Doku Tamiri & Yara İyileşmesi Metin Akbulut

İnflamasyonun 5 Temel Bulgusu Sıcaklık Kırmızılık Şişlik Ağrı Fonksiyon kaybı

Yara İyileşmesi Hasar görmüş hücrelerin canlı olan hücreler ile yer değiştirmesi Tamir iltihabın erken evrelerinde başlar ve 2 temel komponent içerir ve genellikle bu ikisi birlikte olur Tamir (Doku kaybının kalıcı fibröz skar oluşturmak üzere granulasyon dokusu ile doldurulması) Rejenerasyon (Çevrede hasar görmemiş aynı tip parankim hücrelerinin çoğalması)

Doku Tamiri & Yara İyileşmesi Rejenerasyon kapasitesine göre 3 hücre tipi Labil –hayat boyunca devamlı çoğalan Epiteliyal, Oral kavite, Kemik iliği Stabil – büyüme durduğunda mitoz durur, genellikle istirahatte (G0) Hepatosit, böbrek, fibroblast, endotel Permanant –mitoz bölünme gösteremez Nöron, iskelet kası ve kalp kası hücreleri

Doku Tamiri & Yara İyileşmesi Parankimal rejenerasyon yeterli olmadığında Konnektif doku tamiri Hasarlı parankimal hücrelerin yerini prolifere fibroblastlar ve vasküler endotelyal hücreler alır Granulasyon dokusu oluşumunu içerir>>>Fibroblastlar ve damar tomurcukları Sonuç fibrozis (Skar doku oluşumu)

YARA İYİLEŞMESİNİN EVRELERİ akut inflamatuvar yanıtın gelişmesi parankimal hücrelerin rejenerasyonu bağ dokusu hücrelerinin migrasyon ve proliferasyonu ESM proteinlerinin sentezi remodelasyon Yara yeri gerginliğinin kazanılması

Yara İyileşmesi Hemoraji Hemostaz (Trombositler) İnflamasyon (1-4 günler, Nötrofil ve makrofajlar) Proliferasyon / Granulasyon dokusu (4-21 günler, Yara boşluğunu dolduracak yeni dokunun yapımı) Remodeling / Maturasyon (21 gün-2 yıl, Yara direnci ve sağlamlık üzerine odaklanmış devam eden doku replasmanı)

Parankim hücrelerinin rejenerasyonu, Hemostaz Hızlı Trombositler Inflamasyon 1 – 4 gün Nötrofil, Makrofaj Proliferasyon 4 - 21 gün Makrofaj,Lenfosit, Endotel, Neurosit Fibroblast, Keratinosit Granulasyon Kontraktür Remodeling 21 gün – 2 yıl Fibroblast Parankim hücrelerinin rejenerasyonu, Parankimal ve konnektif doku hücrelerinin migrasyon ve proliferasyonu, Ekstrasellüler matriks proteinlerinin sentezi, Konnektif doku ve parankimal dokuda remodeling Kollagenizasyon ve yara direncinin sağlanması

Trombositler >> ADP, TXA2 Nötrofiller >> Fagositoz Makrofajlar >> FGF, EGF, TGF-, IL-1 Fibroblast >> Kollagen Endotel >> Anjiogenez Keratinosit >> Epitelizasyon

Extrasellüler matriks hücre davranışını düzenler Sadece hücrelerin büyüdüğü bir zemin değil Hücre büyümesini, motilitesini ve diferansiasyonunu düzenler İnsolubl elemanları Kollagen, Laminin Fibronektin Bazal membranlar Elastik lifler Proteoglikanlar Solubl elemanlar Polipeptid büyüme faktörleri >>>>Büyüme ve diferansiasyon üzerinde etkililer

Kollagenler – Tip I: Deri, kemik ve matür skarda bulunur   –   Tip I: Deri, kemik ve matür skarda bulunur –   Tip II: Kartilaj dokusunun temel elemanıdır –   Tip III: Embriyonik ve elastik dokularda bulunur. Yara iyileşmesinde ilk biriken kollagen tipidir. –   Tip IV: Lifler oluşturmaz ama laminin ve diğer matriks komponentleri ile birlikte bulunur, bazal membranda belirgin miktardadır.

Polipeptid büyüme faktörleri Hücre büyümesini etkileyen en önemli mediatörler Serumda var ya da lokal olarak üretilir Çok sayıda etki; Proliferasyon, Hücre göçü, Farklılaşması, Doku remodeling Hücre proliferasyonunu düzenleyen gen ekspresyonunu kontrol ederek büyümeyi sağlar

Büyüme faktörleri Fibroblast growth factor Vascular endothelial growth factor Interleukin-1 Epidermal growth factor

Primer Yara İyileşmesi

Sekonder Yara İyileşmesi

Yara İyileşmesi Faktörleri Malnütrisyon İyileşme için yeterli yağ, protein, karbonhidrat Azalmış bazı maddeler iyileşmeyi geciktirir Vit C -Kollagen sentezi Vit A –Epitelizasyonu stimüle eder, kapiller damar oluşumu, ve kollagen sentezi Vit K –İndirekt etki, kan pıhtılaşmasında Çinko – Epitelizasyona yardımcı

Yara iyileşmesini etkileyen faktörler Lokal Nekroz Infeksiyon Kan desteği Mobilite Yabancı cisim Sistemik Beslenme Vitamin eks. Yaş İmmun direnç Eşlik eden hast

Yara İyileşmesi Faktörleri Iskemi Besin ve O2 temini olmaz Toksinler, bakteriler ve hücre debrilerinin uzaklaştırılması Kollagen stabilitesi için O2 gerekli Nötrofil ve makrofajlar sindirim için O2 ihtiyaç

Yara İyileşmesi Faktörleri Neonatal -Immatür, immun system, antijenik tecrübe yok Çocukluk –Daha çabuk iyileşme ancak rezervi eksik Yaşlı –Hücre replasmanı daha yavaş, cilt frajil, immun ve dolaşım sistemlerine zayıflama

Yara İyileşmesi Faktörleri Yetersiz Inflamasyon ya da Immun yanıt Inflamasyon –yara iyileşmesinin 1. basamağı Immun supresyon -Steroid tedavisi Immun hastalıklar

Komplikasyonlar İnfeksiyon Yara ayrılması Aşırı fibröz skar oluşumu (Keloid) Pigmentasyon bozuklukları Ağrılı skarlar Zayıf skar doku oluşumu (Herni) Skatrizasyon Neoplazi (Yanık üzerinde SCC)