Lipoproteinler
Lipoproteinler Kan plazmasında dolaşan yağlar lipoprotein adı verilen yapılar ile paketlenerek taşınırlar. Lipoproteinler yağların taşıt araçlarıdır.
Lipoproteinlerin yapıları Kolesterol Fosfolipidler Trigliseridler Apolipoproteinler Kolesterol esterleri
Lipidlerin bağırsaklardaki sindirimi İnce bağırsaklarda safra asitleri ile emülsifiye edilen lipidler lipaz enzimi ile hidroliz edilerek yağ asitleri ve gliserole parçalanır. Serbest yağ asitleri, gliserol; kolesterol ve bunların esterleri bağırsaklardan absorbe edilir.
Bağırsak mukoza hücrelerinde Şilomikron oluşumu Şilomikron
Lipidlerin sindiriminde safranın rolü Safra karaciğerde kolesterolden sentezlenir, safra kesesinde depo edilir ve ince bağırsaklara akıtılır.
Lipoproteinler Lipidlerin plazmada taşınımları için proteinler ile paketlenmiş olmaları şarttır. Lipoproteinlerin yapılarında beş değişik protein (apoprotein) bulunur.
Apoproteinler (apolipoproteinler) Lipoproteinlerin yapısında bulunan özelleşmiş proteinlerdir. 57-4356 kadar amino asitden oluşurlar. ApoA, B, C, D ve E olmak üzere beş tipi vardır. Büyük bir kısmı (3/4) karaciğerde sentezlenir.
Apoproteinlerin fonksiyonları Apoproteinler lipidleri suda çözünür halde tutar. Lipidlerin lipaz ile olan reaksiyonlarını düzenlerler. Reseptörler için bir çeşit tanıma bölgesi sağlarlar.
Lipoprotein Grupları Klinik açıdan önemli ve plazmada saptanabilen beş ana lipoprotein grubu vardır. Bunlar; Şilomikronlar VLDL (very low dancity lipoprotein) (çok düşük dansiteli lipoproteinler) LDL (low dancity lipoprotein) (düşük dansiteli lipoproteinler) HDL (high dancity lipoprotein) (yüksek dansiteli lipoproteinler)
Liporproteinlerin iç merkezinde hidrofobik trigliseridler, kolesterol, kolesterol esterleri ile serbest yağ asitleri bulunurken; dış yüzeyde hidrofilik yapıdaki fosfolipidler ve proteinler yeralır. Bu yapı plazmada serbestçe dolaşarak dokulara taşınır.
Kolesterol esterleri
Büyüklük ve içeriklerine göre lipoproteinler
Lipoproteinlerin moleküler içerikleri Dansitesi (g/ml) Trigliserid % Kolesterol % Protein % Fosfolipid % Şilomikron >0.95 86 4 1 9 VLDL 0.95-1.006 54 21 7 18 IDL 1.006-1.019 30 15 22 LDL 1.019-1.063 10 51 HDL 1.063-1.210 8 45 26
Lipoproteins rich in triglycerides Figure 40 Chylomicrons originate from the intestine; they are very large particles with a very high TG content. Very-low-density lipoprotein originates from the liver and is cleaved by LPL to intermediate-density lipoprotein (IDL). Each type of lipoprotein is associated with different apoproteins. As lipoproteins decrease in density, their TG content decreases, whilst their cholesterol and phospholipid content increases.
Şilomikronlar ve metabolizması Besinsel lipidler ince barsak tarafından emilir ve şilomikronlar içerisine paketlenirler. Bunlar torasik lenf kanalı aracılığı ile kana salınırlar. Bağırsaklardan emilen yağların dolaşım ve karaciğere taşınımını sağlar. Dolaşımdaki şilomikronların yapısındaki trigliseritler lipoprotein lipaz (LPL) tarafından uzaklaştırılır, nispeten kolesterolden zengin şilomikron kalıntılarına dönüşürler.
Şilomikronlar Trigliseridler, kolesterol, fosfolipidler ve spesifik proteinler şilomikronlar olarak bilinen lipoprotein bileşiklerini oluştururlar.
Şilomikronların organizmadaki taşınımı Cholesterol Transport TAG transport TAG transport Reverse Cholesterol Transport
VLDL ve metabolizması VLDL’ler karaciğerde sentezlenir ve trigliseritlerden zengin büyük partiküllerdir. Dolaşıma dahil olan VLDL’ler tıpkı şilomikronlar gibi periferik dokularda LPL’ın etkisine maruz kalırlar ve büyük oranda trigliseritlerden arınırlar. Çapı küçülen ve yoğunluğu artan VLDL’ler dolaşımdaki LDL’in prokürsörlerini oluştururlar. Oluşan LDL’ler ektrahepatik dokulara gider.
LDL Kötü kolesterol !
LDL ve metabolizması LDL plazma kolesterolünün % 70’ini taşır. Primer görevi kolesterolü karaciğerden periferik dokulara taşımaktır. Kolesterolü arter duvarına taşıdığı için ateroskleroz risk nedenidir.
HDL İyi kolesterol !
HDL ve metabolizması HDL’ler yoğunluk ve çap olarak en küçük yapılı partiküllerdir. Proteinler yapısının yaklaşık yarısını oluştururlar. Başlıca görevi kolesterolü periferal dokulardan karaciğere taşımaktır. HDL arter duvarındaki kolesterolü uzaklaştırır, bu nedenle yüksek düzeyleri ateroskleroz için azalmış riskin en iyi göstergesidir.
After LDL oxydation free radicals and active oxygen species are formed and they activate macrophages. Figure 23 Atherogenic lipoproteins (LDL or other apo B-containing lipoproteins) penetrate the intima. This renders them susceptible to oxidation – the auto-oxidation lipid cycle. Oxidized LDL contains modified apo B which is not recognized by the normal receptors. Instead, it is recognized by the non-regulated scavenger receptor on the activated macrophage.
Activated macrophages produce inflammatory cytocines (IL-6, TNF-α), which damage endothel and initate atherogenesis. Figure 24 Oxidized LDL contains large amounts of cholesterol ester (CE). When macrophages are full of CE they secrete cytokines (IL-6, CRP, TNFa) which, in turn, induce vascular inflammation, cell recruitment, and weakening of the fibrous cap.
KOLESTEROL Lipidler sınıfının ve lipoproteinlerin en önemli üyesidir. Endojen kaynaklar: başta karaciğer, böbrek, testis ve ovaryumlarda sentezlenir (1g/gün). Ekzojen kaynaklar: besinler
Kolesterolün fonksiyonları Beyin, sinir, kalp, bağırsak, kaslar ve karaciğer başta olmak üzere tüm vücutta yaygın olarak bulunur. Vücutta kolesterolden; hormonlar (kortizon, cinsiyet hormonları,vb) vitamin D ve safra asitleri sentezlenir.
Kolesterol sentezi
Kan plazması kolesterol değerleri Yirmi yaşın üzerinde kan total kolesterol düzeyler: 200 mg/dl'nin altı istenilen düzeydir. 200-239 mg/dl arası sınırda yüksektir 240 mg/dl'nin üstü ise yüksektir. Kan LDL-kolesterol düzeyi 130 mg/dl'nin altı istenilen düzeydir. 130-159 mg/dl arası sınırda yüksektir. Kan HDL-kolesterol düzeyi 35 mg/dl'nin altı düşüktür.
Sağlık açısından plazma kolesterol düzeyinin normal sınırlar içinde tutulması gerekir. Ancak bazı durumlarda bu denge sağlanamayabilir.
Hiperkolesterolemi 1. Kalıtımsal nedenler 2. Hatalı beslenme 3. Obezite 4. Stres 5.Yaşam tarzı 6. Yaş 7. Diyabet 8. Bazı böbrek ve tiroid hastalıkları (Köpek ve insanlarda yüksek kolesterolün en sık nedeni hipotiroidizmdir). 9. Sigara ve tütün kullanımı
Hipokolesterolemi Yaygın bir bulgu değildir, En yaygın nedeni edinsel veya konjenital karaciğer yetmezlikleridir.
Risk faktörü olarak kolesterol
Ateroskleroz Kanda fazla miktarda bulunan kolesterol ve trigliseridler, kan damarlarında birikir ve bunların sertleşmesine ve daralmasına (ateroskleroz) yol açar. Kolesterol hangi organın damarında birikirse o organa ait hastalıklar ortaya çıkar.
ATEROSKLEROZ Endotel hasarı Yüksek plazma LDL düzeyi ↓ ↓ Trombositlerin yapışması Trombosit türevli büyüme faktörü salınımı Hücre proliferasyonu İlerlemiş lezyon Yüksek plazma LDL düzeyi ↓ İntimaya LDL infiltrasyonu Okside LDL ve makrofajlar Köpük Hücreler Yag Çizgileri
ATEROSKLEROZ Endotel hasarı Yüksek plazma LDL düzeyi ↓ ↓ Trombositlerin yapışması Trombosit türevli büyüme faktörü salınımı Hücre proliferasyonu İlerlemiş lezyon Yüksek plazma LDL düzeyi ↓ İntimaya LDL infiltrasyonu Okside LDL ve makrofajlar Köpük Hücreler Yag Çizgileri
ATEROSKLEROZ Endotel hasarı Yüksek plazma LDL düzeyi ↓ ↓ Trombositlerin yapışması Trombosit türevli büyüme faktörü salınımı Hücre proliferasyonu İlerlemiş lezyon Yüksek plazma LDL düzeyi ↓ İntimaya LDL infiltrasyonu Okside LDL ve makrofajlar Köpük Hücreler Yag Çizgileri
Aterosklerozun sonuçları Arter lümeninde daralma Plak rupturü Trombüs ve emboli Anevrizma gelişimi Kalsifikasyon Kanama Koroner kalp hastalıklar, kalp krizi Felçler Kangren
NORMAL KORONER DAMAR
Aterosklerozda plak
PLAK İÇİ TAZE KANAMA
Aterosklerozda risk faktörleri Hipertansiyon, Lipid (yağ) metabolizması bozukluğu, Kolesterol yüksekliği, Sigara, Diabetes mellitus, Şişmanlık, Fiziksel aktivite azlığı ve sedanter yaşam Yüksek hematokrit (kanda çok fazla hücre bulunması) Artmış trombojenik faktörler (kanı pıhtılaştıran faktörler ) İleri yaş Erkek cinsiyet Aile öyküsü Alkol bağımlılığı Fibrinojen yüksekliği Ürik asit yüksekliği Belirgin beyin, kalp, böbrek veya damar hastalığı
Sigara LDL oksidasyonu ↑ HDL kolesterol ↓ Endotel bağımlı vasadilatasyon bozulur CRP ↑ Fibrinojen ↑ Trombosit agregasyonu ↑ Monosit adhezyonu ↑ Korener spazm ↑
Sigara Üçüncü dünya ülkelerinde sigara tüketimi yüksektir. İçilen sigara sayısı ile orantılı olarak kalp hastalıkları (KAH) riski artar. Günlük 4 adet sigara içimi bile KAH ↑ Sigara dumanına maruz kalmak da KAH ↑ Sigaranın bırakılması ile myokardiyal infarktüs riski % 65 azalır.
Östrojen Menapoz öncesi kadınlarda ateroskleroz daha seyrek, Östrojen→ HDL ↑, LDL↓, LDL oksidasyonu ↓ Androjenler östrojene ters etkili hormonlardır.
Diyabet Kalp hastalıkları riski 3-5 kat artar. HDL azalırken LDL kolesterol düzeyi artar Trigliseridlerde artış vardır.
Homocysteine >15 mmol/l 2/3 of the risk Risk factor for CVD Smoking Lipid status Homocysteine >15 mmol/l Diabetes mellitus Metabolic syndrome Sedentary life style BMI >30: >>> saturated fatty acids > >>salt and >>> sugar >>> (or <<<) alcohol <<< fruits and vegetables Stress
Egzersiz Kan basıncı ↓ Kilo kaybı LDL ↓ , HDL ↑ Glukoza tolerans düzelir Endotelyal disfonksiyonda düzelme Trombosit agregasyonunda düzelme
Patient’s compliance treatment (+ 1 to 2 measure of BP) non-pharmacological treatment physical activity diatary regime 8–9 h of sleep avoidance of risk factors Patient’s compliance Quantum therapy device 200 ml/24 h