AİLE İÇİ ŞİDDET VE UYUM PROBLEMLERİ

Dünya Sağlık Örgütü şiddeti, “fiziksel gücün kasıtlı olarak bir tehdit veya eylem biçiminde kullanılmasının kişinin kendisinde, başka bir kişide ya da grup veya toplulukta, yaralanma, ölüm ya da psikolojik zarara; gelişim bozukluğuna veya yoksunluğa yol açması ya da yol açma olasılığı bulunması durumu” olarak tanımlamaktadır (WHO,2002, s.5)

ŞİDDET TÜRLERİ Fiziksel İstismar Duygusal İstismar Cinsel İstismar Ekonomik İstismar Sözel İstismar İhmal

Aile bireyin gelişmesi için ilk çevresidir. Aile içindeki her türlü var olan şiddet çocukların uyum problemlerini etkiler.

Yaşamsal stres etmenlerinin çocuk istismarıyla yada ailede şiddetle sonuçlanma olasılığı, aile içi etkileşime bağlıdır. Bu stresi engelleyecek olan aile içindeki güvenli bir ilişkidir.

Bir ebeveynin çocuğuyla olan iletişimi , onun kişilik özelliklerinden, psikolojik sorunlarından ve büyük olasılıkla da çocuğun da yaşadığı sosyal deneyimlerinden etkilenecektir.

Evde disiplini sağlamak üzere şiddet kullanımına tanık olan çocuk, yetişkinliğinde bunu, sorun çözmede doğal bir seçenek olarak görmektedir. Toplumun da şiddeti bir sorun çözme yöntemi olarak benimsemesinin bunda önemli rol oynadığı düşünülmektedir.

Psikososyal stres etmenleri ve ailenin özgeçmişini , ailenin özellikleri aile içi ilişkileri etkiler. İstismar eden aileler itici kontrol eden olumsuz davranışlar gösterir ve bu ebeveynler çocuklarıyla daha az etkileşimde bulunur.

Çalışmalar, fiziksel suistimalin esas hedeflerinin özellikle altı yaşın altındaki küçük çocuklar olduğunu göstermektedir. Kocaların eşlerine karşı kullandığı şiddet en yaygın ikinci şiddet türüdür. Eşinden şiddet gören bunu çocuğuna yansıtabilmektedir.

Çocuk ve kadına yönelik fiziksel, duygusal ve cinsel şiddetin arkasında genellikle toplumsal değerler, eğitim ve kültürel anlayış farklılıkları yatmaktadır. Örneğin, bireylerin çocuklukları sırasında şiddetle bir terbiye biçimi olarak karşılaşmış olmaları, ileriki yaşamlarında kendi çocuklarını da aynı yöntemle eğitebilirler.

Aile içi şiddetin kadınlar için psikolojik etkileri Alkol ve madde kullanımı Depresyon ve anksiyete Yeme ve uyku bozuklukları Suçluluk ve utanma duyguları Fobiler ve panik bozukluk Fiziksel hareketsizlik Düşük benlik saygısı Travma sonrası stres bozukluğu Psikosomatik bozukluklar Sigara kullanımı İntihar düşünceleri ve kendine zarar verme

Çocuklara uygulanan şiddetin etkileri Yoğun korku,anksiyete ve buna bağlı olarak gelişen çaresizlik, güvensizlik, ümitsizlik duyguları. Aşırı yeme, anorexia nervosa gibi yeme bozuklukları. Somatik ve psikosomatik şikâyetler. Depresyon

Suçluluk duygusu. Utanç. Öfke ve başkalarına (çocuklar, hayvanlar, eşyalar gibi) yönelebilen öfke patlamaları. Alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı. Başarısız ve uyumsuz okul/iş hayatı veya sosyal hayat. 

intihar/cinayet İnsanlara güvensizlik ve yakın ilişkilerde zorluk. Düşük özgüven, değersizlik ve yetersizlik duygusu. Kendine zarar veren davranışlar. Endişe ve panik atakları. Dissiosyatif bozukluklar (“ruhum bedenimden ayrıldı”, “olayları bir başkasına oluyormuş gibi seyrediyorum” la tanımlanan durum). Toplum ve çevreden soyutlanma.

Araştırma sonucunda aile içi şiddetin çocukların özgüven düzeyi ve iletişim becerileri üzerinde olumsuz etkileri olduğu, aile içi şiddetin kız çocuklarının özgüven düzeyini ve iletişim becerilerini erkeklerden daha fazla etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.

Şiddetin etkileri Şiddete maruz kalan bireyin, sevdiği, güven duyduğu kişi tarafından aile ortamında şiddete maruz kalıyor olması ciddi bir travmatik yaşantı olarak nitelendirilmektedir. Diğer yandan, bireyin sahip olduğu bilişsel şemaların yapısının da TSSB belirtilerinin görülme sıklığı ve düzeyi ile ilişkili olabileceği düşünülmektedir.

Aile içi şiddeti sonlandırmaya katkıda bulunan psikolojik faktörler 1)Olumlu Şemalar: Bazı bilişsel şemaların varlığı, bireyin travmaların ardından psikolojik sorunlar yaşanmasına engel olur. Bu olumlu şemalar; dengeli dünya algısı, etkili başa çıkma tarzları ve kontrol algısı olarak üç başlık halinde açıklanabilir.

A)Etkili Başa Çıkma Tarzları: Karşılaştığı problemleri aktif biçimde çözme eğilimi olan kadınların bunlar karşısında pasif kalan kadınlara oranla şiddet ilişkisini sonlandırma olasılıkları fazladır.

B) Kontrol algısı (İçsel ve dışsal kontrol odağı): Ruh sağlığı “içsel denetim odağı” ile ilişkilidir (Örneğin, yaşantımda değiştirmek istediklerimi değiştirme gücü ve becerisine sahibim). İçsel kontrol odağına sahip olma benlik saygısı ve şiddet arasındaki ilişki arasında “aracı” (moderatör) görevi görebilir (Örneğin, şiddet ilişkisini sonlandıran kadınlar diğerlerine oranla daha güçlü kontrol algısı ve benlik saygısına sahiptir. Buna karşın, daha uzun süre ve yoğunlukta şiddete maruz kalma kurbanların kontrol algısını azaltır).

C)Dengeli Dünya Algısı: Yaşantılara veya diğerlerine ilişkin olumlu ve olumsuz yanları görebilmeyi de içeren esnek ve dengeli dünya görüşüne sahip olmak olarak tanımlanabilir. Bu bakış açısı, TSSB belirtilerinin oluşumuna engel olabilir.

2) İlişkiyi Algılama Şekli: Duygusal ve ekonomik bağımsızlık, geleneksel olmayan cinsiyet rolü gibi tutum ve inançlar şiddete maruz kalanların şiddet uygulayanlara bağlılığını azaltır ve psikolojik sağlamlığı artırır.

Ne yapmalıyız İstismar eden ailelerde ebeveyn ile çocuk arasında güvenli ilişki geliştirilmesi için çalışmalar yapılmalıdır.Terapötik önlem ebeveyn-çocuk ilişkilerindeki sorunları başlangıcında gerçekleştirilirse çocuktan beklediği tepkiyi alamayacak olan ebeveyn şiddet tepkisi göstermesini önleyebilir.

Travmaya maruz kalan bireylerin başa çıkma öz yeterliliğini artırmaya yönelik olarak yapılandırılacak olan grup rehberliği ve grupla psikolojik danışma programlarının travmatik stresle başa çıkma konusunda verilecek olan psikolojik danışma hizmetlerini daha nitelikli bir duruma getirebilir.

Aile içi şiddet mağduru kadınlara hizmet veren psikolojik danışmanların, şiddet nedeniyle kadının yaşadığı strese odaklanmaktan çok bu stresle nasıl başa çıkabileceği konusuna yoğunlaşmalarına ve müdahalelerini bu doğrultuda yapılandırmalarına olanak sağlar.

YETİŞKİNLER İÇİN ÖFKE KONTROLÜ Şiddet şiddeti doğurur; şiddet içeren davranışlar ödüllendirilmemeli. Çocuklar katı kurallarla ve sevgisiz büyütülmemeli. Şiddet içeren yayınlar çocuğa izletilmemeli. Çocuğun önünde tartışılmamalı.

Öfkesini kontrol edemeyen çocuklar spora yönlendirilmeli. Öfkelenen çocuğa öfke anında çözüm odaklı düşünme öğretilmeli.

TEŞEKKÜRLER Büşra ANILIR Sümeyra PUSAT Hacer BAYTEKİN Sinem TONKUŞ Burçin TÜRKKÖYLÜ Serap GÜNDOĞDU Gül Nevriye IRIZ Zeynep GÖKGÖZ Burcu GÜL Sare Nur YILMAZ Fatma GÖDEER Ayşe GÜNGÖR