NEONATAL TARAMA PROGRAMI

Bir hastalığın ya da özrün tarama programına alınması için; Mevcut bozukluk ciddi sonuçlara neden olmalı Toplumda sık görülmeli Klinik olarak teşhis edilebilmeli Tedavi imkanları mevcut olmalı Tedaviye cevap veren veya çocuklar üzerindeki olumsuz etkisinin azaltılabildiği bir patoloji olmalı Erken tanı ve müdahalenin etkili olduğu bir bozukluk olmalıdır.

TARAMA PROGRAMLARI Her bebek dünyaya geldiğinde sağlıklı bir gelecek için en iyi koşulları ve olanakları hak eder Bunu sağlamanın bir yolu tarama programlarıdır

NTP AMAÇ Hasara neden olabilecek doğuştan gelen hastalığın en kısa zamanda saptanmasıdır.

NTP Tarama programıdır Kesin tanı yöntemi değildir. Kesin tanı ; şüpheli vakaların hastanelerde ileri tetkiklerinin yapılması ile konur.

NTP TARANAN HASTALIKLAR Fenilketonüri (FKÜ) Konjenital Hipotiroidi Biyotinidaz eksikliği

Neonatal Tarama Programı 2008 Biyotinidaz eksikliği 2006 Konjenital Hipotiroidi 1987 Fenilketonüri 7

NTP Her bebek taburcu olurken kaç günlük olduğuna bakılmaksızın, hastaneden taburcu olduğu son anda topuk kanı alınmalıdır. Bebek ilk hafta içinde (en geç 7-10 günlük olunca) Aile Hekimine giderek tekrar topuk kanını aldırması için anne-baba uyarılmalıdır.

AİLEYİ BİLGİLENDİRME Kan alımı öncesinde de aileye ne için kan alındığı konusunda bilgi verilmeli. Kalıtsal geçişli hastalıklarla ilgili tarama yapılacağı belirtilmeli Numune kağıdının ön sayfası aileye verilmeli

FENİLKETONÜRİ İleri derecede zeka geriliğine sebep olur Bu hastalıkla doğan çocuklar protein yapı taşlarından biri olan fenilalanin aminoasidini sindiremezler. Sonuçta kanda ve diğer vücut sıvılarında fenilalanin artıkları çocuğun gelişmekte olan beynini zedelerek ileri derecede zeka geriliğinin ortaya çıkmasına neden olur.

FKÜ ERKEN TEŞHİS EDİLİRSE Uygun diyet tedavisi ile hastalığın semptomları önlenebilir ve bebek normal zeka gelişimi gösterir.

KONJENİTAL HİPOTİROİDİ Yenidoğan döneminde en sık karşılaşılan endokrinolojik sorundur. 1/3500-4000 canlı doğumda bir görülmektedir.

Erken tanı neden önemli? Tedaviden Önce Sonra

Biyotinidaz Eksikliği Kalıtsal geçişli bir hastalıktır. İŞİTME ve GÖRME KAYBI, KONVÜLSİYON ve NÖROLOJİK SEKELLERE yol açar. Dünyada en sık görülen ülkelerden biri Türkiye’dir. 1/11.000 doğumda bir görülür. 14

Aileleri Bilgilendirme Tarama testi HASTALIK ŞÜPHESİNİ gösterir, KESİN TANI YÖNTEMİ DEĞİLDİR Bebeğinizde bir hastalık çıktı Bebeğinizin sonucu şüpheli 15

KAN ALMA ZAMANI Yenidoğan taraması için kan örneği ideal olarak doğumdan sonraki 3.-5’inci günler arası alınmalıdır Fenilketonüri taraması için bebeğin en az 24 saat beslenmiş olması gerekir. Ancak, mümkün olduğunca çok sayıda bebeğe ulaşabilmek için hastanelerde doğan bebeklerin taburcu olurken hastaneyi terk ettiği son anda kan örneği alınmalı,

MÜKERRER KAN ALMA ZAMANI Yeterince beslenmeden kan örneği alınmışsa, ilk hafta içinde en yakın ilgili birinci basamak sağlık kurumuna (aile hekimine) başvurarak yeni kan örneği aldırması gerektiği söylenmelidir. Hastaneler, kendi kurumlarında doğan ve topuk kanı ilk 24 saatten önce alınan bebeklerin ikinci topuk kanlarının alımını sağlamak üzere aileleri birinci basamak sağlık kuruluşlarına gitmelerini sağlamak ile yükümlülerdir.

TOPUK KANI ALMA BASAMAKLARI Filtre kağıdındaki (Guthrie Kağıdı) form üzerindeki tüm bilgiler eksiksiz , okunaklı ve matbaa harfleri kullanılarak doldurulmalı Filtre kağıdı üzerinde yer alan kan örneği alınacak bölgenin el veya başka maddeler ile temasından kaçınılmalıdır.

FİLTRE KAĞIDINDAKİ BİLGİLERİN DOLDURULMASI Bebeğe kan değişimi yapılacaksa, Doğum öncesi ve/veya sırasında anneye, doğum sonrası bebeğe herhangi bir nedenle antibiyotik veriliyorsa Bebek prematüre ise Guthrie kağıdı ile birlikte olan bilgi formunda belirtilmelidir

AİLENİN RIZASI Filtre kağıdının arkasında yer alan Ebeveyn Rıza Beyanı bölümü de mutlaka kanı alınan veya alınamayan her bebek için doldurularak ailelere imzalatılmalıdır. Kan alma işlemi kim tarafından yapıldıysa kan alan personel kısmına o kişinin ismi yazılmalıdır.

FİLTRE KAĞIDI Ailenin iletişim bilgileri açık ve eksiksiz doldurulmalı Ailenin adresi bölümünün asıl ikamet ettiği adres yazılmalı,misafir olduğu adres var ise parantez içinde yazılmalı ve ikinci bir telefon numarası mutlaka alınmalıdır.

Guthri Kağıdının Doldurulması 23

KAN ALMA BÖLGESİ Kan alınması için bebeklerin topuğunun plantar (taban) yüzlerinin medial (iç) veya lateral (dış) kısımları kullanılmalıdır.

KAN ALMA İŞLEMİ Kan akışını arttırmak için, kan alınan bölge ılık bir havlu veya avuç içi ile ısıtılabilir. Aynı şekilde, bebeğin bacağını kalp seviyesinin altında tutmak venöz kan akışını arttıracaktır.

KAN ALMA BÖLGESİNİN HAZIRLANMASI Kan almadan önce deri % 70’lik isopropyl alkol ile temizlenmeli, daha sonra kuruması beklenmeli veya steril bir gazlı bez ile kurulanmalıdır.

KAN ALMA İŞLEMİ Kan alma işlemi her bebek için tek bir steril lanset kullanılarak yapılmalı, Topuk uygun yerden delinmeli. İlk kan damlası gazlı bez ile silinmelidir.

KAN ALMA İŞLEMİ Filtre kağıdına almak üzere BÜYÜK BİR KAN DAMLASI oluşturulmasını sağlayın Guthrie kağıdının tek yüzüne ve işaretli alanın tamamını kaplayacak şekilde kan örneği alınmalıdır. Kan alma kağıdının her iki yüzünde de eşit büyüklükte kan lekesi oluşacak şekilde kan örneği alınmalıdır.

KAN ALMA İŞLEMİ

KAN ALMA İŞLEMİ Halkayı doldurmak için aynı yere tekrar kan damlası değdirilmemeli veya filtre kağıdı tersine döndürülmemeli Filtre kağıdının sadece bir yüzeyini kan alımı için kullanılmalı

KAN ALMA İŞLEMİ Bu şekilde her beş işaretli halka doldurulmalıdır.

DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR Kan alıma işlemi kan alma kağıdı topuğa bastırılarak yapılmamalı Kanın hemoliz olmaması veya doku sıvısıyla dilüe olmaması (seyrelmemesi) için topuk sağılmamalı veya aşırı derecede sıkılmamalıdır.

KAN ALINDIKTAN SONRA Guthrie kağıdı üzerindeki kan damlalarına dokunulmamalı, Kan alınan guthrie kağıtları birbirleri ile ya da ıslak yüzeylerle temas ettirilmemeli ve kan diğer yerlere bulaştırılmamalıdır.

KAN ALINDIKTAN SONRA Kan alındıktan sonra kuruması için düz bir zemin üzerinde oda sıcaklığında (18-22°C) 2 saat bekletilmelidir. Bu esnada kan damlasının doğrudan ısı ve ışık ile teması engellenmelidir.

KAN ÖRNEĞİNİN SAKLANMASI Örnek kuruduktan sonra nem almayacak şekilde zarf içine konularak Sağlık Müdürlüğüne ulaştırılana kadar kurumdaki bir buzdolabında karton kutu içinde bekletilmelidir. Bekletilme işlemi için aşı dolabı dışında bir buzdolabı kullanılması tercih edilmeli fakat zorunlu hallerde aşı dolabı kullanılmalıdır.

KAN ÖRNEĞİNİN SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜNE ULAŞTIRLMASI Kan örneği en kısa sürede Sağlık Müdürlüğüne ulaştırılmalıdır.

Filtre kağıdının halka tam olarak dolmadan veya öteki yüze geçmeden topuktan uzaklaştırılması Kapiller tüp ile filtre kağıdına kan alınması Kan alınmadan önce veya sonra filtre kağına losyon, pudra,krem bulaşması Örnek miktarının yetersiz olması

Kanın kapiller tüp veya diğer aletler ile halkanın içine uygulanması Örnek alınan kağıdın yırtılmış veya Aşınmış olması

Kan örneği kurumadan paketlenmesi Örnek kuruması için 4 saat oda ısısında karanlık ve kuru bir yerde bekletilmesi gerekmektedir. Bekletme işlemi yapılmadan kanın buzdolabına kaldırılması

Aynı noktaya birden fazla kan damlasının temas ettirilmesi Kan damlasının filtre kağıdının her iki tarafına temas ettirilmesi Kan örneğinin üst üste binmesi

Kağıda fazla kan emdirilmesi Kağıdın her iki yüzünden kan emdirilmesi Kan örneğinin aşırı alınıp üst üste binmesi

Her Bebeğe Tarama Testlerinin Uygulanması Gerekir