SLIDE 1BBY208 Değerlendirme Araştırmaları Yaşar Tonta H.Ü. BBY yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/spring2009/bby208/

SLIDE 2BBY208 Babbie, Bölüm 12: Değerlendirme Araştırması Değerlendirme araştırmasına uygun konular Sorunu formüle etme Değerlendirme Araştırması Tasarım Türleri Toplumsal Bağlam Toplumsal Göstergeler Araştırması Değerlendirme Araştırmasının Gelişmesi

SLIDE 3BBY208 Twende na Wakati (Zamana Uyalım) Tanzanya’daki “sabun köpüğü” türü yayın yapan bir radyo programı Amaç –Tanzanya’da nüfus artış hızını azaltmak (dünya ortalamasının iki katı) –AIDS’i önlemek (1991’de kamyon şoförlerinin dörtte biri, seks işçilerinin yarısından fazlası HIV pozitif) arası 108 bölüm yayımlanmış Radyo dinleyicilerinin %84’üne erişilmiş Tanzanya’daki en gözde radyo programı olmuş

SLIDE 4BBY208 Radyo programının etkisi Bilgi, tutum ve davranış araştırması Programı dinleyen evli kadınlarda aile planlaması uygulayanların oranı %49 (dinlemeyenlerde %19) HIV/AIDS önleme davranışı gösterenlerin oranı 1994’de %72, 1995’de %82 Tek partnerle seks yapanların oranı %77 Kondom kullanmaya başlayanların oranı %16 Jilet ve/ya da iğneleri paylaşmayı kesenlerin oranı %6

SLIDE 5BBY208 Değerlendirme araştırması (Program değerlendirme) Planlı ya da gerçek toplumsal müdahale (elkoyma) araştırmaları için uygun Amaç toplumsal müdahalenin istenen sonucu sağlayıp sağlamadığını belirlemek Örnekler –Trafik kazalarını önlemek için para cezalarını artırmak ne kadar etkili bir yöntem? –Marijuana kullanımının liberalleştirilmesi kullanımı azaltır mı? Sonuçlar her zaman kabul görmeyebilir

SLIDE 6BBY208 Değerlendirme Araştırmasında Ölçme Türleri

SLIDE 7BBY208 Sorunun formüle edilmesi Değerlendirme araştırmalarında amaç “ölçülemeyeni ölçmek” Sürücü kurslarının trafik kazalarını azaltmada rolü var mı? Kütüphanelerde uygulanan kullanıcı eğitim programları istenen etkiyi (kullanımın artması, daha “iyi” kullanım vs.) sağlıyor mu?

SLIDE 8BBY208 Sorunu formüle etmek zor Ne değerlendirilecek? Programda kullanılan işlemler ve süreç mi? Personel mi? Farklı kişilerin programın neyi başarması gerektiği hakkında farklı düşünceleri olabilir ya da öncelikler farklı olabilir Örneğin, BBY208 dersi, İstanbul Boğazına 3. köprünün yapılması nasıl değerlendirilebilir? İşte farklı görüşlere örnekler

SLIDE 9BBY208 BBY208’in Değerlendirilmesi Öğrenci –Ders ilginç, zevkli ve kolay mıydı? Öğretmen –Öğrenciler dersteki bütün konuları öğrendiler mi? Öğretim yöntem ve materyalleri ve güdüleme teknikleri etkili miydi? Öğretmenin meslektaşları –Öğretmen en güncel bilgi, tutum ve becerileri öğrencilere vererek onları diğer derslere hazırlayabildi mi? Yönetici –Öğretmen kurallara uyarak (notların zamanında teslimi vd.) yeterli sayıda öğrenciye ders verdi mi? Öğrenciler sorun/şikayet getirdiler mi? İşveren –Öğrenciler çalışma yaşamında gereken beceri ve tutumları kazandılar mı? Kaynak: Neuman, s. 544)

SLIDE 10BBY208 Çıktı (tepki değişkeni) Tanzanya’daki program aile büyüklüğü, cinsiyet rolleri ve HIV/AIDS ile ilgili tutumları değiştirmeyi amaçladı. Sonuçta programın yayını AIDS virüsünün sivrisineklerden bulaştığı biçimindeki yaygın inancı çürüttü Dağıtılan kondom sayısı 6 kat arttı (programın dinlenmediği bölgelerde bu artış oranı 1,4 kat)

SLIDE 11BBY208 Deneyi etkileyebilecek hususlar –İş eğitim programlarının istihdama etkisi genel işsizlik oranlarıyla birlikte değerlendirilmeli Deneysel uyarı (müdahale, elkoyma) –Deneklerin deney ve kontrol gruplarına ayrılması –Bazıları tam olarak katılacak, bazıları dersleri kaçıracak vs. –Program etkiliyse eğitim programına tam olarak katılanlar daha yüksek oranlarda iş bulacak –Başka etmenler de olabilir (örneğin farklı öğretmenlerin etkisi) Evren –Yeni bir psikoterapi tedavisinin etkisi –Deneklerin deney/kontrol gruplarına atanması –Deneklerin sınıflanması (orta/ağır vakalar vs.) –demografik değişkenler (cinsiyet, yaş, ırk vs.) Deneysel bağlam

SLIDE 12BBY208 Değerlendirme Araştırması Tasarımları Deneysel tasarımlar Yarı deneysel tasarımlar –Zaman serileri tasarımı –Eşit olmayan kontrol grupları –Çoklu Zaman serileri tasarımı Nitel değerlendirmeler

SLIDE 13BBY208 Ahlaki konular Değerlendirilen müdahaleler ahlaki sorunlara yol açabilir Değerlendirme araştırması ahlaki olmayan davranışlar için bir kılıf olarak kullanılabilir

SLIDE 14BBY208 Sonuçlar niçin görmezden geliniyor? Sonuçlar araştırmacı olmayanların anlayacağı şekilde sunulmuyor olabilir Sonuçlar bazen kökleşmiş inançlara uymayabilir Bir programda çıkar söz konusu olabilir

SLIDE 15BBY208 Toplumsal Göstergeler Araştırması Daha büyük toplumsal süreçleri anlamamızı sağlar Araştırmacılar daha süzme (rafine) göstergeler geliştiriyorlar Bütün toplumlar için geçerli değişkenler arasındaki ilişkileri keşfetmeye yönelik araştırmalar destekleniyor

SLIDE 16BBY208 Chapter 12 Evaluation Research Ana terimler

SLIDE 17BBY208 Değerlendirme araştırması Bir toplumsal müdahalenin istenen sonucu sağlayıp sağlamadığını belirleme süreci Yarı deneyler Bir bakıma kontrollü deneylere benzeyen ama ön test-son test ve/ya da deney- kontrol grubu olmayan araştırmalar

SLIDE 18BBY208 Zaman serileri tasarımları Çeşitli zamanlarda ölçümler yapılmasını gerektiren araştırmalar Eşit olmayan kontrol grubu Deney grubuna benzeyen ama deneklerin rastgele atanarak oluşturulmadığı kontrol grubu

SLIDE 19BBY208 Çoklu zaman serileri tasarımları Zaman içinde toplanan birden fazla veri dizisinin kullanımı (örneğin, belirli bir süre içinde çeşitli kentlerde meydana gelen trafik kazaları ile ilgili istatistikler karşılaştırılabilir) Toplumsal göstergeler Bir toplumun ya da toplumsal alt grubun sosyal koşullarını yansıtan toplu istatistikler