemi anlatır.. Karma Sistemler Kumanda ekonomileri ve Serbest Piyasa Ekonomilerinin salt (saf) biçimleri arasındaki farklar oldukça büyüktür. Gerçekten, bu salt biçimler dünyada mevcut değildir, bütün gerçek sistemler bir manada "karmadırlar".

Serkan Güneş, Millî Folklor, 2012, Yıl 24, Sayı 93, TÜRK ÇAY KÜLTÜRÜ VE ÜRÜNLERİ

Serkan Güneş, Millî Folklor, 2012, Yıl 24, Sayı 93, TÜRK ÇAY KÜLTÜRÜ VE ÜRÜNLERİ

Ekonomik Sistemler ve Hükümetin Rolü Bazı piyasalar basit diğerleri karmaşıktır. Fakat tüm piyasalar alıcıları, satıcıları ve değişimi kapsarlar. Serbest piyasa ekonomisinde (bırakınız-yapsınlar) alıcıların ve satıcıların davranışı ne üretileceğini, nasıl üretileceğini ve kimler için üretileceğini belirler. Pazar (Piyasa/market): Alıcı ve satıcıların karşılıklı olarak etkileşim içinde olduğu ve mal ve hizmet değişiminde bulundukları yapıdır. Tüketici Egemenliği Tüketiciler neyi satın alacaklarına (veya almayacaklarına) ilişkin seçimleri, sonuçta tüketicilerin ne üretileceğini (veya üretilmeyeceğini) üreticilere dikte etme fikridir. Bireysel Üretim Kararı: Hür (Serbest) Teşebbüs Serbest Teşebbüs Karları araştırmada bireylerin özel işletmeler kurma ve çalıştırma özgürlüğü. Çıktının Bölüşümü Bir hane halkının alacağı miktar onun gelirine ve servetine bağlıdır. Gelir hane halkının her yıl için kazandığı miktardır. Gelir çeşitli biçimlerde olabilir: ücretler, maaşlar, faiz ve benzeri. Servet hane halkının tasarruf veya miras yoluyla sahip olduğu geçmiş gelirinin birikimli miktarıdır. Yukarıdaki kavramları çay ürünü için gözden geçiriniz.

Ekonomik Sistemler ve Hükümetin Rolü Fiyat Teorisi Serbest piyasa sisteminde, temel ekonomik sorular merkezi hükümet planı veya direktiflerinin yardımı olmaksızın cevaplandırılmaktadırlar. Serbest piyasada “serbest” olan sistemin dışarıdan müdahale olmaksızın kendi başına çalışmasına bırakılmasıdır. Kendi öz çıkarları peşinde koşan bireyler işletmelerini kuracak ve insanların istediği mal ve hizmetleri üreteceklerdir. Diğer bireyler becerilerini arttırıp arttırmamaya, çalışıp çalışmamaya ve satın alıp almamaya, satıp satmamaya, kazandıkları, geliri tasarruf veya yatırım yapıp yapmamaya karar vereceklerdir. Temel koordine edici mekanizma fiyattır. Çayın fiyatı, çay üretimini nasıl koordine eder?

İleriye Bakış Bu bölümde temel ekonomik sorun (kıtlık sorunu) detaylı olarak ortaya konmuş ve tüm ekonomik sistemlerin cevaplandırması gereken soruları özetlenmiştir. Ekonomik sistemlerin iki türü geniş olarak tartışılmıştır. Gelecek bölümde, piyasa sistemlerinin çalışma yöntemini analiz edilecektir.

TERİMLERİ VE KAVRAMLARI GÖZDEN GEÇİRME mutlak üstünlük sermaye kumanda ekonomisi karşılaştırmalı üstünlük tüketici malları tüketici egemenliği ekonomik büyüme üretim faktörleri (ya da faktörler) hür teşebbüs girdiler veya kaynaklar yatırım bırakınız yapsınlar ekonomisi marjinal dönüşüm oranı (MRT) piyasa fırsat maliyeti çıktılar üretim üretim olanakları eğrisi (ÜOE) karşılaştırmalı avantaj teorisi