ARAZİ TOPLULAŞTIRMASINDA DERECELENDİRME ÇALIŞMALARI 091205061 OKAN AKPINAR

Neden arazi bu kadar önemli?

Arazi,yeryüzünde yaşayan tüm canlılar için vazgeçilmez en değerli kaynaklar arasında yer almaktadır. Kimi zaman savaş sebebi olmuş, kimi zaman hor kullanılmıştır.Fakat hep değerli olmuştur. Artan nüfusun geçim ve istihdam kaynağı olmuştur.

Çok ama çok Kalabalığız

Nufüs artışı ile, gıda sorunu arttı Yer bulamıyoruz Tarım alanlarımız azaldı Su, elektrik…. Kısacası ihtiyaçlarımız arttı.

Bu yüzden: Hızlı nüfus artışı karşısında tarım alanlarının da aynı oranda artırılması mümkün olmadığından, elimizdeki sınırlı arazilerden daha fazla ürün ve gelir elde etmek amacıyla uygun yöntemlerin seçilerek, toprağın ekonomik ve teknik yönden en yüksek faydayı sağlayacak şekilde değerlendirilmesi ve kullanılması gerekmektedir. Bu da toplulaştırma ile sağlanabilir.

Düzen herşeydir.

Toplulaştırmanın amacı uygulama sonucunda işletme sahibine toplulaştırmaya katılan eski parselleri ile aynı değerde yeni parseller verilmesidir. Fakat burada en zor kısmı toplulaştırma sonrasında mal sahibine geri verilecek olan arazi miktarlarının belirlenmesi süreci oluşturmaktadır.Arazi toplulaştırmasın da derecelendirme arazilerin adil değişimi için esastır.

Bu amaca yönelik çalışmaları yapabilmek için günümüzde öncelikle tarımsal yapının ıslahı ve ayrıca ıslah edilen yapının korunmasına yönelik çalışmaların yapılması kaçınılmaz olmuştur. Tarımsal bünyedeki aksaklıkların giderilebilmesi için yapılması gereken çalışmaların başında ise “Arazi Toplulaştırması” gelmektedir. Arazi toplulaştırması çalışmalarının en zor ve zaman alıcı aşaması ise “Arazi Derecelendirme” işlemidir.

Derecelendirme, toprağın fiziksel ve kimyasal yapısına göre bunların yanında konum ve toprak verimide dikkate alınarak yapılan bir ölçülendirmedir.. Derecelendirme çalışmalarında öncelikle birçok yöntem olduğunu belirtmek isterim. Hangi yöntem seçilirse seçilsin elde edilen sonuclar kabul edilebilir sınırlardadır.

Açıklamak gerekirse farklı derecelendirme yöntemleri kullanıldığında alan hesapları farklı çıkar. fakat bu alanlar, alan hesaplarındaki hata sınırlarında ise yöntem kabul edilebilirdir. Türkiyede kullanılan eski ve yeni yapılan uygulamalara baktığımızda bu hata sınırlarının içinde olduğunu görüyoruz.

Eskiden yapılan uygulamalar köy hizmetleri genel müdürlüğü ile TRGM değer biçme yöntemlerinin farklı olduğunu söylebiliriz. KHGM rayiç bedel dikkate alınmaksızın derecelendirme yapılmakta, arazinin verim konum parsel endeksi ile beraber değere yansıltılmaktaydi. Fakat TRGM ise rayiç bedel uygulaması benimsenmişti. Tabiki bu da farklı değerlerin ortaya çıkmasını sağlıyordu.

STORİE ENDEKSİ Derecelendirme yöntemlerden başlıcası storie index (endeks) yöntemdir.Bu yöntemde temel alınan vurgular toprak yapısı,verimliliği ve konumuna bağlı olarak geliştirilmiş bir sistemdir.Diğer sistemleri araştırdığımızdada buna paralel bir sistem olduğunu görüyoruz.Aslında bu kriterleri bizde aralarında ilişki kurup modeleyip deneysel yöntemlerle deneyip bizde bir yöntem oluşturabiliriz.

Arazi toplulaştırma projelerinin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için projeleri etkileyen diğer önemli faktörlerden bir tanesi olan parsellerin toprak derecelerin (PE )‘lerin çok doğru bir şekilde tespit edilmesi gerekmektedir. Parsel Endekslerin doğru tespit edilmesi projeyi zaman ve ekonomik olarak direk etkilemektedir. Toprak derecelendirme işlemleri, toprak sahiplerini çok yakından ilgilendirir. Toplulaştırma projelerinin sınırları içinde kalan parsel sahiplerinin derecelendirme sonuçlarına göre yeniden düzenleme sonunda ne karlı çıkmalılar nede zarar etmelidirler.

Derecelendirme çalışmalarına başlamadan önce derecelendirme komisyonu oluşturulur.Bu komisyonda proje sorumlusu ve yürütücüsü ziraat mühendisi başkan ve gerekirse bölgedeki çiftçilerden oluşur. Komisyonun diğer üyelerinden bir tanesi de toprak etüt işlemlerinde uzmanlaşmış bir ziraat mühendisidir. Bu yetkili kişi arazinin muhtelif yerlerinden almış olduğu toprak numunelerinden faydalanılarak toprak endeksi (TE) puanını 0 ila 100 arasında belirler.

araştırma ve verimlilik işlemlerinde uzmanlaşmış bir ziraat mühendisi; toplulaştırma sahasına giderek ürün, verim ve üretkenlik faktörlerini ortaya koyan incelemelerde bulunur, örnek parseller yardımı ile verimlilik(V) puanını 0 ila 10 arasında belirler. Bu üyelerin dışında toplulaştırma yapılan yerin belediye başkanı veya muhtarı ya da bunların seçeceği bir temsilci, proje alanında arazisi bulunan sahadaki mevkileri ve ürün ekim cinslerini iyi bilen yerel iki üyeden oluşur.Çiftçilerin kendi topraklarının derecelendirmesi yapıldığından dolayı onlarında bulunması gerekmektedir.

Ancak, her parsel için bunun tespiti çok zor olduğundan uygulamada yerleşme merkezi, dairenin merkezi olmak üzere 500'er m'lik daireler çizilir. İlk 500 m'lik daireye 20 puan verilir, diğer daireler komisyonun takdirine göre puanları azaltılarak değerlendirilir. Ancak bu uygulama arazi sahipleri arasında huzursuzluk yapacak şekle gelirse böyle durumlarda, arazide dereceler arasında uyumu sağlamak, derece sayısını istenen sayıda elde etmek, dolayısıyla mahalli komisyon üyelerinin ve arazi maliklerinin tavsiye ve fikirlerini dikkate almak gerekir. Buda konum puanı ile sağlanabilir. Konum endeksine 0-20 arasında tek bir endeks puanı verilir.

Yukarıdaki resimler yuvalak köyünün derecelendirme çalışmasına aittir.. AYDIN il özel idaresi tarafından yapılmıştır.

Kurul oy çokluğuyla karar verir, oyların eşitliği halinde başkanın oyu yönünde karar verilmiş sayılır. Arazi düzenleme sahasındaki TE VE V değerleri belirlendikten sonra Derecelendirme komisyonu Derecelendirme esnasında parselin konumu belirlerken parsellerin yerleşme merkezine uzaklığını, yol bağlantılarını, ulaşım durumunu, sulama şebekesine bağlantı durumu, parselin geometrik şekli, dere, çay kenarında bulunması, dikkate alınarak puanlandırır.

En yaygın kullanılan yöntem storie endeksi yöntemidir En yaygın kullanılan yöntem storie endeksi yöntemidir. Parsel Endeksi (PE)= TE %70 + V + K TE:TOPRAK ENDEKSİ V:VERİM K:KONUM Türkiyede de 1984-2010 yılları arasında yapılan çalışmalarda rayiç bedel dikkate alınmıştır.Toprak endeksi değerleri dikkate alınmadı.

Proje alanında bulunan gerçek ve tüzel kişilere ait parseller toprak endeksi, verimlilik ve parsellerin konumları esas alınarak derecelendirilir ve her derecenin diğer derecelere denkliği veya dönüşümü sağlanır.Toplulaştırmaya konu olan tarım parselleri için 10 derece öngörülmüştür. Arazi Toplulaştırma Yönetmeliğinin 4. maddesine göre tarım parsellerinden 1. dereceden 7. dereceye kadar olanlar kendi aralarında. 8. dereceden 10. dereceye kadar olanlarda kendi aralarında toplulaştırılırlar. Parsel endeks değerine göre parsellerin dereceleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tespit edilen parsel endeksine göre parsellerin derecelendirilmesi aşağıdaki çizelgeye göre yapılır.

Tablo 3.1. Parsel endeks değerine göre parsel dereceleri Parsel Endeksi 1 91-100 6 41-50 2 81-90 7 31-40 3 71-80 8 21-30 4 61-70 9 11-20 5 51-60 10 0-10 Tablo 3.1. Parsel endeks değerine göre parsel dereceleri

Derecelendirme sınıflandırma ilede yapılabilir: torağın mineral durumu, toprağın oluşumu, taş ve toprak tabakalarının derinliği, toprağın humus bakımından zenginliği, iklim durumu, yıllık ortalama yağış, arazinin durumu, düz veya eğimli olması, arazinin yüksekliği, erozyon durumu, su durumu, enerji nakil hattında bulunma durumu gibi özellikler gözetilir.

Bu söylediklerimizi -Toprak cinsi:Toprağın killi,humuslu,kumlu vb olması. -toprak sınıfı:iklimin uzun süren etkileri önceki ekim cinsleri, bölgenin topoğrafik yapısı, zemin suyunun durumu toprağın niteliğini çeşitlendirir. -toprağın oluşumu:Toprak oluşum biçim ve sürecine göre sınıflandırılır.İrilik,taşlık gibi Başlıkları altında guruplandıra biliriz

Parsel değer sayısını belirleyen etkenler, -Orman etkisi:orman kenarındaki arazilerin ağaçların kökleri, dökülen yaprakları ve gölgeleri nedeniyle verimleri azalır. Orman kenarındaki ekim alanlarında duruma göre bir değer azaltımı yapılır. -Arazi eğimi:Eğimli araziler tarıma uygun değillerdir.

EĞİM % DEĞER İNDİRİMİ 1-2 3-4 1 5-9 2 10-11 3 12-16 4 17-18 5 19-22 6 23-24 7 25-26 8 27-28 9 29-30 10

-Islak zeminlerde değer indirimi: Hafif zararlı ve zaman zaman ıslak olan zemin 1-3 Islak zemin 4-6 Su biriken yerlerde 7-10 Su kaynağının 10m genişliği çevresi 2-5

-Maki çalılık ve yollar: DEĞER İNDİRİMİ Çalılık alan 1-2 Ekime uygun olmayan değersiz alanlar 2-3

Parsel değer sayısı; toprak, verimlilik ve konum endekslerine göre bulunan parsel endeks değeri ile parselin alanının çarpımı ile bulunur. Değer sayıları belli bir sınıflandırmaya göre toplandığında parselin,bloğun ya da yol ve sulama kanalının proje bölgesi içindeki değer sayısı bulunmuş olur.Bir işletmedeki değer sayıları toplamı ise o işletmenin toplulaştırmaya katılım değerini belirler.

Derecelendirme haritası ve askıya alınması Arazi toplulaştırması yapılan sahada verimlilik endeksi, toprak endeksi ve konum endeksleri belirlendikten sonra bu değerler arazi toplulaştırma sahasını tam gösteren, parsel numaraları okunaklı paftalar üzerine farklı renkli çizgilerle işaretlenir. Paftaların üzerine tarla sahiplerinin bildikleri mevkii, bilinen sabit tesisler, bağlantı yolları yazılır. Paftanın ölçeği ve kuzey işareti mutlaka belirtilir. Paftanın uygun bir yerinede Derecelendirme komisyon üyelerinin isimleri ve unvanları yazılır

Derecelendirme komisyon üyeleri toplanarak bu haritayı inceler uygun olmayan dereceleri tekrar değerlendirirler mutabakata vardıklarında haritaları imzalarlar. Bu haritalar üç nüsha düzenlenir. Parsellerin derecelendirilmesine ilişkin harita, mülkiyet listesi ve derece dönüşüm tablosu, uygulama yapılan yerde herkesin görebileceği bir yerde veya belediye tahtasında on beş gün süre ile asılarak ilan olunur. Asılma ve indirilme bir tutanakla saptanır.

Harita, liste ve tablonun ilan edildiği ayrıca köyün ve belediyenin bağlı olduğu ilçe veya il merkezinde alışılmış araçlarla duyurulur. Arazi malikleri, derecelendirme harita liste ve tablosuna, ilan gününden başlayarak yirmi gün içinde yazılı olarak derecelendirme kurulu başkanlığına itiraz edebilirler. Kurul itirazları on beş gün içinde karara bağlar. Karar ilgililere yazılı olarak duyurulur. Bu karara, bildirim tarihinden itibaren başlayarak on gün içinde proje idaresi eliyle Bakanlığa itiraz edilebilir. Bakanlığın otuz gün içinde vereceği karar üzerine derecelendirme kesinleşmiş olur. Bu karar ilgililere aynı biçimde duyurulur.

Parsel Endeksinin oluşumundan kaynaklanan sorunlar ve meydana gelen mağduriyetler Proje yapılırken en çok karşılaşılan sorunlardan biri maliklerin eski arsaları ile yeni arsaların arasında alan farkından dolayı kaynaklıdır.Bunun sebebi ise derecelendirme sınırının geçtiği yerlerde parsel endeksi hesabında eski alan ve yeni alanların alındığı yere göre çok farklılık göstermesidir. Bundan dolayı bazı çiftçiler haksızlığa uğradığını düşünmektedir.Bu sonuçlarla karşılaşmamak için :

Blok planlaması yapan proje grubunda konusunda uzman ziraat mühendisi ve harita mühendisi bulunmalı ve ikisi ortak çalışmalıdır.   Blok planlama haritaları hâlihazırı sayısal ölçülmüş kadastro parselleri üzerine işlenmiş 1/1000 ölçekli haritalar üzerinde yapılmalı, askı için daha büyük ölçeklere dönüştürülmelidir. Toplulaştırması yapılacak araziden yeteri sıklıkta ve derinlikte toprak numuneleri alınmalı TE değerleri arasında fazla derece farkı oluşturan toprak numunelerinin olduğu bölgeler toplulaştırma dışı bırakılmalıdır. Zorunlu olarak alınacak ise ıslah edilip projeye dâhil edilmelidir. Verimlilik Endeksinden sorumlu Ziraat mühendis örnek parselleri homojen dağılımlı tesbit etmeli, tarlaların sürün ve hasat zamanlarında toplulaştırma sahasını gezmelidir. Derecelendirme kurulundaki yerel üyelerin tarafsız ve tecrübeli mahalli bilirkişilerden komisyona girmeleri temin edilmeli ve bunların tecrübelerinden faydalanılması sağlanmalıdır.(taka,1993). Yerel komisyon üyeleri toplulaştırma konusunda ciddi anlamda bilgilendirilmeli, parsel derecelerinin önemi ve yapılabilecek hataların ilerde nelere sebep olacağı iyi anlatılmalıdır.

Derecelendirme komisyonu üyeleri arasına Harita mühendisi ilave olmalıdır.Konum endeksini belirlerken mutlaka harita mühendisinden faydalanmalı ve konum endeksinden kaynaklanan hataların giderilmesi gerekmektedir.(Çay,T.,2005) Derecelendirme haritaları çiftçilerin her zaman görebileceği ilan yerlerine asılmalı, parsel numaraları ve endeksler herkesin okuyabileceği büyüklükte bütün mevkiler ve sabit tesisler üzerine işlenmelidir.  Derece çizgileri tek çizgi halinde tarlanın bir tarafı PE=84,diğer tarafı PE=36 olmayacağına göre puan eğrileri şeklinde geçirilmesi uygun olacaktır.   Derecelendirme haritalarının askı sürelerini on beş günden otuz güne çıkarmak gerekmektedir. Toplulaştırma mahallinde oturmayan işletmelerin mağduriyetleri giderilmelidir. Derece çizgileri mümkünse parsel çizgilerinden geçirilmelidir. Dereceler arasındaki farklılıklar iki üç puandan fazla ise çalışmaları yeniden gözden geçirmek gerekmektedir.

Sonuç olarak, Arazi derecelendirme çalışmalarının aşamaları ve kapsamı açık bir şekilde halka anlatılmalıdır. Derecelendirme çalışmasının Arazi Toplulaştırmasının en önemli aşamasından biri olduğu bu çalışmalar sonucunda 15 gün süre ile ilan edilecek harita ve listelerin iyi incelenmesi gerektiği izah edilmelidir. Arazi malikleri maalesef bu listeleri incelememekte veya teknik bilgiler içeren ifadeleri anlamakta zorlanmakta itiraz etmemektedirler. Bunun sonucunda arazilerin yeni parselasyonu yapılıp yer teslimi yapıldığı zaman itiraz etmekte eski yerlerinin daha iyi olduğunu söylemektedirler. Bu durumda değişiklik yapılması çok zor olduğu gibi malikler arasında huzursuzluğu da artırmaktadır. Temel hedef derecelendirme ile toprağın başka bir toprağa göre kullanım değerini belirlemektir.

Bu yüzdenderecelendirme ilanı yapıldıktan sonra arazi malikleri ile toplanıp yüzyüze görüşmeler yapılmasının ve bu görüşmelerin mümkün olduğunca teknik ifaden arındırılmış cümlelerle yapılmasının faydalı olacağı kanatindeyim.

Örneğin; 2013 te bitecek olan toplulaştırma projesi için vatandaşların sorularına yetersiz kalan kızılcabölük belediyesi AYDIN il özel idaresi tarafından bilgilendirme amaçlı çağırılmış ve bu uygulamadan da çok memnun kalmışlardır.. http://www.kizilcaboluk.bel.tr/haberler/156-gecenn-konusu-araz-toplulatirmasi-.html

Teşekkürler OKAN AKPINAR

kaynaklar Kırsal toprak düzenlemesi zerrin demirel http://www.tarimreformu.gov.tr/Icerik.aspx?MenuID=225 http://biyosistem.uludag.edu.tr/pards.pdf http://www.batem.gov.tr/yayinlar/derim/2003/19-26.pdf http://journal.tarekoder.org/archive/2000/2000_01_05.pd https://docs.google.com/document/d/1axqrJAdl6ImrBiOTZnDRUAgXIid2fZJMVkkoyP95y-o/edit?hl=tr www.hkmo.org http://scialert.net/fulltext/?doi=ajrd.2011.70.86 Ve aydın il özel idaresi Tarım araziler değerlendirme başkanlığı