Hazırlayan Şafak Macit 8/G 2494

ÜLKEMİZDE SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ VE EĞİTİMSEL İŞLEVLERİ Demokratik ülkeler sivil toplum örgütleriyle daha sağlıklı bir görünüme kavuşurlar. Bugün çağdaş demokrasilerde sivil toplum kuruluşları, toplumun vazgeçilmez öğeleri arasındadır. Ülkemizde öteden beri bu öğeleri benimsemiş ve toplum yaşamında denemiştir. Cumhuriyetimizin gelişim çizgisinde sivil toplum örgütleri de yer almıştır. Fakat bunların etkinliği ancak 1970’li yıllardan sonradır. Bu yazıda toplumda bir çok işlevleri üstlenmiş sivil toplum örgütlerinin eğitimsel işlevleri üzerinde odaklaşacağız. Konunun genel görünümlerinden sonra ülkemizde bir sivil toplum örgütü olarak Türk Eğitim Derneği’nin eğitimsel etkinliklerini örnek olarak sunacağız. Bu kuruların etkinliği, ancak sivil toplumun varlığı ile olanaklıdır.

SİVİL TOPLUM KAVRAMI En soyut anlamıyla sivil toplum, üyeleri öncelikle devlet dışı etkinliklerle ve bu etkinlikleri dolayısıyla devlet kurumları üzerinde bir çeşit baskı ve denetim uygulayan, kendi kimliklerini koruyan ve dönüştüren kurumların oluşturduğu bir bütündür. (Önal, 2000:1) Ülkemizde sivil toplum kuruluşları denildiğinde, aralarında,vakıfların, meslek odaları, ve baroların, sendikaların, derneklerin, kooperatiflerin ve yurttaş girişimlerinin dahil olduğu geniş bir örgütlenme yelpazesinden söz etmek olanaklıdır. Böylece bu kuruluşlar, kendi amaçları ile ilgili parlamento dışı muhalefeti gerçekleştirmektedirler. Sivil toplum kavramının özelliklerini şöyle sıralayabiliriz: 1. Devlet denetimi yada baskısının ulaşamadığı ya da belirleyici olamadığı alanlarda bireylerin / gurupların devletten izin almadan, kovuşturmaya uğrama korkusu taşımadan ve ekonomik ilişkilerin baskısından da büyük ölçüde bağımsız olarak hareket ederek tutum belirleyebildikleri, gönüllü ve rızaya dayalı ilişkilerin, etkinliklerini ve kurumların oluşturabildiği bir toplumdur sivil toplum. 2. Sivil toplum, insanların siyasal otorite olmadan içinde yaşamalarını, ekonomik ilişkilerini, aile ve akrabalık yapılarını, dinsel kurumlarını yaşayabilecekleri bir yapıdır. Sivil toplum tamamen bir analitik kavramdır, çünkü siyasal otoriteden bağımsız olarak var olamaz ve genel görüşe göre siyasî otorite olmadan uzun süre yaşayamaz. Böylece ikisi arasında net bir sınır kolay kolay çizilemez.

SİVİL TOPLUM KAVRAMI 3. Bir başka açıdan sivil toplumun, başkalarıyla kurulan bağlantı ve iş yoluyla bireyin gereksinimlerinin doyumu, adaletin yaygınlaştırılması, kişi hak ve özgürlüklerinin evrensel biçimdi güvence altına alınması, temel öğelerini oluşturur. (Önal, 2000:6) Görüldüğü gibi devletle sıkı ilişki durumları dikkati çekmektedir. Sivil toplum alanının özellikleri şöyle sıralanabilir: (Güneş, 2003:128) • Gönüllük ve özel alandan fedakarlık • Sonul amaç olarak topluma bir şeyler sunmak ve toplumsal iyi katkıda bulunmak • Sivil toplum kuruluşlarının açık ve belli bir konuda uzmanlaşmış olmaları Bu kuruluşlar hangi alanlarda etkinlik gösterir? • Kamusal bir gereksinimi karşılayan ve kamu hizmeti yapan kuruluşlar • Özel ilgi ve özel gereksinimleri karşılamaya dönük kuruluşlar • Meslek mensuplarının gereksinimlerini karşılamaya dönük kuruluşlar • Hayırsever dernekleri gibi bazı özel gurupların gereksinimlerini karşılamak için kurulanlar.

Sivil Toplum ve Devlet Sivil toplum her şeyden önce devletin dışındaki bir alanı çağrıştırır. Kendine devlet dışında bir alan bulmasıyla da karşıtı bir konumda yer alır. Sivil toplum için amaç, devletin ekonomik, siyasal ve kültürel düzeyde varlık alanının daraltılmasıdır. Fakat amaç, devletin varlığına tamamen son vermek değildir.Sivil toplum ve devleti birbirinin düşman kardeşleri olarak görmek yanlış bir bakış açısıdır. Sivil toplum kurumlarına göre, sivil toplum olgusu, ancak demokratik bir ortamda oluşur. Sivil toplumun sağlıklı olması için demokratik, ortama demokratik olabilmesi için de devlete gereksinim vardır. Burada, ikisinin birbirini destekleyici bir rolü olduğu dikkatimizi çekmektedir. Tam olarak işleyen bir sivil toplum, giderek çoğulcu ve katılımcı bir toplum durumuna gelecektir. Sivil toplum kavramını biraz daha açacak olursak şu hususlara değinebiliriz. Sivil toplum devlet ve devlet otoritesi dışındaki ekonomik ve toplumsal alanı nitelemek için kullanılan bir kavramdır. Kendi ilke ve kurallarına göre işler. Devlet otoritesi dışında kendi kendini düzenleyen özerk alanlar sivil toplumu ifade eder. Sivil toplum derken devletin alabildiğine dar bir alanda yer aldığı çoğulcu ve katılımcı nitelikler söz konusudur. Yâni, devlet dışı örgütlenmeler ve gurupların söz hakkı vardır ve katılımcı demokrasi söz konusudur.

Sivil Toplum ve Devlet Sivil toplumun boyutlarına bakacak olursak: (Güneş, 2003:122) a) Kurumların örgütlerin ve düşüncelerin çoğulluğuna dayanan kamusal alan b) “Mahremiyet” (özellik) özerk bireysel ahlâkî tercihi anlatır. c) Yasalık olarak tanımlanan ve toplumsal alanın korunması ve geliştirilmesi için gerekli bir dizi hakları içeren yasal sistemin varlığı. Kuşkusuz bunlara Çaha’nın belirttiği bir takım koşullarda eklenebilir. Örneğin: (Güneş, 2003:122) Toplumsal farklılaşma (Etnik, cinsiyet, kültürel, dinsel, ideolojik, siyasal açılardan) • Toplusal örgütlenme • Gönüllü bir nitelik • Toplumsal düzeyde bir özerkleşme • Baskı mekanizması oluşturma Şu nitelikleri de A.S. Akad ekliyor: (Güneş, 2003:122) • Devletin mülkiyetini minimum düzeyde olması • Açık piyasa ekonomisinin olması • Toplumsal katılım mekanizması olması • Bürokrasinin çok güçlü olmaması • Kesintisiz bir demokrasinin varlığı (Askerî müdahalelerle kesintiye uğramama) Güçlü bir sivil toplum, devlet gücünü elinde bulunduran yöneticilerin iradelerini sınırlar. Oların birer tirana dönüşmemesini sağlar.

Sivil Toplum ve Devlet Avrupa’da sivil toplum, şu nedenlerle giderek etkinlik alanını genişletmiştir: (Güneş, 2003: 125) • Birey ve birey özgürlüğüne dayanan bugünün toplumlarında dayanışmanın ortadan kalkması • Temsilî demokrasinin bugünkü toplu koşullarına giderek uymaması • Partilerin belli toplumsal sınıfların temsilcileri olmaktan çıkmaları ve sağ ile sol arasındaki çizginin giderek belirsizleşmesi • Devletin ideolojik ve ekonomik alanlarda küçülmesi, hizmet alanlarında ise daha etkin olması konusundaki beklentiler. Genel tanımıyla sivil toplum kuruluşu, gönüllü ve kâr amacı taşımayan özerk kuruluşlardır. Amaçları hiçbir zaman siyasal iktidarı ele geçirmek değildir. Fakat onları etkilerler, ilgili kararlara katılırlar.

II. SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİNİN EĞİTİM HİZMETLERİ Sivil toplum örgütlerinin eğitim hizmetleri konusunda elimizde bilimsel araştırma verileri yoktur. Bu konuda ülkemizde araştırmalar yapılmamıştır. Fakat bu örgütlerin bazılarının eğitimsel hizmetlerine genel olarak baktığımızda bu konuda da önemli hizmetler yaptıklarını söyleyebiliriz. Özellikle vakıflar ve dernek türündeki sivil toplum örgütleri eğitimsel etkinliklere yönelmişlerdir

Sivil Toplum Kuruluşları Türkiye'nin önde gelen sivil toplam örgütleri, vakıf ve dernekleri aşağıda listelenmiştir. Sivil toplum örgütlerinin sitelerinde, kuruluşların amaçları, faaliyetleri, destek çalışmaları ve bağış numaraları gibi bilgileri bulabilirsiniz. ARI Hareketi AVSAM - Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Beyaz Nokta Vakfı BİSAV - Bilim Sanat Vakfı CANEV - Türkiye Can Çocuklar Eğitim Koruma ve Yaşam Vakfı ÇEKÜL - Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı Deniz Feneri Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği EDAY - Etimesgut Engelliler ve Aileleri Yardımlaşma Dayanışma Derneği ERAM - Özel Eğitime Muhtaç Çocuklara Yardım Derneği FEV - Fiziksel Engelliler Vakfı İHK - İstanbul Havacılık Klubü İKV - İktisadi Kalkınma Vakfı

Sivil Toplum Kuruluşları Mehmetçik Vakfı Sivil Toplum Kuruluşları Birliği SSYV - Sağlık ve Sosyal Yardım Vakfı Tarih Vakfı TBV - Türkiye Bilişim Vakfı TEMA Vakfı TESEV - Turkiye Ekonomik ve Sosyal Etudler Vakfı TEV - Türk Eğitim Vakfı TİVAK - Türkiye Infertilite Vakfı TKV - Türk Kalp Vakfı TTGV - Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı TTKD - Tüm Tüketicileri Koruma Derneği TUTEV - Türkiye Teknik Elemanlar Vakfı Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı TZV - Turk Zeka Vakfi UM:AG - Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı Umut Vakfı

SON