DÜNYA ÜZERİNDE ÖNEMLİ BOĞAZLAR VE KANALLAR

İstanbul Boğazı Çanakkale Boğazı Cebelitarık Boğazı

Hürmüz Boğazı Messina Boğazı Babü’lMendep Boğazı Hürmüz Boğazı Messina Boğazı

Bering Boğazı Macellan Boğazı Malakka Boğazı

Dover Boğazı Kiel Kanalı Panama Kanalı

Süveyş Kanalı Korsika Kanalı Bonifacio Boğazı

Sicilya Boğazı Korint Kanalı Otranto Boğazı Korint Kanalı

İSTANBUL BOĞAZI

İstanbul Boğazı, Karadeniz ile Marmara Denizi'ni birleştiren su yoluna verilen isim. İstanbul'un Rumeli (Avrupa) ve Anadolu (Asya) yakalarını birbirinden ayırır. Uzunluğu düz olarak 32 kilometredir.

En dar yeri Anadolu Hisarı ile Rumeli Hisarı arasında 760 metredir. Boğazı'nın en geniş yeri Anadolu Feneri ile Rumeli Feneri arasında 3600 metre’dir. En dar yeri Anadolu Hisarı ile Rumeli Hisarı arasında 760 metredir. Boğazın en derin yeri Bebek ile Kandilli arasında 120 metredir.

> İstanbul Boğazı'nda su yüzünde Karadeniz'den Marmara'ya, Su altında Marmara'dan Karadeniz'e akıntılar vardır. Su yüzeyinde yer yer ters akıntılar da görülür.

ÇANAKKALE BOĞAZI

Çanakkale Boğazı, Marmara'yı Ege'ye bağlayan boğazlardan birisidir. Asya ile Avrupa kıtalarının birbirine bağlayan boğazda köprü yoktur. Kıtalar arasında ulaşım feribotlarla sağlanır. Çanakkale Boğazı I. Dünya Savaşı'nda tarihte ender rastlanan bir savaşa ev sahipliği yapmış; bu savaş sonucunda toplam 150,000 kişi hayatını kaybetmiştir.

Boğazın en geniş yeri 7 km, uzunluğu 60 km'dir. En derin noktasının derinliği 167 metre olan boğazın ortalama derinliği 65 metredir. Çanakkale Boğazı, İstanbul Boğazı'nın iki katıdır ve en dar yeri orta tarafında 1300 m'dir. Çanakkale Boğazı, Balkanları(Avrupa) Gelibolu yarımadası boyunca Önasya'dan ayıran uzun dar bir boğazdır. Boğazın en geniş yeri 7 km, uzunluğu 60 km'dir.

CEBELİTARIK BOĞAZI

Akdeniz’in batısında Avrupa kıtası ile Afrika kıtası arasındaki boğaz. Akdeniz’in batı ucunu Atlantik Okyanusuyla birleştirir. Ulaşım yönünden oynadığı rol itibariyle ve jeopolitik bakımdan en önemli boğazlardan biridir. Deniz geçidinin önemi Süveyş Kanalının açılması ile daha da artmıştır.

En geniş noktası Trafalgar Burnu ile Spartel Burnu arasında 44 km’dir. En dar noktası ise Cires Burnu ile Tarija Burnunun doğusunda 14,2 km’dir. En geniş noktası Trafalgar Burnu ile Spartel Burnu arasında 44 km’dir. Boğaz’ın ortası, en sığ noktası olup derinliği 324 m’dir.

> Dünyânın çeşitli devletlerince boğaz altından bir tünelin geçirilmesi düşünülmüş ve plânı hazırlanmış ise de, tatbik sahasına konulmamıştır. Boğaz’da; yüzeyde doğudan batıya giden kuvvetli bir akıntı vardır.Derinlerde ise daha zayıf bir akıntı Akdeniz’den Atlantik Okyanusuna akar. Cebelitârık Boğazının her iki yanı da sarp kayalıklarla çevrilidir. Bitki örtüsü bakımından Boğaz’ın iki yakasında berâberlik görülür.

HÜRMÜZ BOĞAZI

Hürmüz Boğazı İran ile Birleşik Arap Emirlikleri arasında kalan, Basra Körfezi'nin bitimindeki boğaza verilen ad. Fars Körfezini Umman Denizi kanalıyla dünyanın serbest sularına bağlar. Ortadoğu petrollerinin %40'ını bu boğazdan transit geçen gemiler taşır. 1980 ile 1988 arasında süren İran-Irak Savaşı'nın odak noktasıdır. 1991 yılında Körfez Savaşı'nda temel olmuştur.

Bu boğazın ana su yolu derinliğinin 115 metre, Genişliğinin ise en dar yerde 56 km olması büyük okyanus gemilerinin boğazdan geçmesine imkan tanımaktadır. Bu boğazın ana su yolu derinliğinin 115 metre, Şattülarab (Ervend) ırmağı ağzından başlayan ve Güneydoğuda Hürmüz Boğazı'na kadar uzanan Basra Körfezi'nin uzunluğu yaklaşık olarak 805 km’dir.

MESSİNA BOĞAZI

Messina Boğazı Sicilya adasını İtalya'nın güneyindeki Calabria bölgesinde ayıran boğazdır. Messina Boğazı' üzerinde bulunan önemli liman şehirleri Sicilya adasındaki Messina ve ana kıtada bulunan Reggio di Calabria'dır. İtalya’nın güney ucu ile Sicilya Adası’nın kuzeydoğu kıyıları arasında 4-20 km genişlikte, güneybatıdan kuzeydoğuya 35 km uzunlukta boğaz.

En dar noktasında genişliği 3,3 kilometredir.

BERİNG BOĞAZI

Bering Boğazı, Asya'nın en doğu noktası (169° 44' W) ile Amerika 'nın en batı noktası (168° 05' W) arasında bir boğazdır. Buzul çağı sırasında boğazın bir kara köprüsü vazifesi gördüğü bilinmektedir. Günümüzde Rusya ile ABD (Alaska) arasında coğrafi bir sınır konumunda olması ile birlikte Amerika ve Asya kıtalarının birbirine en yakın olduğu yerdir.

Boğaz yaklaşık 92 km genişliğinde, 30 - 50 m derinliğindedir. En derin yeri 4115 m olup, Aleut Adalarının batısındadır. Boğazın en dar yeri 100 km genişliğindedir. Kuzeyden güneye 1500 km, doğudan batıya 2000 km uzunluğundadır.

> Kışın, güneyindeki bazı yerler, Matther Adası ve Alaska kıyılarından Bristol Körfezine kadar olan kısımlarında buz kütleleri meydana gelir. Kış ve sonbahar mevsimlerinde genellikle kar yağar. Deniz, sonbaharın başlangıcında, yaz ve ilkbahar aylarında sürekli sislidir. Alaska sahilinde bulunan bol miktardaki balık ile Pribineo Adasındaki ayı balığı, boğazın önemli besin kaynaklarıdır.

MACELLAN BOĞAZI

Macellan Boğazı, Güney Amerika'nın en güneyinde Atlas Okyanusu'nu Büyük Okyanus'una bağlayan boğaz. Ana kıta ile Tierra del Fuego Takımadaları'nı ayırır. Bu takımadalar, Arjantin ve Şili arasında paylaşılmıştır.

Boğaz üzerindeki en büyük liman, Punta Arenas'tır. Macellan Boğazı'nın uzunluğu 686 km, genişliği 4 ila 37 km'dir. Boğaz, 1520 yılında Magellan tarafından keşfedildiği için bu isimle anılmaktadır. Boğaz üzerindeki en büyük liman, Punta Arenas'tır.

> Macellan Boğazı, Panama Kanalı'nın inşaasından önce çok büyük öneme sahip olsa da, hâlâ birçok gemi tarafından kullanılır. Fırtınalı güney kuşağında yer alan boğaz, tehlikeli bir su yolu olarak kabul edilir. Su seviyesindeki gelgitten oluşan oluşan farklılıklar, Patagonya'da hüküm süren kuvvetli rüzgârlar, kuvvetli akıntı ve dalgalara yol açar.

DOVER BOĞAZI

Dover Boğazı Manş Denizinin en dar yeri Dover Boğazı Manş Denizinin en dar yeri. İngiltere kıyısında Dover şehri, Fransa kıyısında Calais şehri vardır. Bu boğaz Manş Deniziyle Kuzey Denizini birleştirir. Dover Boğazının her iki kıyısı aralarındaki bağlantı ancak buzul devrinden sonra bozulmuş olan yüksek tebeşir kayalarıyla çevrelenmiştir.

Uzunluğu 185, en dar yeri 31 kilometredir. 72 m derinliğindedir.

> Dover Boğazında kuvvetli gel-git akımları görülür. Bu akımların dalga boyu 5-6 metreyi, hızı saatte 5 deniz milini bulur. Dover Boğazı, Kuzey Denizi ile Atlantik Okyanusu arasındaki ulaştırmanın hemen bütün yükünü çeker. Dover Boğazı Doğu Avrupa’yı, Batı Avrupa kıyılarıyla, Afrika’yla birleştiren önemli bir geçittir. Bu bakımdan dünyanın en hareketli boğazlarından biridir.

GENEL KÜLTÜR 1 Boğazı yüzerek ilk defa 1875 senesinde Mattew Webb adlı bir İngiliz geçmişti. 2 1926 senesinde ise Amerikalı Gertrude Ederle adındaki bir kadın geçti. 3 Balonla ise 1785’te Jean Pierre Blanhard ve John Jefferies geçti.

PANAMA KANALI

Panama Kanalı'nda bir yük gemisi

Panama Kanalı, Orta Amerika'nın en güney ülkesi Panama topraklarında yer alır ve Atlas Okyanusu ile Büyük Okyanus'unu birbirine bağlayan su yoludur. Açılışından 2002 yılına dek, yaklaşık 800.000 geminin geçtiği tahmin edilen Panama Kanalı'ndan her yıl 14.000'den fazla gemi geçmekte olup taşınan yük miktarı 203 milyon tonu bulmaktadır.

İnşaat ABD tarafından tamamlanmış ve kanal 1914'te hizmete açılmıştır. Kanal boyunca yolculuk yaklaşık 9 saat sürmektedir.

> Bu kanal güney amerika ve kuzey amerika'yı birbirinden ayırır. Kanalda bulunan indirgeçli kaldırgaç sayesinde aşılması zor olan noktalarda gemiler ilerleyebilme ve ivmasyon kazanabilmektedir.

GENEL KÜLTÜR Yaklaşık 27.500 kanal çalışanı bu süreçte can vermiştir. 1 77 kilometre uzunluğundaki kanalın yapımı sırasında, sıtma ve sarı humma gibi hastalıklardan büyük toprak kaymalarına kadar her türlü güçlükle karşılaşılmıştır. 2 Yaklaşık 27.500 kanal çalışanı bu süreçte can vermiştir. 3 Bugün New York'tan San Francisco'ya giden bir geminin, Panama kanalını kullanarak 9.500 km yol yapması, Horn Burnu'nun dolaşılmasını zorunlu kılan eski günlerdeki 22.500 km yola oranla büyük bir kolaylıktır.

KİEL KANALI

Baltık Denizinde ulaşım açısından önem taşır. Kuzey Denizinde Elbe Irmağı ağzındaki Brünsbüttelkoog'dan, doğuda Baltık Denizi kıyısındaki Kiel limanında yer alan Holtenau'ya kadar 98 km uzanır. İki deniz arasındaki en güvenli, kısa ve ucuz ulaşım yoludur.

Genişliği 103 m, derinliği 11 m olan kanalın üzerinde yaklaşık 42 m yükseklikte yedi köprü bulunur.

MALAKKA BOĞAZI

Malakka Boğazı, Malezya Yarımadası (Batı Malezya) ve Endonezya'ya bağlı Sumatra adası arasında bir boğazdır. Ekonomik ve stratejik açıdan bakıldığında Malakka Boğazı dünyanın en önemli deniz yollarından biri olup, Süveyş Kanalı ve Panama Kanalı'nın bir eşdeğeridir.

805 km uzunluğunda dar bir boğazdır. Boğazda halen 34 adet batık gemi vardır ve bazıları 1880´lerden kalmadır. 805 km uzunluğunda dar bir boğazdır.

GENEL KÜLTÜR 1 Boğaz Hint Okyanusu ve Büyük Okyanus arasında ana denizyolu pasajını oluşturmakla, aynı anda dünyanın en kalabalık 3 ülkesi olan Hindistan, Endonezya ve Çin'i deniz yoluyla bağlılığını sağlamaktadır. 2 Bununla kalmayıp yörenin en gelişmiş Ticaret Devlerini; Japonya, Güney Kore ve Tayvan'ı uluslararası ticarete bağlar. 3 Her sene yaklaşık 50.000 gemi bu boğazı kullanarak, 1/5 ile 1/4´lik oranla dünya deniz ticaretine katkı sağlar.

SÜVEYŞ KANALI

Uluslararası ulaşıma 17 Kasım 1869'da açılmıştır. Süveyş Kanalı Hint Okyanusu ve ötesine bağlantıyı sağladığı gibi karadan da Afrika ile Asya'yı birbirine bağlar. Suudi Arabistan'ın Cidde Limanı ile Karadeniz’deki Köstence Limanı arasındaki mesafe Ümit Burnu üzerinden 11.771 mildir. Süveyş Kanalı üzerinden ise 1698 mildir.

Diğer su yolları ile karşılaştırıldığında kaza oranı neredeyse sıfırdır. Gece ve gündüz geçiş yapılabilir. Dünyada kapakları olmayan en uzun kanaldır. Mısır topraklarında bulunan ve Akdeniz ile Kızıldeniz'i birleştiren 161 km uzunluğunda yapay su yoludur. Kanalın genişliği 70-125 m arasında değişmektedir.

GENEL KÜLTÜR 1 Süveyş kıstağında sefere elverişli bir su yolu kurmak için ilk denemeler Eski çağda yapıldı. M.Ö. 2000 yılından sonra Nil Deltası'nı Acı Göl aracılığıyla Kızıldeniz'e bağlamak için planlar yapılmıştır. 2 Osmanlılar 16. ve 18. yüzyıllarda Kızıldeniz ile Akdeniz arasında bir kanal açılması üzerinde durdular, fakat bu düşünceler gerçekleşmedi. Napolyon seferine katılan Lepére, İskenderiye-Süveyş arasında açılacak bir kanal tasarladı. Bu kanalı Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın hizmetindeki Fransız mühendisi Limand de Bellefonds daha düz bir hat haline getirdi ve Fransa'nın iskenderiye konsolosu Lesseps planı onayladı. 3 Saint-Simon'cuların (Talabot, Stephenson, Negrelli von Mpldebbe) kurduğu inceleme kurulu 1848 devrimiyle ortadan kalktı. Mısır hıdivliğine Lesseps'in dostu olan Said Paşa'nın çıkması (1854) tasarıyı kesinleştirdi. Said Paşa, kanalın açılmasına izin verdi. 200 milyon frank sermayeli Evrensel Süveyş Deniz Kanalı Şirketi kuruldu ve önce 30 Kasım 1854, sonra da 5 Ocak 1856 fermanlarıyla açılıştan itibaren 99 yıllık imtiyaz aldı.

KORİNT KANALI Korint Kıstağı

Korint Kanalı, Yunanistan´ın kuzey kara topraklarını Mora Yarımadası´ndan ayıran tümüyle yapay kanalın ismidir. Kanalı kazımak için Korint Kıstağı bölgesinin en ince yeri seçilmiştir. Yapımı 1881 ile 1893 yılları arasıdır. Uzunluğu yaklaşık 6,3 km´dir ve Korint Körfezi ile Saronik Körfezi´ni birbirine bağlar.

Kanalın genişliği bugün yalnızca küçük boyuttaki gemilere göredir. Güçlü ve hızlı gemi motorları sayesinde kazanılan zaman, kanalı değersiz kılmaktadır. 114 yıllık bu kanalın büyük çapta bakım ve onarım işleri, finans sorunları nedeniyle gerekli biçimde gerçekleştirilemiyor.

OTRANTO BOĞAZI

Otranto Boğazı, Adriyatik Denizini Yanya Denizi'ne bağlayan boğazdır. Boğaz ismini İtalya'nın Otranto şehrinden almıştır.

GENEL KÜLTÜR 1 Otranto Boğazı, I. Dünya Savaşı sırasında stratejik bir öneme sahipti. 2 İtalya, Fransa ve İngiltere donanması bu boğazı Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun donanmasına kapatarak onların Akdeniz'e girişini engelledi. 3 Böylece Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun donanması savaş dışı kaldı.

BONİFACİO BOĞAZI

Bonifacio Boğazı Akdeniz'de Korsika ve Sardunya adaları arasından geçen boğazdır. Genişliği 11 kilometre kadardır ve doğuda Tiren Denizi'ne açılır.

SİCİLYA BOĞAZI

Sicilya Boğazı Akdeniz'de Sicilya ile Tunus arasındaki boğaza verilen addır. Genişliği yaklaşık 160 kilometredir. Boğazın derinlerinde akıntı doğudan batıya doğrudur. Yüzeye yakın seviyelerde ise ters yöndedir.

Korsika Kanalı; İtalya ve Korsika arasında, 80 km genişliğindedir. EK BİLGİLER Korsika Kanalı; İtalya ve Korsika arasında, 80 km genişliğindedir.

TEŞEKKÜRLER… ρяσƒ.∂я.¢σηѕιηυѕ