NİKOTİN BAĞIMLILIĞININ PSİKOLOJİK VE DAVRANIŞ BOYUTU Dr. Oğuz Kılınç Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD oguz.kilinc@deu.edu.tr

Sunum planı Nikotin bağımlılığının psikolojik ve davranış açısından temelleri ve nikotin bağımlılığı tedavisindeki önemi

Bağımlılık üçgeni Nörokimyasal Davranış Psikolojik Nörobiyolojik

Nikotin bağımlılığının psikolojik ve davranış boyutunu anlamak neden önemlidir? Bu boyutları algılayarak bilişsel ve davranışcı tedavi yöntemlerini uygulamak tedavi başarısını artırmaktadır.

Yanıtı aranan sorular Değiştirilmek istenen sorun davranışı kışkırtan faktörler nelerdir? Davranış hangi durumlarda ortaya çıkmaktadır? Sonuçları ne olmaktadır? Sorunun sürmesini sağlayan faktörler nelerdir?

Sorun davranış: Sigara içmek Kışkırtıcı faktörler Durumsal faktörler Kimi işyerinde, kimi evde, kimi arabada Davranışsal faktörler Çayla kahveyle, alkolle Bilişsel faktörler Tetikleyici düşünceler Çok sıkıldım sigara içersem rahatlarım. Bu yemeğin üzerine sigara iyi gider

Sorun davranış: Sigara içmek Kışkırtıcı faktörler Duygusal faktörler Öfke,sıkıntı,neşe Kişilerarası faktörler Sigara içen kişilerle biraradayken sigara içme Fizyolojik faktörler Yoksunluk semptomları

Sorun davranışı sürdürücü etkenler İçtikten sonraki rahatlama duygusu uzun dönemdeki olumsuz etkilerini gözardı etmeye yolaçar. “Yinemi içtin, zıkkım iç” söylemleri tepkisel içmeye yolaçabilir.

Sorun davranış: sigara içmek Her sigara içende kışkırtıcı faktörler ve sürdürücü etkenler farklıdır. Sigara bırakma tedavisi terzi işi olmalıdır. Kişiye özgü sigara içme davranışının özellikleri saptanmalı ve hastanın düzeltme çabasına yardımcı olunmalıdır.

Sigarayı sevme ve içme isteği nasıl oluşuyor? Sanıldığı gibi; Kişiler Nesneler Olaylar Bir duyguya yol açmaz.

DAVRANIŞ ● D Görüşürüm DUYGU ● C Severim DÜŞÜNCE ● B İyi insan, cana yakın KİŞİ ● A Ayşe

Sigara içmeye istekli olma, Yalnızlığımı gideriyor, DAVRANIŞ ● D Sigara satın alma, Sigara içme, Sigara içilen yerlere gitme DUYGU ● C Sigara içmeye istekli olma, Sigarayı sevme NESNE ● A Sigara DÜŞÜNCE ● B Keyif veriyor, Yalnızlığımı gideriyor, Dert ortağım

İçtikten sonra pişmanlık, kendini iradesiz DUYGU ● C Korku Kaygı Nefret Tiksinme İçtikten sonra pişmanlık, kendini iradesiz hissetme DAVRANIŞ ● D Sigara içmekten kaçınma, bırakma çabaları ve arayışları NESNE ● A Sigara DÜŞÜNCE ● B Hastalık yapacak Nefesimi daraltıyor Kanser olacağım Pis kokutuyor Zehirli bir ot parçası

Sigaraya karşı olumlu duygu oluşmasına neden olan düşünceler Otomatiktir. Birdenbire akla gelirler (Sigara benim tek dostum) Çarpıtılmıştır. Gerçeği yansıtmazlar Engelleyicidir. Sigarayı bırakma çabasına engel olurlar. Sorgulanmazlar Gerçek ve doğru gibi göründüklerinden sorgulanmazlar Israrcılardır. Akıldan çıkarıp atmak zordur.

Hatalı düşünce- Sonucu Sigara tek lüksüm Duygu İçtiği zaman ödüllendirilmiş,bıraktığı zaman cezalandırılmış hissetme Davranış Sigara içmeyi sürdürme

Hatalı düşünce- sonucu O benim parçam, onsuz yapamam Duygu İçince tamamlanmış ve güçlü, bırakınca eksik ve güçsüz hissetme Davranış Sigara içmeyi sürdürür.

Bu düşünceleri farketmek ve yeni düşünceler geliştirmek bir beceridir ve öğrenilebilir

Yeni düşünce- sonuç Yeni düşünce Duygu Davranış Sigara içerek kendime kötülük ediyorum, bırakırsam sağlıklı olacağım Duygu İçtiği zaman suçluluk duygusu, içmeyince sağlıklı hissetme kendine güvenme Davranış Sigara içmekten kaçınma, bırakma arayışı

Sigaraya karşı olumlu düşüncesini değiştirmeyenler Kendilerini cezalandırılmış, güçsüz duyumsama Yoksunluk,eksiklik,kayıp duygusu Sigaraya özlem, içenlere imrenme Sudan bir sebeble tekrar başlama

Sigaraya karşı olumsuz düşünce geliştirenler Başarı duygusu Kendine güvenme Kendisi için iyi bir şey yapma duygusu İyimserlik Özsaygıda artma Enerjik hissetme Sigara içenlere üzülme

Nüks önlemede bilişsel davranışcı yöntemler Bağımlılık tedavisinde yasaklanan maddenin kesinlikle kullanılmaması amaçlanmaktadır. Bir kez kullanım bile “nüks” kabul edilir. “Hep ya da hiç” düşüncesi gerginlik yaratır. Kesin denetim denetim yitimi

Nüks nasıl algılanmalı? Bir iki kez sigara içme hatadır (Lapse) Sürekli içme (Relapse) Nükse insancıl ve esnek yaklaşım yararlıdır. “Sigara içtim iradesizim” yerine “hata yaptım hatayı tekrarlamazsam amacıma ulaşabilirim”

Sonuç Sigara bırakma “istek”, “kararlılık” ve “çaba” gerektirir. BAŞARI= İstemek + İnanmak+ çaba göstermek

BİLMEK YETMEZ; UYGULAMAMIZ LAZIM BİLMEK YETMEZ; UYGULAMAMIZ LAZIM. NİYETLİ OLMAK YETMEZ; YAPMAMIZ LAZIM Johann Wolfgang von Goethe