ATATÜRK İLKE VE İNKILAP TARİHİ

1. MEŞRUTİYET Meşrutiyet: Başında bir hükümdarın bulunduğu, parlamentosu ve anayasası olan sistemdir. Mithat Paşa ve arkadaşları tarafından hazırlanan Osmanlı Devletinin ilk anayasası, Kanuni Esasi ilan edildi. Böylece 23 Aralık 1876’da 1. Meşrutiyet ilan edilmiş oldu. Bu dönemin temel özelliği Osmanlı Devletinin Anayasal bir döneme girmiş olmasıdır.

Trablusgarp Savaşı İtalya siyasi birliği geç tamamlamıştır. Büyük devlet olmanın, ancak sömürge elde etmek olduğunu düşünen İtalya Trablusgarp’ı işgal etti. Aynı zamanda gelişen sanayileri için hammadde ve pazar olarak da burayı uygun bulmuşlardı. Trablusgarp onlara yakındı ve Osmanlı gibi güçsüz bir devletin elinde bulunuyordu. Mustafa Kemâl Paşa ve Enver Paşa Derne, Tobruk ve Bingazi’de İtalyanlarla başarılı savaşlar yaptılar. Bu sırada Balkan Savaşları başladı ve sonucunda 15 Ekim 1912’de Uşi Antlaşması Osmanlı Devleti ve İtalyanlar arasında imzalandı. Bu savaş Mustafa Kemâl’in subay olarak bulunduğu ilk savaştır.

I. Dünya Savaşının Nedenleri İngiltere ile Almanya arasındaki ekonomik yarış Fransa 1871’de Almanlara yenilmiş ve zengin kömür yataklarının bulunduğu Alsas-Loren bölgesini Almanlara kaptırmıştı. Bu yenilginin acısını unutamıyordu. 1908’de gizlice Ruslarla görüşen İngilizler Balkanlarda Rusları serbest bırakmışlardı. Onların panistlavist politikaları bünyesinde pek çok azınlık bulunduran Avusturya-Macaristan’ı rahatsız ediyordu. Balkanlarda Rus çıkarlarını koruyan Sırbistan, Avusturya-Macaristan’daki soydaşlarının bulunduğu toprakları kendi topraklarına katmak istiyordu.

Mondros Ateşkes Antlaşması 30 Ekim 1918 Maddeleri: - Boğazlar Anlaşma Devletlerine açılacak ve bu devletlerce işgal edilecekti. Osmanlı Devleti güvenliğin sağlanması için gerekli olan sayıdan fazla askerlerini hemen terhis edecekti Tüm ulaşım, haberleşme gereçlerini ve sistemlerini Anlaşma Devletlerinin dolaysız denetimine bırakacaktı. Tersanemize ve donanmamıza el konulacaktı. Anadolu dışındaki cephelerde savaşan askerlerimiz derhal teslim olacaklar. Anlaşma Devletleri istedikleri malzemeye el koyabilecek. Bazı doğu illerinde karışıklık çıkarsa buraları işgal edilecek. (Amaç: Ermenistan Devleti kurmak) Osmanlı Devleti savaşta aldığı esirleri hemen bırakacak. Ama düşmana esir düşen Türkler geri verilmeyecekti.

Milli Varlığa Düşman Cemiyetler 1- Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası 2- Kürt Teali Cemiyeti 3- Teali İslam Cemiyeti 4- İngiliz Muhipler Cemiyeti 5- Rumların Kurduğu Cemiyetler - Mavri Mira, Etniki Eterya Cemiyeti - Rum Pontus Cemiyeti 6- Ermenilerin Kurduğu Cemiyetler: Hınçak, Taşnak

Millî Cemiyetler 1-Trakya Paşaeli Cemiyeti 2-İzmir Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye 3-Kilikyalılar Cemiyeti 4-Reddi İlhak Cemiyeti 5-Şark Vilayetleri Müdafaa-ı Hukuk-ı Milliye 6-Trabzon Muhafaza-ı Hukuk-ı Milliye

Amasya Genelgesi 22 Haziran 1919 Maddeleri: -Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir. İstanbul Hükümeti üzerine aldığı sorumluluğu yerine getirememektedir. -Vatanın bütünlüğünü ve milletin bağımsızlığını, yine milletin azmi ve kararı kurtaracaktır. Amasya Tamimi, Anadolu’da yayımlanan ilk ulusal genelgedir.

Erzurum Kongresi 23 Temmuz-7 Ağustos 1919 -Ulusal sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz. -Manda ve himaye kabul edilemez. (İlk kez mandacılığa karşı çıkmıştır.) -Kuvay-i Milliyeyi etkin, milli iradeyi egemen kılmak esastır. (İlk kez devlet anlayışı doğmuştur.) -İstanbul Hükümeti üzerine aldığı sorumluluğu yerine getiremezse yeni bir hükümetin kurulması gereklidir.

Sivas Kongresi 4-11 Eylül 1919 -Erzurum Kongresi kararları genişletilerek kabul edildi. -Manda ve himaye kesin reddedildi. -Bütün millî cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adıyla birleştirildi. -İnsancıl değerler esas olmak şartıyla Batının ekonomik ve teknik yardımları kabul edilebilir.

Misak-ı Millî (28 Ocak 1920) -Mondros Mütarekesi imzalandığı sıradaki sınırlarımız bölünmez bir bütündür. -Millî ve iktisadî gelişmemize engel olan kararlara karşıyız. -Arap ülkeleri ve Batı Trakya’nın durumunu halkın vereceği oy belirleyecektir. -Kars, Ardahan, Batum’un komşu ülkelerdeki müslümanlara uygulanan haklar kadar hak verilmelidir. -Güvenliği sağlanırsa Boğazlar uluslararası ticaret ve ulaşıma açılabilir.

TBMM’nin Açılması ve İlk Anayasa 23 Nisan 1920’de TBMM açıldı. 20 Ocak 1921’de Türkiye Devletinin anayasası Teşkilat-ı Esasiye kabul edildi.

ERMENİ SORUNU VE SAVAŞ Ermeniler saldırılara devam ettiler. Burada XV. Kolordu komutanı Kazım KARABEKİR komutan olarak ilan edildi. 3 Aralık 1920’de Gümrü Ant. imzalandı.

I. İNÖNÜ ZAFERİ (6-10 Ocak 1921) iki büyük siyasi sonucu olmuştur. Londra Konferansı Ruslarla imzalanan Moskova Antlaşması

MOSKOVA ANTLAŞMASI Rus Devleti TBMM Hükümetini tanıdı. Sovyet Rusya ile yapılan bir antlaşma TBMM Hükümetinin diplomatik bir zaferidir, İlk defa büyük bir devlet “TBMM’ni ve onun kurduğu düzeni” tanımıştır.

Sakarya Meydan Muharebesi Bu zaferden sonra M.Kemal Paşaya Mareşallik ve gazilik unvanı verildi. Doğu sınırımız çizildi.

Fransa ile Ankara Antlaşması Fransızlar TBMM ile 20 Ekim 1921’de Ankara Antlaşmasını imzaladılar. Bugünkü Suriye sınırımız (Hatay ve İskenderun hariç) çizilmiş oldu. Fransa Anadolu işgalinde diğer dostlarından kopmuştur.

Büyük Taarruz ve Başkumandan Meydan Muhaberesi 30 ağustosta Dumlupınar’da düşman güçleri yenildi. İtilaf devletleri ateşkes önerisinde bulundular.

Mudanya Ateşkes Antlaşması 3-11 Ekim 1922 Büyük Taarruzun siyasi sonucudur. Kurtuluş Savaşının cephe boyutu kapanmıştır. Saltanatın Kaldırılması 1 Kasım 1922’de saltanat kaldırıldı.

Lozan Barış Antlaşması 24 Temmuz 1923 Katılan Devletler: İngiltere,Fransa,İtalya,Yunanistan,Yugoslavya, Romanya,Japonya,ABD,Rusya ve Bulgaristan. Maddeler: Sınırlar Güney sınırı Irak Musul Meselesi Batı sınırı Kapitülasyonlar Devlet Borçları Boğazlar Azınlıklar İstanbul’un Boşaltılması

Cumhuriyet’in İlanı 29 Ekim 1923 Devlet Başkanlığı Sorunu Çözülmüştür Kabine Sistemi Getirilmiştir Halifelik Kaldırılmıştır

Çok Partili Döneme Geçiş 9 Ağustos 1923’te Türk Devletinin İlk Siyasal Partisi Halk Fırkasını Kurdu Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası 1925’te Şeyh Sait İsyanı Çıktı 4 Mart 1925’te Takrir-i Sükun Kanunu Çıkarıldı

Hukuk’ta Laikliğe Geçiş Aşamaları Saltanat Kaldırıldı 1 Kasım 1922 Halifelik Kaldırıldı 3 Mart 1924 Tevhid-i Tedrisat 3 Mart 1924

Medeni Kanunun Kabulu 17 Şubat 1926 Türk Kadınlarına 1930’da Belediye Seçimlerine Katılma Hakkı Tanındı 1934’te milletvekili Seçme ve Seçilme Hakkı Tanındı

Eğitim ve Kültür Alanında İnkılaplar Tevhid-i Tedrisat Kanunu Çıkarıldı 3 Mart 1924 Eğitim ve Öğretim Birleştirildi Eğitim Milli Eğitim Bakanlığına Bağlandı Harf İnkılabı 1 Kasım 1928 Türk Tarih Kurumu Kuruldu 1931 Türk Dil Kurumunun Kurulması 1932

Toplumsal Yaşayışla İlgili İnkılaplar Kılık Kıyafet Değişikliği Tekke ve Zaviyeler Kapatıldı Takvim,Saat ve Ölçülerde Değişiklik Yapıldı Soyadı Kanunu Çıkarıldı 1934

Ekonomik Alanda Gelişmeler 18 Şubat 1923’te İzmir’de Türkiye İktisat Kongresi Toplandı Kapitülasyonların Kapatılması

Tarım Alanında Gelişmeler 17 Şubat 1925’te Öşür Vergisi Kaldırıldı Köylüye Ucuz Kredi Sağlandı Tarım Kredi Kooperatifleri Kuruldu Yüksek Ziraat Enstitüsü Kuruldu 1933

Ticaret Alanında Gelişmeler İş Bankası Kuruldu 1924 Kabotaj Kanunu Çıkarıldı 1 Temmuz 1926

Sanayi Alanında Gelişmeler Teşvik-i Sanayi Kanunu Çıkarıldı Beş yıllık Kalkınma Planına Geçildi 1933

Bayındırlık,Ulaştırma,Sağlık ve Tıp Alanında Gelişmeler Demir Yollarına Öncelik Tanındı 1939 Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Kuruldu Ankara’da Hıfzıssıhha Enstitüsü Kuruldu

Türkiye Cumhuriyeti’nin Dış Siyaseti Nüfus Mübadelesi Yabancı Okullar Sorunu Musul Sorunu Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne Girişi Balkan Antantı 9 Şubat 1934 Sadabat Paktı Hatay Sorunu 1921

ATATÜRK İLKELERİ

1- Cumhuriyetçilik: Cumhuriyet, millî egemenlik idealini, milletin irade ve egemenliğini, vatandaşın devlete, devletin vatandaşa karşı hak ve vazifelerini en iyi olarak düzenleyen yönetim şeklidir. Cumhuriyetçiliğin en başta gelen niteliği, Atatürk’ün “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.” İlkesinde yansır. Atatürk’ün sözleri ile “Cumhuriyet rejimi demek demokrasi sistemi ile devlet şekli demektir.”

Cumhuriyet yönetiminde düşünce serbestliği önemli yer teşkil eder. Cumhuriyet yönetiminde millete dayanan meclis, meclise dayanan hükümet vardır. Cumhuriyet yönetiminde düşünce serbestliği önemli yer teşkil eder.

2- Millîyetçilik: Milletler topluluğu içerisinde, Türkiye Cumhuriyetini kuran Türkiye halkına Türk milleti denir. Atatürkçülüğün birlik ve beraberlik meydana getirme hususundaki ilk temel ilkesi Millîyetçiliktir. Türk milleti dil, kültür ideal birliği ile birbirine bağlı vatandaşların oluşturduğu doğal, toplumsal, ekonomik ve siyasi bir bütündür. Türkiye Cumhuriyetini kollamak ve korumak Türk milletinin görevidir.

Atatürk milliyetçiliği millî birlik ve beraberliği öngörür, insancıldır, diğer milletlerin de iyiliğini göz önünde bulundurur. Atatürk, Millîyetçiliği büyük sorunların çözülmesinde bir güç kaynağı olarak görür. Türk milletine mensup olmakla övünmeyi, millete inanmayı, güvenmeyi esas alarak bu hususu “Ne Mutlu Türk’üm Diyene” vecibesi ile açıklamış ve bu fikri “Türk Öğün! Çalış, Güven” düsturu ile harekete dönüştürmüştür.

3- Halkçılık : Atatürkçülük’te halkçılık, yurdu ayrıcalık iddialarından ve sınıf kavgalarından koruyan bir ilkedir. Halkçılığın birinci unsuru demokratlıktır. Atatürkçülük’te Halkçılık demokrasi ile eş anlamlıdır. Halkçılıkta sosyal düzen halkın idaresine ve çalışmasına dayalıdır ve eşitliği öngörür. Kanunlar önünde herkes eşittir.

çağdaş uygarlık seviyesine erişmek için sadece siyasal düzeyde ve üst yapıda kalmayarak, sosyal ve ekonomik alt yapıya yönelme ve bu yapıda halkı, halk için, halkın gücü ile kalkındırmayı amaçlar. Halkçılık iç barışı öngörür sınıf mücadelelerini reddeder. Millî gelirin dağılımını çeşitli usullerle dengeler.

4- Devletçilik : Atatürk Devletçiliği, kişisel çalışma ve faaliyeti esas alır bununla birlikte mümkün olduğu kadar az zaman içinde dinamik ideale kavuşmak için milletin genel çıkarlarının gereğine göre, bütün işlerde özellikle ekonomik alanda devletin fiilen ilgilenmesini benimser. Devletin ilgilenmesi, yapma, yaptırma, yönlendirme, teşvik, yardım etme, yapılanları düzenleme ve kontrol anlamına gelir. Devlet kendini daha güçlü kılmak için vatandaşların eğitimi, güvenliği ve sağlığı ile ilgili işleri yapar veya yaptırır.

Devletçilik ilkesi, bireysel ekonomik teşebbüs veya faaliyete imkân verir, devletin rehberliğini öngörür. Devlet ekonomik işlerde özel teşebbüsü teşvik eder, bu faaliyetleri düzenleme ve kontrol etme görevini üstlenir. Toplum yararına hizmet eden kuruluşların artırılmasına önem verir.

5- Lâiklik : Lâiklik, terim olarak, din ile dünya, özellikle din ile devlet işlerinin ayrılması anlamını taşır. Fakat, Atatürk lâikliğinin daha geniş ve kendine özgü bir anlamı vardır. Türkiye Cumhuriyetinde lâiklik ilkesi, kişilerin vicdan ve ibadet hürriyetlerini sağlamak ve korumak, dinî faaliyetlerin iman ve ibadete inhisar ettirilmesini, dünyevi kurumları ve faaliyetleri bilimsel ve en ileri teknolojiyi yol gösterici olarak yürütmeyi sağlamak, dinin hakkını dine, devletin hakkını devlete vermek amaçları ile uygulanan, dini devletten ayıran bir ilkedir.

Laiklik sayesinde vicdanlar özgür olmuştur. Atatürk “ Laiklik sayesinde vicdanlar özgür olmuştur. Atatürk “...........İbadetler güvenlik ve genel adaba aykırı olamaz; siyasî gösteri şeklinde de yapılamaz.” demek suretiyle dinî baskının yapılamayacağını da ifade etmiştir.

6- İnkılapçılık : İlkelerin temelidir Atatürkçülüğün inkılapçılık anlayışı, zamanına göre geri kalmış kurumların ortadan kaldırılması ve yerine ilerlemeyi, gelişmeyi kolaylaştıracak, geliştirecek kurumların konması esasını getirir. Bu inkılâpçılık anlayışı iyiye, doğruya, faydalıya yöneliktir. Türkiye’yi dinamik idealine ulaştırmak için en güçlü araç olarak “yüksek ve inkılâpçı bir kültür seviyesine varmayı” amaçlayan Atatürkçü inkılâpçılık anlayışı, akıl, bilim ve ileri teknolojinin yol göstericiliğinde sürekli gelişmektir.