MOTOR YAĞLARI

MOTORLARDA YAĞLAMANIN ÖNEMİ Bir parçanın yüzeyi ne kadar hassas işlenirse işlensin, işlenen yüzeye bir büyüteç ile bakıldığında girinti ve çıkıntılar (pürüzler)görülür. Birbirine temas ederek hareket eden parçaların yüzeylerinde bulunan pürüzler, hareketi zorlaştırır. Harekete karşı zorlanma olayına sürtünme denir. Sürtünme sonucu parçalar hem ısınır ve hem de aşınır. Parçaların ısınması genleşmesine ve mekanik dayanımının azalmasına sebep olur. Birbirine temas ederek çalışan parçalar, yağlandıkları zaman sürtünen yüzeyler arasında yağ filmi meydana gelir. Yağ, parça yüzeyinde bulunan pürüzlerin arasına dolarak sürtünmeyi en aza indirir.

Yandaki şema büyüteçle bakılan iki parçanın yüzeyini göstermektedir Yandaki şema büyüteçle bakılan iki parçanın yüzeyini göstermektedir. Hareketi kolaylaştırmak, daha fazla verim almak ve çalışan parçaların ömrünü uzatmak için parçaların birbirine doğrudan doğruya sürtünmelerini önlemek gerekir. Birbiri üzerinde hareket eden iki katı cismin arasındaki sürtünmeyi azaltmak için uygun bir sıvı kullanılır. Buna yağlama işlemi denir. Büyüteçle Bakıldığında Görülen Yağ filmi

SÜRTÜNME ve SÜRTÜNME ÇEŞİTLERİ Motor yataklarındaki sürtünmeyi en az indirmek için yağlamak zorunludur. Üç şekilde sürtünme vardır: Kuru Sürtünme Yarı Sıvı Sürtünme Sıvı Sürtünme

a)Kuru Sürtünme İki cismin birbiri üzerindeki hareketine karşı gösterilen dirence sürtünme dendiğini biliyoruz. Parçalar birbirine doğrudan doğruya sürtünecek olursa, buna kuru sürtünme denir. Kuru sürtünme, sürtünen yüzeylerin düzgünlüğüne ve parçaların ağırlığına bağlıdır. Parçalar ne kadar düzgün işlenirse işlensin, bir büyüteçle bakıldığı zaman, yüzeylerin, girintili ve çıkıntılı olduğu görülür. Kuru sürtünme; hareket halinde bulunan parçaların, bu girinti ve çıkıntılarının birbirine takılmasından doğar. Kuru sürtünme ile motor parçalarını çalıştırmak mümkün değildir. Çünkü; kuru sürtünmede, çok büyük ısı meydana gelir, bu ise parçaların ömrünü çok kısaltır ve aşırı güç kaybı olur.

b) Yarı Sıvı Sürtünme Muylu ile yatak yüzeylerinin bir kısmının yağlı, bir kısmının yağsız olmasına denir. Bu durum, parçaların ilk harekete başladığı anda meydana gelir. Normal çalışma başlayınca sıvı sürtünmeye dönüşür. Hareket başlangıcında sürtünme katsayısı en büyük değere ulaşır. Yarı sıvı sürtünme ile çalışan yataklarda, yatak içi basıncı ortalama olarak, 20 bar’ ı geçmemelidir.

c) Sıvı Sürtünme (Yağlı Sürtünme) Bu sürtünmede yatak yüzeyi ile muylu arasında doğrudan bir sürtünme yoktur. Yüzeyleri daima çok ince bir yağ filmi ile kaplıdır. Böyle sürtünmeye sıvı sürtünme denir Sıvı sürtünmede yüzeylerin hareketine karşı gösterilen direnç kuru sürtünmeye göre çok azdır. Otomobil motorlarında motor ilk harekete geçtiği zaman yataklarda, piston - segman ve silindir cidarları arasında yarı sıvı sürtünme veya sıvı sürtünme bulunabilir.

Sürtünmenin Azaltılması Birbirleri üzerinde kayan metal yüzeyler arasında sürtünme meydana gelir. Bu yüzeyler arasında kullanılan sürtünmeyi azaltıcı bir malzeme sayesinde sürtünme kuvveti azaltılabilir. Hem de metallerin aşınması engellenebilir. Her iki malzeme arasındaki sürtünme sıvı yağlama ile büyük ölçüde azaltılmış olur. Örneğin rulmanlar bu yöntem ile yağlanır. Yağ filmi yönteminde yüzeyler arasında teşekkül eden yağ filmi oldukça incedir. Sıvı yağlama yöntemi ile karşılaştırıldığında bu yöntemde yüzeylerdeki aşınma miktarı daha fazladır. Bu yöntemde birbirleri ile çalışan sürtünme yüzeylerinde düzgünsüzlük ( pürüz ) varsa parçaların yüzeyleri birbirleri ile temas edebilir. Hatta sıcaklığın artması ile birlikte büyük hasarlar gelebilir. Bu yüzden yağ filmini teşekkül eden yağ tipi uygun seçilmelidir. Üst piston segmanının bulunduğu yerdeki yağ filmi örnek olarak gösterilebilir.

MOTORA UYGUN YAĞIN SEÇİLMESİ Kullanacağımız yağa karar vermek için üç ana hususu göz önüne almamız gerekir. Bunlar; Motorun Teknik Özellikleri Motorun Çalışma Şartları: Benzinli Motorlar İçin Dizel Motorları İçin Çalışma Ortamının Hava Sıcaklığına Göre Yağ Numarası- Hava sıcaklığı

MOTORLARDA KULLANILAN YAĞLAR VE ÖZELLİKLERİ Viskozite: Viskozite basit şekliyle bir yağın kalınlığının ölçüsüdür. Belirli bir sıcaklıkta yağın ne kadar akıcı olduğunu göstermek için de Viskozite Endeksi kullanılır. Genellikle bir yağ kalınsa viskozitesi yüksek, ince ise viskozitesi düşüktür. Viskozite endeksi bize bir yağın ısıya maruz kaldığında ne kadar inceleceğini gösterir. Rakam ne kadar yüksekse, ısıya maruz kaldığında yağ o kadar az incelir. Rakam düşükse yağın viskozitesi düşük, yüksekse viskozitesi yüksektir. Viskozite endeksi aynı zamanda bir yağın belirli koşullar altında nasıl davranacağını da gösterir.

MOTORLARDA KULLANILAN YAĞLAR VE ÖZELLİKLERİ Tek Viskozite ve Multi-Viskozite Yağlar Hizmet ettikleri sıcaklık aralığı bakımından yağlar ikiye ayrılır. Tek viskozite ve çok viskoziteli (multi-viskoziteli) yağlar. Tek viskoziteli yağlar hava sıcaklıklarının daimi olarak sabit olduğu durumlara uygundur, dolayısı ile bu tür yağlar hem yaz, hem kış kullanımına uygun değildir (Ör: 20W-50 değil de sadece 50W). Multi-viskozite yağlar ise yapı olarak değişken hava koşullarında hizmet etme özelliğine sahip olduklarından hem yaz sıcağında, hem de kışın soğuğunda kullanılabilirler.

MOTORLARDA KULLANILAN YAĞLAR VE ÖZELLİKLERİ Kalın bir yağ soğuk hava koşullarında jelleşecek ve görevini tam olarak yerine getiremeyecektir. İnce bir yağ ise soğukta rahat akacak, ancak yüksek sıcaklıklarda motor ile silindir arasındaki film tabakası incelecek, ya da kopacaktır. Tek viskoziteli yağların bu dezavantajları üzerine ince bazlı bir tek viskozite yağa çeşitli polimerler eklenmek suretiyle multi-viskozite yağlar üretilmiştir. Eklenen bu polimerler sayesinde multi-viskozite yağlar kışın soğuğunda yada ilk çalıştırma esnasında görev yapabilecek kadar ince, yaz sıcağında güvenebileceğiniz kadar da kalındırlar.

MOTORLARDA KULLANILAN YAĞLAR VE ÖZELLİKLERİ Multi-Viskozite Yağların Avantajı Nedir? Tek viskoziteli bir yağın akıcılığı her sıcaklıkta aynıdır. Çok viskoziteli yağlar ise tek viskoziteli yağlardan farklı olarak kendilerini değişen sıcaklıklara adapte ederler. Çok viskoziteli bir yağ tek viskoziteli bir yağa oranla soğuk havalarda daha akıcı, yüksek sıcaklıklarda ise kesinlikle daha kalın ve güvenlidir. Çok viskoziteli yağlar tek viskoziteli yağlara oranla %1,5 ila %3 arasında yakıt tasarrufu sağlarlar. Çok viskoziteli yağlar hem düşük, hem yüksek sıcaklıklarda daha fazla koruma sağlarlar.

Motor Yağının Bozulma Sebepleri Yağın Kimyasal Olarak Bozulması: Motor yağının sıcaklığı motor çalıştığında çok yükselir. Yağın içindeki mineraller, yüksek sıcaklıklarda hava içindeki oksijenle birleşerek oksitlenir. Ayrıca iş zamanında yanma sonucu oluşan diğer kimyasal maddeler, yağla birleşerek organik asitler meydana getirir. Oksitlenme ve asit etkisiyle motor yağı özelliğini kaybederek parçaların üzerinde aşınma, oksitlenme ve sakızlaşma (reçine) meydana getirir. Sakızlaşma, segmanların ve supapların yuvasında sıkışıp kalmasına sebep olur.

Motor Yağının Bozulma Sebepleri Yağın Fiziksel Olarak Bozulması: Emme zamanında silindire giren havanın içindeki tozlar, yanma sonu meydana gelen kurumlar ve diğer arak maddeler, parçaların aşınmasından doğan talaşlar, kartere kaçan gazların içindeki benzin veya mazot yağın kirlenmesine ve özelliğinin bozulmasına sebep olur. Gerçi yağ filtresi, yağın içindeki parçacıkların bir kısmını temizlese bile zaman içinde yeterli olamaz. Yukarıda ana hatlarıyla açıklanan sebeplerden dolayı motor yağı bozulur. Bu nedenle araç kataloğunda tavsiye edilen sürelerde motor yağının yenilenmesi gerekir. Periyodik yağ seviye kontrolleri her 2000 km.’de bir yapılabilir. Ancak en iyisi her kullanıcının kendi istatistiğini tutmasıdır.

ATIK YAĞLAR Atık Yağın genel tanımı, kullanılmış taşıt yağları (benzinli motor, dizel motor, şanzıman ve diferansiyel); endüstriyel yağları, (hidrolik sistem, türbin ve kompresör, endüstriyel gresleri) özel müstahzarları (kalınlaştırıcı, koruyucu, temizleyici ve benzeri) kontamine olmuş yağ ürünlerini, ifade eder. Atık yağların çevre ve insan sağlığına zarar vermeden geçici depolanmasını, taşınmasını, bertaraf edilmesini, yönetiminde gerekli teknik ve idari standartların oluşturulmasını, geçici depolama ve geri kazanım tesislerinin kurulması ve bu tesislerin çevreyle uyumlu yönetimi için buna yönelik prensip, politika ve programların belirlenmesi için hukuki ve teknik esasların düzenlenmesi gerekmektedir. 

Atık Yağlar ile İlgili Genel Uyarılar Almış olduğunuz ürün, kullanım süresi dolup, atık yağ haline geldiğinde insan ve çevre sağlığının korunması amacıyla en yakınınızda bulunan atık yağ geçici depolama, geri kazanım veya bertaraf tesisine teslim edilmesi gerekmektedir. Bu amaçla; 1.) Atık yağ temiz, boş ve ağzı sıkı şekilde kapatılabilir, geniş ağızlı olmayan, sızdırmaz, yere dökülmesine neden olmayacak bir kaba, mümkünse kendi orijinal kabına konmalı 2.) Atık yağa kesinlikle benzin, fuel oil, deterjan, boya, çözücü, antifriz veya mazot gibi başka sıvı karıştırmayınız, kesinlikle toprağa, suya, kanalizasyon sistemine, çöp konteynerine v.b. ortama dökmeyiniz, soba ve kazanlarda yakılmamalı 3.) Yağ filtresini plastik, yırtık olmayan ve yırtılmaya ve delinmeye dayanıklı polietilen plastik bir torbaya konmalı

MOTOR YAĞI İLE YAKIT SARFİYATI ARASINDAKİ İLİŞKİ NEDİR? Bir yağın viskozitesi yağın kendi içsel sürtünmesiyle bağlantılıdır. Bir yağın viskozitesi ne kadar yüksekse, yani kalınlığı ne kadar fazlaysa, sürtünme o kadar fazla olacaktır. 20W-50 yağ yerine 10W-40 viskoziteli bir yağ kullandığınızda sürtünme daha az olacaktır ve buda yakıt sarfiyatı sağlayacaktır. Ancak yukarıda da bahsettiğimiz gibi, yağ seçiminde asıl etken sizin sürtünmeyi nasıl istediğiniz değil, bulunduğunuz iklim şartları olmalıdır. Gereksiz yere çok ince yağ kullanmak yarar yerine zarar getirir.

MOTORLARDA YAĞLAMA SİSTEMİ

YAĞLAMA SİSTEMİNİN GÖREVLERİ Motorlarda kullanılan yağlama yağlarının başlıca görevleri: Birbiri üzerinde hareket eden madeni parçaların doğrudan doğruya temas etmelerini önleyerek parçaların aşınmasını ve güç kaybını azaltmak, Isınan motor parçalarının soğutulmasına yardım etmek, Parçalar arasında oluşan pislikleri temizlemek, Piston segman ve silindir cidarları arasından kompresyon kaçağını önlemek, Yatak ile muylu arasındaki boşluk nedeni ile meydana ge1ecek vuruntuyu yok ederek gürültü ve sesleri azaltmak gibi görevleri sayabiliriz. Yağlamanın ana amacı; sürtünmeyi azaltmak, parçaların ömrünü uzatarak, motordan en fazla güç elde edilmesini sağlamaktır .

Yağlama Sistemi Çeşitleri Başlıca motor yağlama çeşitleri şunlardır: Elle yağlama Damlama ile yağlama Fitilli yağlama Banyolu yağlama Çarpmalı yağlama Pompalı ve çarpmalı yağlama Basınçlı çarpmalı yağlama Basınçlı yağlama Tam basınçlı yağlama

Motorlarda Yağlama Sistemini Oluşturan Parçalar Karter 2. Yağ filtresi

Motorlarda Yağlama Sistemini Oluşturan Parçalar 3. Yağ pompası 4. Yağ basınç kontrol supabı

Motorlarda Yağlama Sistemini Oluşturan Parçalar 5. Yağ süzgeci 6. Yağ kanallar

YAĞLAMA DONANIMININ ARIZALARI VE BELİRTİLERİ Yağlama donanımında arıza olması, motor parçalarına zarar verir ve motorun çalışmaz hale gelmesine sebep olur. Başlıca arıza belirtileri şunlardır: Yağ basıncının düşük olması Yağ basıncının yüksek olması Fazla yağ sarfiyatı Yağın çamurlaşması ve incelmesi

YAĞ SOĞUTMA SİSTEMLERİ Görevleri Yağ pompası tarafından basılan motor yağı, yağ filtresi, yağ karteri, ve yağ soğutucu gövdesi içinden geçerken motor soğutma suyu tarafından soğutulur. Yağ daha sonra motorun ana yağ kanallarına doğru akar. Yağ Soğutucusu

Yağ Soğutma Sisteminin Yapısı ve Çalısması Motor yağının soğutulması için özel bir yağ soğutucusuna ihtiyaç vardır. Çünkü motorun çalışma sıcaklığı genellikle sıcaktır ve hareketli parçalar benzinli motorlardakine nazaran daha fazla yük altında çalışmaktadır. Dizel motorlarda su ile soğutulan tip bir yağ soğutucusu yaygın olarak kullanılır. Motor yapısına göre soğutucu motorun önünde, yanında veya radyatörün altında bulunur.

Yağ Soğutma Sisteminin Yapısı ve Çalısması Motor Üzerinde Yağ Soğutucusu

GRUP I BURAK YAKARÖZKAN İLYAS VURAL MUSTAFA YANPINAR