İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ İdari ve Mali İşler Şube Müdürü T.C. İZMİR VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ ETİK EĞİTİMİ Ergun LAÇİN İdari ve Mali İşler Şube Müdürü 27.05.2011

ETİK NEDİR ? Etik; kişinin davranışlarına temel olan ahlak ilkelerinin tümüdür. Başka bir ifade ile ETİK; insanlara, işlerin nasıl yapılması gerektiğini belirlemede yardımcı olan ilkeler ve standartlardır. Etik ilke ve kurallar; yanlışın yerine doğruyu, kötünün yerine iyiyi hakim kılma çabalarından doğmuştur.

ETİK DAVRANIŞ İLKELERİ İLE VARILMAK VEYA ELDE EDİLMEK İSTENEN AMAÇ Devlette ve toplumda yolsuzluğu ve genel ahlak olarak yozlaşmayı önlemek, dürüstlüğü hakim kılmaktır.

YOLSUZLUK NEDİR ? Kamusal yetki ve görevlerin hukuk kurallarına, sosyal norm ve değerlere aykırı olarak özel çıkarlar için kullanılmasıdır.

KAMU YARARI NEDİR ? Vatandaşların huzur ve refahı için gerçekleştirilen çalışmalar ve bu çalışmalar sonucunda elde edilen faydalardır.

KİŞİSEL ÇIKAR NEDİR ? Kamu yararının tam tersine, kişinin kendi refahı için gerçekleştirdiği çalışmalar sonucunda elde ettiği faydadır. Yolsuzluk kişisel çıkar için işlenir. Yolsuzluk, aslında bir kamu görevlisinin kendi huzur ve refahı için toplumun huzur ve refahını feda etmesidir. Kamu yönetiminde yolsuzluk, yozlaşmanın önlenmesi için etik ilke ve değerler bir rehberdir.

Yetkinin Kötüye Kullanımı Zimmet Dedikodu Ayrımcılık Kayırma Rüşvet Yolsuzluk İstismar İhmal Siyaset Karıştırma Psikolojik Baskı Hakaret . KAMU YÖNETİMİNDE ETİK DIŞI DAVRANIŞLAR

KAMU GÖREVLİLERİNİ ETİK DIŞI DAVRANIŞ NEDENLERİ HIRS DİSİPLİN EKSİKLİĞİ DENETİM EKSİKLİĞİ Denetim Eksikliği BİLGİSİZLİK YETERSİZ EĞİTİM PSİKOLOJİK BOZUKLUKLAR İDEOLOJİK ETKİLER

ETİK YÖNETİM Kamu yönetimindeki etik dışı davranışları, yolsuzluğu ve usulsüzlüğü önlemenin yolu etik yönetimden geçer. Kamu görevlilerinin kamuya ait iş ve işlemleri yerine getirirken adil, tarafsız, objektif ve dürüst bir şekilde davranmasıdır. Bir yerde kamu görevi ve kamu makamları aracılığıyla kişisel ve özel kazanç, fayda elde ediliyorsa, orada etik yönetim yoktur. Bu kişisel ve özel fayda ve kazanç maddi olabileceği gibi manevi de olabilir.

Hangi Ülke Yönetimleri Etik Yönetimde Ön Sıralarda Hangileri Arka Sıralarda? Yolsuzluğun en az olduğu ülkeler sıralamasında Danimarka birinci sırada gelirken, en çok yolsuzluk olan ülkeler Afganistan ve Myanmar (Burma). Uluslararası Saydamlık Örgütünün 2007 yılı için yayınladığı yolsuzluk algılama endeksinde Türkiye, 179 ülke içinde 64. sırada yer almıştır. Bu sıralama 2008 yılında 58. sıraya ilerlemiştir. 2009 yılında ise 61. sıraya gerilemiştir. 2010 yılında ise 56. sıraya doğru ilerlemiştir.

Uluslararası Saydamlık Enstitüsünün 2010 yılı Raporuna göre; Merkezi Berlin'deki Uluslararası Saydamlık Örgütünün (Transparency International’ın) yıllık yolsuzluk raporu açıklandı. Rapora göre, yolsuzluğun en az olduğu ülkeler sıralamasında Danimarka birinci sırada gelirken, en çok yolsuzluk olan ülkelerin başında Afganistan ve Myanmar (Burma) geliyor. Dünya çapında yolsuzlukla mücadeleyi amaçlayan örgütün Almanya’nın başkenti Berlin’deki yıllık faaliyet raporunu tanıtma toplantısında açıklanan listeye göre, Türkiye 4,4 puanla 56’ıncı sıraya yükseldi. Türkiye 2009 yılında gene 4,4 puan ile 61’inci sırada yer almıştı. Yolsuzluktan tamamen arınmış ülkelere listede on puan veriliyor, Danimarka’nın puanı 9,3. Listede Almanya 15'inci, ABD ise 22'nci sırada yer alıyor. 178 ülkenin değerlendirildiği  rapor Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, Dünya Bankası ve Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü işbirliğiyle hazırlanıyor. Raporların ilki 1995 yılında yayınlanmıştı. Kaynak:VOANEWS

Dünya Yolsuzluk Endeksi ya da Şeffaflık Endeksi Yolsuzluğun en fazla olduğu ülkeler aynı zamanda şeffaflığın en az olduğu ülkelerdir. “Bu bir tesadüf değil.”

Etik Yönetim ve Etik Mevzuatı Kamu Yönetiminde Etik Mevzuatı ve Yönetimi noktasında 2004 yılından sonra yeni bir döneme girilmiştir. 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması Hakkında Kanun 2004 yılında çıkarılmış olup, ardından Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 2005 yılında yayımlanmıştır. Böylece etik ilke ve kurallar doğrudan ve kapsamlı bir şekilde bir mevzuatta toplanmıştır. 2004 yılından önce, Anayasa’da, 657 sayılı DMK’nda, ve başka yasa ve yönetmeliklerde etik konusuna ilişkin hükümler mevcuttur.

Etik Mevzuatı Kapsamındaki Hukuki Düzenlemeler Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 5237 sayılı yeni “Türk Ceza Kanunu” 657 Sayılı “Devlet Memurları Kanunu” 2531 Sayılı “Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşlere Dair Kanun” 3628 Sayılı “Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu” 4982 sayılı “Bilgi Edinme Hakkı Kanunu” 5018 sayılı “Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu” 5176 Sayılı “Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması Hakkında Kanun” Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması Hakkında Kanun: Ülkemizde etik konusunu başlı başına ela alan konuya ilişkin doğrudan ve kapsamlı kurallar getirilmesi 2004 yılında çıkarılan 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması Hakkında Kanun ile sağlanmıştır. Bu tarihten sonra etik konusundaki çalışmalar hız kazanmış ve Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 13.04.2005 tarih ve 25785 sayılı resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kurumlarda üçer kişiden teşkil edilen Etik Komisyonları kurulmuş, etik konusunda eğitim çalışmaları artırılmıştır. Öte yandan, Başbakanlığın 2004/27 sayılı Başbakanlık Etik Kurulu konulu, 2005/16 sayılı Başbakan ve Bakanların Uğurlanma ve Karşılanmaları, Seyahatler ve Hediye Uygulaması konulu iki ayrı genelgesini, ayrıca Başbakanlık Etik Kurulunun Hediye Alma Yasağı hakkındaki 2007/1, Kamu Konutları Tahsis İşlemleri hakkında 2008/1 ve 24 Kasım Öğretmenler Günü hakkında 2008/2 sayılı genelgeleri, ayrıca, Başbakanlık Kamu Görevlileri Etik Kurulunun kendisine yapılan müracaatlar üzerine verdiği kararlar uygulamada yer bulmuştur.

Bu Kanunun uygulanması sırasında, hangi görevliler kapsam dışıdır. 5176 Sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un Amacı - Kapsamı Bu Kanunun amacı, kamu görevlilerinin uymaları gereken saydamlık, tarafsızlık, dürüstlük, hesap verebilirlik, kamu yararını gözetme gibi etik davranış ilkeleri belirlemek ve uygulamayı gözetmektir. Bu Kanunun uygulanması sırasında, hangi görevliler kapsam dışıdır. Bu kanun, Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Bakanlar Kurulu üyeleri, Türk Silahlı Kuvvetleri ve yargı mensupları ve üniversiteler hakkında bu Kanun hükümleri uygulanmaz.

Etik Yönetimde Kurullar Başbakanlık Kamu Görevlileri Etik Kurulu ve Kurumlarda Etik Komisyonları Etik Yönetimde Kurullar Başbakanlık bünyesinde bulunan Kamu Görevlileri Etik Kurulu (11üyeden oluşmaktadır) Kurum ve kuruluşlarda oluşturulan etik komisyonları (Bakanlıklarda Müsteşar yardımcısı Başkanlığında en az 3 üyeden oluşmaktadır) 18

Kamu Görevlileri Etik Kurulunun Yapısı: Kamu Görevlileri Etik Kurulu 11 üyeden oluşmaktadır. Bu Kurulun görevleri, - Kamu görevlilerinin uymaları gereken etik davranış ilkelerinin tespiti - Etik ilkelerin ihlal edildiği iddialarının incelenmesi ve araştırılması - Kamuda etik kültürünün geliştirilmesi Kamu Görevlileri Etik Kurulu’nun yapısı: Başkan ve üyeler Bakanlar Kurulu kararıyla atanıyor. Eski Bakanlardan 1 Eski İl belediye başkanlarından 1 Yargıtay, Danıştay, Sayıştay emekli üyelerinden 3 Eski Müsteşar, Büyükelçi, Vali ve Üst Kurul Başkanlarından 3 Eski Rektör ve Dekanlardan 2 Meslek kuruluşlarının eski tepe yöneticilerinden 1 Toplam 11 üye

Kamu Kurum ve Kuruluşlarındaki Etik Komisyonlarının Görevi: Etik kültürünü yerleştirmek ve geliştirmek, Etik davranış ilkeleri konusunda karşılaşılan sorunlarla ilgili olarak tavsiyelerde bulunmak, Etik uygulamaları değerlendirmek, Hediye alma yasağının kapsamının belirlemek. 20

c) Tutanağa geçirilen sözlü başvuru yolları ile yapılır. Kamu Görevlileri Etik Kuruluna nasıl başvurulur? KGEK kapsamına girmeyen konularda başvuru nasıl yapılır? En az genel müdür veya eşiti seviyedeki kamu görevlileri hakkında Kurula başvurulabilir. 5176 sayılı Kanun kapsamına girmeyen kamu görevlilerinin, etik davranış ilkelerine aykırı uygulamaları bulunduğu iddiasıyla yapılacak başvurular, ilgili kurumların yetkili disiplin kurullarında, Kurul tarafından çıkarılan yönetmeliklerde belirlenen etik davranış ilkelerine aykırılık olup olmadığı yönünden değerlendirilir. Başvurular; a) Yazılı dilekçe, b) Elektronik posta, c) Tutanağa geçirilen sözlü başvuru yolları ile yapılır.

KAMU GÖREVLİLERİ ETİK DAVRANIŞ İLKELERİ Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte Etik Davranış İlkeleri aşağıdaki gibi belirlenmiştir. (18 ilke mevcuttur) Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci (md.5) Halka hizmet bilinci (md.6) Hizmet standartlarına uyma (md.7) Amaç ve misyona bağlılık (md.8) Dürüstlük ve tarafsızlık (md.9) Saygınlık ve güven (md. 10) Nezaket ve saygı (md.11) Yetkili makamlara bildirim (md12) Çıkar çatışmasından kaçınma (md.13) Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla kullanılmaması (md.14) Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı (md.15) Kamu malları ve kaynaklarının kullanımı (md.16) Savurganlıktan kaçınma (md.17) Bağlayıcı açıklamalar ve gerçek dışı beyan (md.18) Bilgi verme, saydamlık ve katılımcılık (md.19) Yöneticilerin hesap verme sorumluluğu (md.20) Eski kamu görevlileriyle ilişkiler (md.21) Mal bildiriminde bulunma (md.22)

Sözkonusu Bu Etik İlkeler Hangi Maksatla Konmuştur? Etik ilkeler, iyi davranışta bulunma ve kötü davranışlardan kaçınma konusunda, kamu görevlilerine rehberlik ederler. Devlete olan güveni artırırlar ve kamu örgütlerindeki yönetsel davranış standartlarını yükseltirler. Çıkarların çatıştığı durumlarda karar vericilere yol gösterirler.

Çıkar Çatışmasından Kaçınmak: Çıkar çatışması; kamu görevlilerinin görevlerini tarafsız ve objektif şekilde icra etmelerini etkileyen ya da etkiliyormuş gibi gözüken ve kendilerine, yakınlarına, arkadaşlarına ya da ilişkide bulunduğu kişi ya da kuruluşlara sağlanan her türlü menfaati ve onlarla ilgili mali ya da diğer yükümlülükleri ve benzeri şahsi çıkarlara sahip olmaları halini ifade eder. Kamu görevlileri, çıkar çatışmasında şahsi sorumluluğa sahiptir ve çıkar çatışmasının doğabileceği durumu genellikle şahsen bilen kişiler oldukları için, herhangi bir potansiyel ya da gerçek çıkar çatışması konusunda dikkatli davranır, çıkar çatışmasından kaçınmak için gerekli adımları atar, çıkar çatışmasının farkına varır varmaz durumu üstlerine bildirir ve çıkar çatışması kapsamına giren menfaatlerden kendilerini uzak tutarlar. (Yönetmelik, md.13)

Çıkar Çatışmasından kaçınmak neden önemli? Çıkar çatışmasının bulunduğu durumlarda, yolsuzluk veya yozlaşma ihtimali bulunmaktadır. Görevi tarafsız ve objektif şekilde yerine getirmeyi etkileme ihtimali var. Etkilemese bile dışarıdan bakanlarca etkiliyormuş gibi algılanması söz konusu.

Özel çıkar – Kamu çıkarı Kamu görevlisinin vereceği kararın ya da bulunacağı davranışın muhtemel sonucundan, kendisinin ya da yakınlarının olumlu ya da olumsuz ve/veya dolaylı ya da dolaysız etkilenmeleri durumu çıkar çatışmasını ortaya çıkarabilmektedir. Kamu görevlisinin yapacağı işlem, eylem veya alacağı karardan olumsuz olarak etkilenecek ya da bunlardan çıkar sağlayacak kişilerin içinde, kendisinin ya da eş, dost, akraba, arkadaş, daha önceki işinden tanıdığı kimselerin (objektif olarak davranmasını etkileyebilecek herkes) bulunması, çıkar çatışmasını ortaya çıkarmaktadır. Kamu görevlisi karar mekanizmasından çekilmelidir.

Kamu görevlisi aşağıdaki konularda şahsi sorumluluğa sahiptir Herhangi bir potansiyel ya da gerçek çıkar çatışması konusunda uyanık olmak; Bu tip bir çıkar çatışmasından kaçınmak için gerekli adımları atmak; Bu tip bir çıkar çatışmasının farkına varır varmaz bunu üstlerine bildirmek; Böyle bir durumdan geri çekilmek ya da çıkar çatışmasından kaynaklanan herhangi bir menfaatten kendisini tecrit etmek için verilecek nihai karara razı olmak.

Mahrum bırakma ya da istifa Çekilme Etik Kurallar Çıkar Çatışması durumlarında aşağıdaki sonuçlardan birisini gerektirir. Kaçınma Beyan Mahrum bırakma ya da istifa Çekilme

Konuya ilişkin örnekler: Bayındırlık İl Müdürlüğünce bir okul inşaatı için ihaleye çıkılmıştır. İhale komisyonu başkanı Tarık Bey ihale için başvuran firmalardan birisinin sahibinin kendisinin çocukluk arkadaşı Vedat bey olduğunu teklif mektuplarını incelerken farketmiştir. İl Çevre ve Orman Müdürlüğünde Mühendis Ziya Bey, çevre denetimi yapmak için görevlendirilmiştir. Ziya Bey çevre denetimi yapılacak şirketlerin listesine baktığında eşinin çalıştığı Şirketin de listede olduğunu görmüştür. Eşi, Ziya Bey’e çevre denetimi yaparken Şirkete ayrıcalıklı davranmasının istikbali için önemli olduğunu söylemektedir.

Kamu görevlileri bu iki durumda ne yapmalıdır? Her iki durumda da ilgili kamu görevlileri etik davranarak çıkar çatışmasına girmeyecek ve görevden affını isteyeceklerdir. Bir kamu idaresinde görev yapan bir ihale komisyonu üyesinin bir arkadaşının da teklif verdiği bir ihalede görev almasına disiplin mevzuatı açısından herhangi bir engel yoktur, ancak etik açıdan engel bulunmaktadır. Bu nedenle, ilgili kamu görevlisi o ihaleden çekilmek zorundadır. Bu durum, etik mevzuatında “çıkar çatışması” olarak tanımlanmaktadır ve çok önemli görülmektedir. İl Çevre ve Orman Müdürlüğünde görev yapan Mühendislerin çevre denetimi yapmak için görevlendirildikleri yerde eşi veya akrabasının görev yapması disiplin mevzuatı bakımında bir sakınca teşkil etmez. Ancak etik açısından mahzur teşkil eder.

Bir ihalede kontrol mühendisi olarak görev yapan Selçuk Bey, firma sahiplerine ait tatil köyünde ailece ücretsiz tatile davet edilmiştir. Selçuk Bey, davete icabet ederek ailece bir hafta ücretsiz tatil yapmış, tatil dönüşü firmaya ait hak edişleri kontrol ederken imalatlarda eksiklik olduğunu tespit etmiştir. Eksiklikleri firma sahibine ileteceği sırada, firma sahibi Selçuk Beye, tatilden memnun kalıp kalmadığını sormuştur. Bu durumda Selçuk Bey nasıl davranacaktır?

Örnekte, firma sahibi, Selçuk Beyi ücretsiz tatile göndererek ona kişisel bir çıkar sağlamıştır. Bu durumda Selçuk Bey iki şekilde davranabilir: Birinci durumda, kendisine sağlanan kişisel çıkardan etkilenebilir ve hak edişleri imzalarken, imalattaki eksiklikleri görmezden gelebilir. İkinci durumda, kendisine sağlanan kişisel çıkardan etkilenmez ve imalattaki eksikliklerin giderilmesini firmadan isteyebilir. Ancak bu durumda; Selçuk Bey’in firmanın tatil köyünde tatil yaptığını bilen üçüncü kişiler, Selçuk Beyin görevini kötüye kullandığını düşüneceklerdir. Öte yandan, aşağıdaki örnekte görüldüğü üzere, çıkar çatışmaları, çoğu zaman olayın dışındaki kişilerce bilinemez ve tespit edilemez.

Başka Örnek Durum: Sınav komisyonunda görevli Emel Hanım, başvuru listesini incelediğinde, amcasının oğlunun da müracaatta bulunduğunu öğrenmiştir. Evli olan Emel Hanım’ın soyadı evlilik nedeniyle değiştiği için, kuzeniyle soyadı benzerliği bulunmamaktadır. Sınavdan önceki gece arayan amcası, kuzenine yardımcı olması için ricada bulunmaktadır.

Bu örnekte görüldüğü üzere, çıkar çatışmaları, çoğu zaman olayın dışındaki kişilerce bilinemez ve tespit edilemez. Bu nedenle, kamu görevlileri, çıkar çatışmasında şahsi sorumluluğa sahiptir ve çıkar çatışmasının doğabileceği durumu genellikle şahsen bilen kişiler oldukları için, herhangi bir potansiyel ya da gerçek çıkar çatışması konusunda dikkatli davranır, çıkar çatışmasından kaçınmak için gerekli adımları atar, çıkar çatışmasının farkına varır varmaz durumu üstlerine bildirir ve çıkar çatışması kapsamına giren menfaatlerden kendilerini uzak tutarlar (md. 13).

Çıkar Çatışmasından Kaçılmazsa bu durum bir yolsuzluk mudur yoksa usulsüzlük müdür? Etik mevzuatında etik dışı davranış olarak görülen ve gerekli şekilde tedbir alınmadığında, usulsüzlüğe, yolsuzluğa kapı aralayan bir durumdur çıkar çatışması. Çıkar çatışması durumunda, kişisel menfaat ile kamu menfaati karşı karşıya gelmektedir. İki menfaat çakışmaktadır. Kamu görevlileri, çıkar çatışmasında şahsi sorumluluğa sahiptir ve çıkar çatışmasının doğabileceği durumu genellikle şahsen bilen kişiler oldukları için, herhangi bir potansiyel ya da gerçek çıkar çatışması konusunda dikkatli davranmak zorundadır. Çıkar çatışmasından kaçınmak için gerekli adımları atar, çıkar çatışmasının farkına varır varmaz durumu üstlerine bildirir ve çıkar çatışması kapsamına giren menfaatlerden kendilerini uzak tutarlar.  

“Çıkar çatışması ≠ Yolsuzluk” Çıkar çatışmasının bulunduğu durumlarda, yolsuzluk veya yozlaşma veya usulsüzlük “ihtimal”i bulunmaktadır. Böyle bir durumda yolsuzluk yapılması ihtimali yüksektir; ancak bu ihtimal yolsuzluk, usulsüzlük yapıldığı anlamına gelmemektedir.

Hediye Alma Yasağına Uymak: Kamu görevlisinin tarafsızlığını, performansını, kararını veya görevini yapmasını etkileyen veya etkileme ihtimali bulunan, ekonomik değeri olan ya da olmayan, doğrudan ya da dolaylı olarak kabul edilen her türlü eşya ve menfaat hediye kapsamındadır. Kamu görevlileri, yürüttükleri görevle ilgili bir iş, hizmet veya menfaat ilişkisi olan gerçek veya tüzel kişilerden kendileri, yakınları veya üçüncü kişi veya kuruluşlar için doğrudan doğruya veya aracı eliyle herhangi bir hediye alamazlar ve menfaat sağlayamazlar. Uluslararası ilişkilerde nezaket ve protokol kuralları gereğince, yabancı kişi ve kuruluşlar tarafından verilen hediyelerden, 3628 sayılı Kanunun 3. maddesi hükümleri saklı kalmakla birlikte, söz konusu maddede belirtilen sınırın altında kalanlar da beyan edilir. ( Yönetmelik md.15)

Aşağıda belirtilenler ise hediye alma yasağı kapsamındadır: Görev yapılan kurumla iş, hizmet veya çıkar ilişkisi içinde bulunanlardan alınan karşılama, veda ve kutlama hediyeleri, burs, seyahat, ücretsiz konaklama ve hediye çekleri, Taşınır veya taşınmaz mal veya hizmet satın alırken, satarken veya kiralarken piyasa fiyatına göre makul olmayan bedeller üzerinden yapılan işlemler, Hizmetten yararlananların vereceği her türlü eşya, giysi, takı veya gıda türü hediyeler, Görev yapılan kurumla iş veya hizmet ilişkisi içinde olanlardan alınan borç ve krediler. ( Yönetmelik md.15)

Hediye Alma Yasağı Kapsamı Dışındakiler Aşağıda belirtilenler hediye alma yasağı kapsamı dışındadır: Görev yapılan kuruma katkı anlamına gelen, kurum hizmetlerinin hukuka uygun yürütülmesini etkilemeyecek olan ve kamu hizmetine tahsis edilmek, kurumun demirbaş listesine kaydedilmek ve kamuoyuna açıklanmak koşuluyla alınanlar (makam aracı ve belli bir kamu görevlisinin hizmetine tahsis edilmek üzere alınan diğer hediyeler hariç) ile kurum ve kuruluşlara yapılan bağışlar, Kitap, dergi, makale, kaset, takvim, cd veya buna benzer nitelikte olanlar, Halka açık yarışmalarda, kampanyalarda veya etkinliklerde kazanılan ödül veya hediyeler, Herkese açık konferans, sempozyum, forum, panel, yemek, resepsiyon veya buna benzer etkinliklerde verilen hatıra niteliğindeki hediyeler, Tanıtım amacına yönelik, herkese dağıtılan ve sembolik değeri bulunan reklam ve el sanatları ürünleri, Finans kurumlarından piyasa koşullarına göre alınan krediler. ( Yönetmelik md.15)

Çıkar Sağlama Amacıyla Verilen Hediyeler Araba ya da ev tahsis etmek, tuttuğu takımın kombine maç biletlerini hediye etmek, konferans verdirmek, inceleme amaçlı gezilere davet etmek, tatil masraflarını karşılamak vb. Bu kapsamdaki hediyeler genellikle sembolik olmanın ötesinde kamu görevlisine belli bir çıkar sağlamayı hedeflemektedir.

Hediye ve Beklentiler Hediyeyi verenin bir menfaat elde etme ya da hizmetin kolayca ve süratle görülmesi yönünde bir beklentisi bulunmaktadır. Bu durumda hediyeyi veren, ayrıcalıklı işlem yapmasını beklediği kamu görevlisine, önceden meşruiyet kazandırılmış çıkarlar sağlama yoluna gitmekte, böylece doğrudan rüşvet vermenin risklerini en aza indirmeye çalışmaktadır.

Hediye ve Tuzak Etik değerlere önem veren bir kamu görevlisi rüşvet almaz veya kişisel bir menfaat sağlamaz; ancak, kendisine verilen ve ilk anda masum, zararsız ve tehlikesiz olarak görülebilecek hediyeleri kabul edebilir. Ancak, bu bir “bubi” tuzağı gibidir. Örnek:

Hediye Sonrasında Beklentiler Doktor Ayla Hanım, bir ilçede görev yapmaktadır. Hastalarından meyve, sebze vb. hediye kabul etmektedir. Hediye getiren hasta Behiye Hanım, sağlık güvencesi olmayan bir komşusunun kullandığı bir ilacı kendi reçetesine yazmasını istediğinde doktor Ayla Hanım nasıl davranacaktır? Almanya’da çalışan Gurbetçi Remzi, belediyeye bir araç hediye etmiştir. Aracı belediyenin İmar Müdürü kullanmaktadır. Gurbetçi Remzi, inşaat için hazırladığı projesinin inşaat izninin kısa zamanda çıkarılması talebi karşısında Müdür nasıl davranacaktır? Öğrenci Yaşar, öğretim üyesi Kemal Bey’in, çok hoşlandığını bildiği baklavayı, memleketi Gaziantep’ten gelirken hediye olarak getirmiştir. Öğrenci Yaşar’ın, kritik durumda olan notunun iyileştirilmesi konusundaki talebi karşısında öğretim üyesi Kemal Bey nasıl davranacaktır? Elbette hediyenin etkisi altında kalacaklardır. Bu nedenle baştan tedbir alıp yanlışlığa kapı aralamamak gerekir.

İyi Niyetle Verilen Hediyeler Hediye verenin herhangi bir menfaat beklentisi bulunmamaktadır. Örneğin, yabancı bir ülkeyi ziyaretinde Devlet adamlarına verilen hediyeler. Yılbaşında verilen ajanda ve benzeri hediyeler bu kapsamda değerlendirilebilir.

Memnuniyetin ifadesi olarak hediye Aldığı kamu hizmetinden memnun kalan bir vatandaş, memnuniyetini ifade etmek için kamu görevlisine içinden gelerek “bahşiş” olarak da adlandırılabilen hediyeler verebilmektedir. Hastanede yatan bir hastanın kendisine iyi muamele eden hemşirelere taburcu olduktan sonra getirdiği bir pasta buna örnek olarak verilebilir. Bu tür hediyeler daha çok sembolik niteliktedir.

Hediye konusunda çeşitli özel durumlar: Bazı durumlarda, hediyeyi veren başlangıçta niyetini açıkça belli etmemektedir. Çoğu zaman hediyenin verildiği anda kamu görevlisi ile hediyeyi veren arasında hizmetle ilgili bir bağlantı da bulunmamaktadır. Böyle durumlarda kamu görevlisi hediyeyi verenin uzun dönemdeki niyetini sezememekte ve durumdan şüphelenmeyerek hediyeyi kabul etmektedir.

Hediye konusunda çeşitli özel durumlar: Ancak bazı durumlarda da hediyeyi verenin niyeti açıkça belli olmaktadır. Örneğin, bazı firmalar promosyon adı altında hediye ve numune ilaç dağıtmakta ve hekimlerin kendi ilaçlarını yazmalarını sağlamak amacıyla, tıp kongrelerinde onların konaklama, ulaşım ve kongre kayıt ücretlerini karşılamaktadır. Yine kamu hizmetlerini ihale yoluyla yürüten yüklenici firmalar, hak edişlerde kolaylık sağlaması amacıyla kontrol mühendislerine araç tahsis etmekte ve çeşitli hediyeler vermektedir.

Hediye Konusunda Kamu Görevlisinin Kendisine Sorabileceği Anahtar Soru “Ben kamu görevlisi olmasaydım ya da bu makam ve mevkide bulunmasaydım, bu hediye yine de bana verilecek miydi?” Cevap kesinlikle EVET ise hediye alınabilir. Cevap HAYIR ise ya da tereddüt varsa hediye reddedilmelidir.

Bu davranışlardan hangisi normal, hangisi anormaldir? Mehmet Bey, hastanede yattığı sürece kendisine samimi ve güler yüzle davranan hemşirelere, taburcu olduktan sonra bir pasta hediye etmiştir. Sadık Bey, hayatında ilk kez ev sahibi olmanın ve işlemlerin hızlı tamamlanmasının mutluluğuyla, işlemleri yürüten tapu memuru Semra Hanıma 20 TL vermiştir. İhalede kontrol mühendisi olarak görev yapan Aykut Bey’e, hak edişlerde kolaylık göstermesi beklentisiyle firma tarafından araç tahsis edilmiştir. aracın yakıt giderleri de firma tarafından karşılanmaktadır. Aykut Bey arabayı özel işlerinde de kullanmaktadır.

(Doğru ya da yanlış olanları belirleyin) Başka Örnekler: (Doğru ya da yanlış olanları belirleyin) Hayırsever Sıdıka Hanım, ilköğretim okulundaki dersliklerde kullanılmak üzere 20 bilgisayar bağışlamıştır. Bilgisayarların demirbaş kaydı yapılmış ve okulun internet sitesinde duyurulmuştur. Selim Bey, kızının okuduğu okula matematik öğretmeni Semra Hanımın kullanması için dizüst bilgisayar hediye etmiş, okul müdürü bilgisayarı demirbaşa kaydetmiş, ardından Selim Beyin kızının derslerine giren matematik Öğretmeni Semra Hanıma tahsis etmiştir. İşadamı Sadık Bey, hastaneye diyaliz makinesi bağışlamıştır. Yeni atanan Vali İhsan Beye hoş geldiniz ziyaretinde bulunan müteahhit Sami Bey, kıymetli bir el halısı hediye etmiştir. Yaşlı bir teyze, askere giden çocuğuna yardımda bulunan Kaymakam Esat Beye, hindi hediye etmiştir. Başarılı çocuklara Yardım Derneği, derneği denetlemekle görevli evli Selma Hanımın kızına burs vermektedir. Sınıf anneleri öğretmen Neriman Hanıma, öğretmenler gününde 22 ayar bir bilezik hediye etmişlerdir. Memur Burhanettin Beye, kurumun iş yaptığı firmalardan birisi takvim hediye etmiştir. Defterdar Kemal Bey, kızının düğünü için piyasa fiyatının yarısına düğün salonu kiralamıştır.

Hediye Verme Yasağı Örnek; Belediye başkanlarının Belediye Bütçesinden düğünlerde altın takması yasaktır. Kamu görevlileri, kamu kaynaklarını kullanarak hediye veremez, resmi gün, tören ve bayramlar dışında, hiçbir gerçek veya tüzel kişiye çelenk veya çiçek gönderemezler; görev ve hizmetle ilgisi olmayan kutlama, duyuru ve anma ilanları veremezler. (Yönetmelik md. 15)

Hediye yasağına uymak gerek. Aksi hâlde çeşitli tuzaklar mevcuttur. Tuzağa düşmemek için prensipli olup hediye almamak en doğrusudur. 52

Görev ve Yetkilerin Menfaat Sağlamak Amacıyla Kullanılmaması Kamu görevlileri; görev, unvan ve yetkilerini kullanarak kendileri, yakın- ları veya üçüncü kişiler lehine menfaat sağlayamaz ve aracılıkta buluna- mazlar, akraba, eş, dost ve hemşehri kayırmacılığı, siyasal kayırmacılık veya herhangi bir nedenle ayrımcılık veya kayırmacılık yapamazlar. Kamu görevlileri, görev, unvan ve yetkilerini kullanarak kendilerinin veya başka- larının kitap, dergi, kaset, cd ve benzeri ürünlerinin satışını ve dağıtımını yaptıramaz; herhangi bir kurum, vakıf, dernek veya spor kulübüne yardım, bağış ve benzeri nitelikte menfaat sağlayamazlar. Kamu görevlileri, görevlerinin ifası sırasında ya da bu görevlerin sonucu olarak elde ettikleri resmi veya gizli nitelikteki bilgileri, kendilerine, yakınlarına veya üçüncü kişilere doğrudan veya dolaylı olarak ekonomik, siyasal veya sosyal nitelikte bir menfaat elde etmek için kullanamazlar, görevdeyken ve görevden ayrıldıktan sonra yetkili makamlar dışında hiçbir kurum, kuruluş veya kişiye açıklayamazlar. Kamu görevlileri, seçim kampanyalarında görev yaptığı kurumun kaynaklarını doğrudan veya dolaylı olarak kullanamaz ve kullandıramazlar. (Yönetmelik, md. 14)

Etik İlke ve Değerler Sonuçta Neye Hizmet Eder? „İyi davranışta bulunmak ve kötü davranışlardan kaçınmak noktasında, kamu görevlilerine rehberlik ederler, Devlete ve kamu görevlilerine olan güveni artırırlar, Yönetimin meşruiyetini pekiştirirler ve devlet-halk bütünleşmesini sağlarlar, Kamu kurumlarındaki yönetsel davranış standartlarını yükseltirler. Değerlerin çatıştığı durumlarda karar vericilere ve uygulamacılara yol gösterirler. Sosyal dokuyu, ekonomik gelişmeyi, demokrasiyi ve hukuk devletini güçlendirirler. Kamu hizmetlerinin maliyetlerini düşürürler ve hizmet kalitesini yükseltirler.

“Adalet Devletin Temelidir.” Etik yönetim adaletin tam ve eksiksiz uygulanmasıyla başlar. Etik yönetimde herkes görevini layıkıyla yerine getirir. “Adalet Devletin Temelidir.”

Kamu görevlisi kamu yararı ile kişisel yarar noktasında ikileme düştüğü zaman etik ilke ve değerlere başvurmalıdır. Örnekler; Bir kamu görevlisinin yakınının arsasının da bulunduğu bir yerin kamulaştırılmasına karar verecek bir kurulun içinde yer alması durumunda ikilem söz konusudur. Kamu yararı ile kişisel yarar çatışır. Bir kamu görevlisine, yaptığı iş konusunda ileride beklentisi ve çıkarı olan bir vatandaş tarafından hediye verilmeye kalkışılması durumunda ikilem söz konusudur. Kamu yararı ile kişisel yarar çatışır. “Hediye almak nefse hoş gelir, ancak arkasından kamu görevlisine istekler gelir.” Kamu yararı ile kişisel yarar karşılaştığında, etik mevzuatı kamu yararını her zaman üstün tutar.

Özetleyecek olursak; Can emniyeti, mal emniyeti ve toplum huzuru için “etik yönetim” gereklidir. Etik yönetim adaleti ve kamu yararını üstün tutar ve kamu görevlilerinin etik ikileme düşmemesini sağlar.

ETİK VE HUKUK Etik Olan Etik, ancak Yasal Değil Etik ve Yasal Bir kamu görevlisinin zor durumda kalan bir yaşlı insanı, mesela, yağmur altında ıslanan bir yaşlı insanı, makam arabasına alarak gideceği yer kadar götürmesi vb gibi durumlar. Kamu görevlisinin kamu hizmeti bilinciyle hareket etmesi, görev yerine zamanında gelip gitmesi, adil ve tarafsız görev yapması, tasarrufa riayet etmesi vb gibi durumlar. Yasal Olmayan Yasal Olan Etik Olmayan Etik Değil ve Yasal Değil Etik Değil, ancak Yasal Kamu görevlisinin görev yerine geç gelip erken ayrılması, iş sahiplerine karşı taraflı davranması, usulsüzlük ve yolsuzluk yapması ve gibi durumlar. Kamu görevlisinin yakınlarının da gireceği bir sınavın komisyonunda görev kabul etmesi, Kurumla iş ilişkisi olan bir firmadan kamu görevlisinin çocuğuna verilen bursun kabul edilmesi vb gibi durumlar.

Bir davranış etik dışı olsa da, yasadışı olmadığı müddetçe 657 sayılı DMK’nun disiplin hükümleri yönünden takibi gerekmez. Ancak etik mevzuatı açısından takibi gerekir. Kamu Görevlileri Etik davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğe göre disiplin kurullarında inceleme usulü: Disiplin kurullarında inceleme ve karar verme usulü Madde 38 - 5176 sayılı Kanun ile bu Yönetmelik kapsamında bulunan ve Kurulun görev alanı dışındaki kamu görevlilerinin etik ilkelere aykırı davrandığı yolunda disiplin kurullarına yapılan başvurular, yetkili disiplin kurullarınca bu Yönetmelikte düzenlenen etik davranış ilkeleri ile başvuru usul ve esasları çerçevesinde incelenir. Bu kurulların verdiği etik ilkeye aykırı davranışın varlığı veya yokluğu konusundaki kararlar ilgili kurum veya kuruluş yetkilisine, hakkında başvuru yapılan kamu görevlisine ve başvuru sahibine bildirilir. Disiplin kurullarının kararları kamu oyuna duyurulmaz.

Etik Dışı Davranışlarda Bulunanlara Uygulanan Yaptırımın Niteliği Nedir? b) a Şıkkında Sayılanlar Dışında Kalan Kamu Görevlileri İçin Uygulanacak Yaptırım İlgili Disiplin Kuruluna Yapılacak Başvuru İle Başlar. Bu Kamu Görevlilerine de Eğer Etik Dışı Davranışlarda Bulunduğu Tespit Edilmişse Buna İlişkin Tebligat Yapılmaktadır. a) Genel Müdür ve Eşiti Görevde Bulunanlardan Etik Dışı Davranışta Bulunduğu Tespit Edilenlere Başbakanlık Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kararıyla Resmi Gazetede İlan Edilerek “Etik Dışı Davranışlarda Bulunmuştur” Şeklinde Bir Yaptırıma Tabi Tutulmaktadır. Etik Dışı Davranışlarda Bulunan Kamu Görevlilerine Uygulanan Yaptırım Esasında Manevi Bir Yaptırımdır.

Sonuç ve Değerlendirme: Etik davranış ilke ve kurallarının sistematik şekilde anlatımı beraberinde bilinçlenme getirecektir. Etik konusundaki bu bilinçlenme, kamu idarelerinde dürüstlük, şeffaflık, tarafsızlık, hesap verebilirlik, kamu yararını her zaman ön planda tutma, israftan kaçınma, nezaket ve saygılı davranma, çıkar çatışmasından kaçınma, hediye alma ve menfaat sağlama yasağına tam olarak uyma, halka hizmette kusur etmeme, saygınlık ve güveni beraberinde getirecektir.

Vicdanınız kılavuzunuz olsun… Günlük hayatta ve kamu hizmetinin sunumu esnasında karşılaşacağınız çıkar çatışmasında ve ikilem durumlarında; Vicdanınız kılavuzunuz olsun…

Etik yönetimine herkesin katılımı gerekir Etik yönetimine herkesin katılımı gerekir. Bunun için de konunun devamlı gündemde tutulması gerekir.

İlginiz için teşekkür ederim. Ergun LAÇİN Etik Eğiticisi