KALP DAMAR HASTALIKLARINDA BESLENME

KALP DAMAR HASTALIKLARI Gelişmiş ülkelerde ölüm nedenleri arasında birinci sırada kalp-damar hastalıkları yer almaktadır. Ülkemizde de %43 oranındadır. Hastalık riski 35 yaşın üstünde erkeklerde kadınlardan yüksek ve sosyo-ekonomik olanağı yüksek olanlarda daha yüksek oranda görülmektedir.

Kalp-damar hastalıklarını kısaca tanımlayacak olursak: A-Arteriosklerozis ve Aterosklerozis: Her ikisi de arter duvarlarının sertleşmesi, kalınlaşması ve lipitlerin birikmesi sonucu oluşur. Lipitlerin(kolesterol, trigliserit) yanısıra karbonhidratların, fibrin ve bazı kan elementlerinin arter duvarında birikmesi aterom plaklarını oluştururlar.

B-Myokard Enfarktüsü: Trombusların( pıhtıların) sayılarının çoğalması, damarın tamamen tıkanmasına bağlı dokuları oksijensiz kalarak beslenemez ve oradaki hücreler ölür. Bu ölü hücrelerin bulunduğu dokuya enfarkt, bu olay kalp kasında olursa myokard enfarktüsü adını alır.

C-Angina Pektoris: Genllikle 40 yaş üstü erkeklerde görülen, birden bire göğüste sıkışma, sol omuzda ağrı ve parmaklarda uyuşma şeklinde ortaya çıkar. Damarların intima tabakasında önce kireçlenme sonra bağ dokusu oluşur ve dolaşımda kan miktarının azalmasına, yeterli kan gidememesine neden olarak hastada ağrı görülmesi artar.

KORONER ARTER HASTALIKLARINDA GÖRÜLEN BELİRTİLER: Kardiyak belirtiler: Dispne Gögüs ağrısı, Senkop, Palpitasyon, yorgunluk, ödem, siyanoz, hemoptizi, hipoksi, üfürüm Extra kardiyak belirtiler: Görme bozuklukları, kanamalar, boyun venlerinde dolgunluk, yutma güçlüğü, ses kısıklığı, karın ağrısı

KORONER ARTER HASTALIKLARININ OLUŞUMUNDA RİSK FAKTÖRLERİ 1. Değişmeyen Risk Faktörleri: Yaş ( 50-60 yaş üzeri ) Cinsiyet (Menopoz döneminde, erkeklerde daha sık görülür) Kalıtım

2. Değişebilen Risk Faktörleri: Hipertansiyon (140-85 mmHg) Hiperkolesterolemi: 200 mg/dl  HDL Kol  ( 35 mg/dl ) LDL Kol  (160 mg  ) Trigliserit ( 200-250 mg/dl  )

Diyabetes Mellitus Şişmanlık BKI: 28 Hareketsiz Yaşam : Egzersiz hepatik lipaz aktivitesini azaltarak HDL kolesterolü yükseltir. Hareketsizlik koroner arter riskini artırır. Kişilik özellikleri, serebrovasküler veya periferal hastalık hikayesinin olması

Sigara: Serbest radikal oluşturan en önemli kaynaklardandır. İçilen sigaranın sayısı arttıkça risk artar. Sigara bırakılınca riskin %50 azaldığı bildirilmiştir.

Koroner Arter Hastalıklarının Lipoproteinlerle İlişkisi: LDL130 mg/dl istenilen LDL düzeyi 130-159 mg/dl sınırda LDL düzeyi 160 mg/dl yüksek HDL40-50 mg/dl (erkeklerde istenilen düzey) 50-60 mg/dl (kadında istenilen düzey) 35 mg/dl (riskli düzey)

HDL düzeyine etki eden etmenler: Arttıranlar Azaltanlar Zayıflık Şişmanlık Östrojen Androjen, progesteron Egzersiz Erkekte puberte Alkol Sigara Hipogliseridemik ajanlar Trigliserit düzeyini arrtıran ajanlar Ailesel hiperalfalipoproteinemia TipII Diabetes Mellitus HDL/LDL 1/3 veya  ise risk azdır.

Koroner arter hastalıklarının kolesterolle ilişkisi Kan Kolesterol düzeyi: 200 mg/dl istenilen düzey 200-239 mg/dl sınırda 240 mg/dl yüksek RİSK

KALP DAMAR HASTALIKLARININ BESLENMEYLE İLİŞKİLERİ Diyet Proteini:Hayvansal kaynaklı proteinlerle yapılan çalışmalarda (doymuş yağ yüksek olduğu için) KAH yüksek bulunmuştur. Bitkisel proteinlerle yapılan çalışmalarda KAH oranı düşüktür. Diyet Karbonhidratı: Fazla alınan karbonhidrat şişmanlık, diyabet ve aterosklerozise, hiperkolesterolemi ve hipertansiyona neden olmaktadır.

Diyet yağı:Diyet yağının fazla olması aterojenik etki yapmaktadır. Doymuş yağ asitlerinin etkisi (tereyağ, içyağ gibi): Diyette doymuş yağlar karaciğerde çok düşük dansiteli lipoproteine dönüşerek dolaşıma geçer, LDL düzeyi artar Apolipoprotein B yapımı artar.

Doymamış yağ asitlerinin etkisi: Çoklu derecede doymamış yağ asitleri ( ayçiçekyağı, mısırözü, soya yağı, balık, balık yağı) besin içindeki EPA-DHA lipid peroksidasyonu önler, doğal direnç oluşur. Kanser, kalp-damar hastalıkları, enfeksiyonlar oluşturur Yaşlılarda hastalık insidansını düşürür. Kan basıncını düşürür Tekli doymamış yağ asitleri (zeytinyağı) LDL düşürür trombosit toplanmasını azaltır.

Diyet Kolesterolü: Kolesterol diyetle alınmakta (ekzojen kolesterol) ve organizmada (endojen kolesterol) yapılmaktadır. Kolesterol fazla alındığında damar çeperlerinde kolesterol yerleşir ve birikir. Apolipoprotein B yükselir. Diyetle verilen kolesterol miktarı sıfırlandığında vücutta karaciğer endojen kolesterol yapmaya başlar. Diyet Posası: Posa kolesterol yapımını azaltır, lipit düzeyini düşürür.

Vitaminler: E vit. eritrositlerde peroksidasyonu önler A vit. Peroksidasyonu ve pıhtılaşmayı önler. C vit. Kolesterolü düşürür. Mineraller: Kalsiyumun aşırı alınması kan kolesterol ve trigliserit düzeyini azaltır. Demir: Araştırmalara göre ağır anemide kan lipitleri yükselmekte, hafif anemide ise kolesterolü azalır. Erkeklerde ve menopozda serum demirinin yüksek oması KAH riskini artırmaktadır. Cu yetersizliği kan kol. Artar, HDL düzeyi düşer, hepatik kolesterol yapımı artar.

Çay, kahve: Kafein kalp hastalarının kontraksiyonunu artırır. Kan trigliserit düzeyini düşürür, kolesterolü yükseltir. Yeşil çaydaki polifenoller antioksidant olarak LDL oksidayonu önler Alkol: Az alındığında HDL artar, kolesterol ve trigliserit düşer. Fazla alındığında trigliserit ve kan basıncı yükselir.

KALP DAMAR HASTALIKLARINDA DİYET İLKESİ 1.Vücut ağırlığı normal ağırlığa getirilmelidir. (BKI: 20-24.9 arasında ) 2.Yağ miktarı, enerjinin %25-30 u olmalı; %10 doymuş yağ asitleri, % 10 tekli doymamış yağ asitleri, %10 çoklu doymamış yağ asitleri)

3.Karbonhidrat miktarı enerjinin %50-60’ ı olmalı. Kompleks CHO lardan yüksek, basit CHO lardan düşük olmalı. 4.Posa bol miktarda olmalı. Kurubaklagiller sebze ve meyveler, kepekli ekmek 5.Günlük tuz tüketimi azaltılmalı. Yemekler tuzsuz veya az tuzlu, ekmek tuzsuz olmalı

6.Vitamin ve mineraller yeterli olmalı 7.Kolesterol miktarı günde 200 mg ı aşmamalı. 8.Öğün sayısı arttırılmalı (4-6 öğün).

KALP DAMAR HASTALIKLARINDAN DİYETTE YAPILMASI GEREKENLER KORUNMAK İÇİN DİYETTE YAPILMASI GEREKENLER  Yağ azaltılmalı Kızartmalardan kaçınılmalıdır. Yemekler susuz,az suda kapalı tencerede veya fırında pişirilmelidir. Yemeklere, pasta, kek, kurabiye gibi hamur işlerine yağ ilave edilmemelidir. Etin yağlı kısımları, tavuğun derisi yenmemelidir. Etli yemeklere yağ ilave edilmemelidir.

 Şeker azaltılmalı Reçel, bal, marmelat gibi tatlılar azaltılmalı Kek, kurabiye, pasta gibi hamuişleri azaltılmalı Kolalı içecekler, hazır meyve suları yerine taze meyve ve meyve suları tercih edilmelidir. Öğün aralarında tatlı yiyeceklerin yerine Çay ve kahve ile bunlara konan şeker miktarı azaltılmalıdır.

 Posalı besinler daha fazla tüketilmeli Kepekli ekmek tercih edilmeli. Kurufasülye, nohut ve mercimek gibi posalı besinlerin yenilmesine özen gösterilmeli. Her öğünde sebze ve meyve yenilmeye çalışılmalıdır.

 Günlük fiziksel aktivite arttırılmalı (Örneğin, hergün en az yarım saat kendinizi yormayacak şekilde tempolu yürüyüş yapılmalıdır.

Stresten kaçınılmalı,  Sigara içilmemelidir.  Alkol kullanılmamalı  Sigara içilmemelidir.

KALP DAMAR HASTALIKLARINDA ÖNERİLEN BESİN GRUPLARI 1. Süt-Yoğurt:300-500 gram (2-3 su bardağı kadar yağsız-kaymaksız) 2. Et, tavuk, balık: 90 gram ( 3 köfte kadar, yağsız ve derisiz veya 1 tabak kurubaklagil yemeği ) 3. Ekmek ve tahıl grubu:4-5 porsiyon 4. Sebze ve meyveler: 5-6 porsiypn

Diyastolik kan basıncı 85 mmHg HİPERTANSİYON Tansiyon, kanın damarlardan geçerken gösterdiği basınçtır.Küçük kan damarları (arterioller) ya genişler yada kasılır (kontraksiyon). Damarlar daraldığında kanın geçişinde zorlama olur ve basınç meydana gelir. Diyastolik kan basıncı 85 mmHg Sistolik kan basıncı 140 mmHg’ nın altında olması normaldir.

Gelişmiş ülkelerde toplam nüfüsun 1/5 i belirli nedene bağlı olmayan birincil (esansiyel) hipertansiyonludur. Bunun büyük çoğunluğu (%68) hafif hipertansiyondur. Diğer hastalıkların komplikasyonu olarak ortaya çıkan ikincil (sekonder) hipertansiyon ise %4-8 arasında görülür. Ülkemizde hipertansiyonun görülme sıklığı %11-43 arasındadır. Hipertansiyon felç, böbrek hastalıkları, koroner kalp hastalıkları için önemli risk faktörüdür.

HİPERTANSİYONUN BELİRTİLERİ: Baş ağrısı, baş dönmesi Bellek bozukluğu Kalp, böbrek, beyin, göz ve koroner damarlara ilişkin bozukluklar

HİPERTANSİYONUN KOMPLİKASYONLARI Beyin damarlarında bozukluk sonucu konuşma bozukluğu, kusma,felç, bilinç kaybı Böbrek yetmezliği Göz dibinde papil ödemi, kanama, körlük

Damar duvarında bozukluklar Anevrizmalar Sol ventrikülde kalınlaşma Sol kalp yetmezliği Damar duvarında bozukluklar

HİPERTANSİYONUN NEDENLERİ Kalıtımsal yatkınlık kadınlarda daha yüksek oranda Yaş (yaşlı kişilerde daha yüksek)

Hava kirliliği, sigara Duygusal Stress Beyin lezyonları Gebelik toksemisi

Beslenme Bazı hastalıklar (böbrek, damar hastalıkları, endokrin hastalıkları) Bazı ilaçlar (doğum kontrol hapları, steroidler, antienflamatuarlar)

HİPERTANSİYONUN TEDAVİSİ 1-İlaç Tedavisi 2-Diyet Tedavisi a-Hastanın normal ağırlığına getirilmesi (BKI 20-25 olmalı) b-Diyet posadan zengin olmalı

c-Yağ enerjinin % 25-30 u olmalı Doymuş yağ asitleri içeren tereyağ, içyağ, margarin kullanılmamalı, Daha çok zeytinyağı, bitkisel yağlar kullanılmalı. d-Bir günde 300-500 gr. süt-yoğurt tüketilmeli ( yağsız veya az yağlı)

e-Yoğun tuz içeren besinler verilmemelidir. f-Tuz sınırlanmalı Na alımı 1,5-2,5 gr.(4-6 gr tuz) arasında tutulmalıdır.Yemeklere tuz ilave edilmemeli, ekmek az tuzlu yenilmelidir.

g-Alkol, sigara, kafeinli içecekler sınırlandırılmalı h-Çay şekeri azaltılmalı ı-Fiziksel aktivite arttırılmalıdır.