TAMİR-BAKIM PLANLAMASI Tamir–Bakım Faaliyetlerinin Üretime Etkisi Üretimin planlara uygun biçimde sürdürülmesi, üç temel üretim unsurundan birini oluşturan makine ve tesislerin aksamadan çalışmasına bağlıdır. Makinaların belirli zamanlardaki bakımları ve beklenmedik zamanlarda ortaya çıkan arızaların giderilmesi üretim akışını mümkün olduğu kadar aksatmadan yapılmalıdır.

üretim sistemi büyüdükçe veya üretim miktarı arttıkça tamir-bakım faaliyetlerinin önemi artar. Yüzlerce tezgahtan oluşan bir üretim hattında birkaç makinanın arızalanması zincirleme etkilerle bütün sistemi felce uğratabilir. Sipariş üretiminde arızalanan veya bakıma alınan makinaların yokluğunu bir ölçüde giderme olanağı vardır. Fakat sürekli üretimde ve özellikle proses imalatında arızaların üretim akışı üzerindeki etkisi çok büyüktür.

TB faaliyetlerindeki aksaklıkların üretim akışı, verimlilik ve dolayısı ile maliyetler üzerindeki etkileri şöyle özetlenebilir. 1-Makinaların ve onları çalıştıran işçilerin boş kalması 2-Dolaylı işçilik ve imalat genel masraflarının artması 3-Müşteri taleplerinin karşılanamaması, satışlarda düşmeler 4-Aksaklığın meydana geldiği departmanla ilgili bulunan diğer departmanlardaki gecikme boş beklemeler

5-Iskarta oranının artması, kalitenin düşmesi 6-Siparişlerin zamanında teslim edilmemesi yüzünden müşteriyi kaybetme veya tazminat ödeme. TB başlıca iki gurupta toplanan faaliyetlerden oluşur; a- Tamir: Üretim sistemindeki makine ve teçhizat herhangi bir nedenle kısmen veya tamamen çalışamaz duruma girdiğinde tekrar çalışır duruma getirmek için uygulanan işlemlerdir.

b- Koruyucu Bakım: Makina ve teçhizat, arıza meydana gelmesi beklenmeden, önceden tespit edilmiş süreler sonunda gözden geçirilir, gerekli parçalar değiştirilir ve ayarlamalar yapılır.(şek.10.1) TB Faaliyetlerinde Alternatif Politikalar Üretim sisteminin tümü ile aksamadan çalışmasını sürdürmek, bakımı bir plan çerçevesi içerisinde yürütmek ve beklenmedik arızaları minimum düzeyde tutmak kısaca fabrikanın güvenlik derecesini arttırmak şeklinde tanımlanabilir. Bir fabrikanın güvenilirliğini arttırmak için izlenecek yol, yani temel politika belirlenmelidir.

Bu politikalar; 1- TB ekibini geniş, kullanılan araç sayısını yüksek tutmak 2- Koruyucu bakıma ağırlık vermek 3- Yedek üretim kapasitesi bulundurmak 4- Makinaların güvenilirlik derecesini arttırmak 5- İş istasyonları arasında yarı mamul stokları bulundurmak

Fabrikalarda TB Organizasyonu Fabrikalarda TB faaliyetlerini yürütmekle sorumlu olan departman genellikle Bakım Mühendisliği adını alır. TB departmanının temel fonksiyonu; ÜPK ve imalat departmanları ile işbirliği yaparak bakım planları hazırlamak, arızaların en kısa zamanda giderilmesini sağlamak ve TB ekiplerini yönetmektir. Bu fonksiyonun kapsamına giren görevler şunlardır. 1- Üretim araçlarının arızalarının giderilmesi, bakımlarının yapılması

2- Fabrika binası ve yardımcı tesislerin tamir –bakımının yapılması 3- Makina, teçhizat ve tesislerin periyodik muayeneleri 4- Yeni makinaların yerleştirilmesi, değiştirme işlemlerinin yapılması TB Prosedürü İşletmeler organizasyon yapılarına ve ihtiyaçlarına uyan değişik bir prosedür oluştura bilirler. (Şekil 10.3 ) Bir işletmede planlı bir tamir bakım için elde bulundurulması gereken bilgiler şunlardır.

1-Geçmişe ait TB kayıtları 2-Arızaların meydana geliş süreleri 3-Makinaların kritik parçaları ve ortalama ömürleri 4-Ortalama TB süreleri 5-Makinaların durması sonunda ortaya çıkan kayıplar. Üretim kapasitesi ,işçilik, genel masraflar, satışlar. 6-Yedek parça ve malzeme fiyatları. 7-TB işçilik maliyetleri.

TB Faaliyetlerinin Kontrolü TB da ayrıntılı kayıtların tutulması, belirsizlik dolayısıyla güçleşen malzeme ve işçilik kontrolünün etkinliği açısından önem taşır. Yapılan araştırmalar, gelişmiş ülkelerdeki küçük ve orta işletmelerde dahi TB kayıtlarına gereken önemin verilmediğini göstermiştir. TB kayıtlarının yetersizliği TB maliyetlerinin şişmesine, beklenmedik arızaların artmasına ve departmanlar arasında sürtüşmelere yol açar.

TB faaliyetlerinin kontrolünde rol oynayan faktörler ve ölçme kriterleri şöyle sıralanabilir. 1-Etkili bir organizasyon yapısının kurulması 2-TB ile ilgili her çeşit bilgiyi içeren basit fakat yeterli bir kayıt sisteminin kurulması 3-TB bütçelerinin yeterli duyarlılık ve esneklikle düzenlenmesi 4-Uzun ve kısa vadeli TB ihtiyaçlarının saptanarak programların hazırlanması. Kısa vadeli tamir programlarında esneklik sağlanması.

5-TB insan gücü ihtiyaçlarının saptanması 6-TB işçilik, işlem süresi ve malzeme masraflarının tahmin edilen değerleri ile gerçek değerleri arasındaki saptamaların yakından izlenmesi ve önlemlerin vakit geçirilmeden alınması. Makinaların Arıza karakteristikleri TB planlamasında ve bununla ilgili ekonomik analizlerde makinaların arıza özellikleri önemli bir rol oynar. Bir makinanın arıza karakteristiğini tanımlayan arıza dağılım eğrisi belirli çalışma saatleri içindeki arızasız çalışma yüzdelerini veren bir grafiktir.(şekil 10-5)

Koruyucu Bakım ve Tamir Alternatifleri Bakım mühendisliğinin karar vermesi gereken önemli konulardan biri koruyucu bakım ve tamir alternatiflerinden birinin seçimidir. Koruyucu bakımda bir makina arıza çıkarması beklenmeksizin önceden saptanmış süreler sonunda bakıma alınır. Bakım esnasında bazı parçalar henüz çalışır durumda olmalarına rağmen değiştirilir. Tamir politikasında ise makina bir arıza çıkarıncaya kadar bakım görmez. Arıza çıktığında tamir ile birlikte diğer tamir işlemleri de yapılır.

Koruyucu Bakım Politikasının Prensipleri KB politikasının prensipleri şöyle özetlenebilir; 1-KB arıza dağılım eğrileri az değişir olan makinalara uygulanmalıdır. 2-Tm/Ts oranı 1’e yaklaştıkça KB den vazgeçilmelidir. 3-İlk iki prensibin bakım politikası kararı üzerindeki etkisi, makinaların durmasıyla ortaya çıkan maliyetler karşısında hafifleyebilir, hatta tamamen ortadan kalkabilir.

4-Makinaların imalatçı tarafından verilen spesifikasyonları, arıza dağılım eğrileri ve fabrikanın arıza kayıtları incelenerek; çalışma yüzdesini durma süresi, işçilik ve parça maliyetlerinin bir fonksiyonu olarak veren bağlantılar bulunur. 5-Makinaları durma maliyeti çok yüksek ise, 3. prensipte belirtildiği gibi KB çalışma saatleri dışında yapılır. Ayrıca; a-Tb’ kısaltmak b-TB ekiplerini geniş tutmak ve c-TB ekiplerine fazla mesai yaptırmak.

Çok Makinalı Sistemlerde TB Çok makinalı sistemlerin TB planlamasında en çok uygulanan matematik yöntem Kuyruk Modeli veya diğer adıyla Bekleme Hattı modelidir. Kuyruk modelinin amacı TB sisteminin toplam maliyetini minimum yapan kapasitenin bulunmasıdır. Sistemin toplam maliyeti; tamir için bekleyen makinarın boş kalma maliyeti ile sistemin işletme maliyetlerinden ibarettir.

TB Planlamasında Simulasyon Simulasyon belirsizlik unsuru- nun bulunduğu her türlü problemin çözümünde uygulana bilen etkin bir yöntemdir. TB planlaması, arızalardaki belir- sizlik nedeni ile, simulasyonun en fazla uygulandığı alanlardan biridir.