Zirai Mücadele İlaçlarının Bal Arılarına Etkileri Dr. Ali KORKMAZ Ziraat Yüksek Mühendisi Samsun Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü

Pestisit Nedir insektisitler herbisitler fungusitler akarisitler Zirai mücadele ilaçları (pestisitler) insan sağlığına ve tarımsal üretime zarar veren böceklere, hastalıklara ve yabancı otlara karşı kullanılan kimyasal maddelerdir. insektisitler herbisitler fungusitler akarisitler rodentisitler

Pestisitlerin Faydaları Zararlı böcekler ve organizmalar kontrol altına alınmakta, bunların verdiği zararlar azaltılmaktadır. Pestisitler hastalık yapan patojenleri taşıyan sivrisinek, bit, pire gibi zararlı böcekleri de yok ederek milyonlarca insanın sağlıklı bir şekilde yaşamasına olanak sağlamaktadır. Bu nedenle pestisitler yaşamımızın ve modern tarımın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir.

Pestisitlerin Zararları Yanlış biçimde, yanlış zamanda ve yanlış yerde yapılan uygulamalarda pestisitlerin faydasından çok zararı olmakta, bal arıları ve diğer polinatörler zarar görmekte, ekolojik denge bozulmaktadır. Arı zehirlenmelerinin hemen hepsi kasıtlı olmaktan çok, ihmal, bilgisizlik veya hatalardan kaynaklanmaktadır.

Kısaca Pestisitler Modern tarımın bir parçası haline gelen pestisit kullanımı yıldan yıla artmakta, yanlış uygulamalar her yıl onbinlerce koloninin sönmesine ve polinatörlerin yok olmasına, doğal dengenin bozulmasına ve tarımsal ürünlerde kalıntı sorunlarına neden olmaktadır.

Pestisitlerin Zararına Örnekler Pamukta Carbaryl (Sevin) uygulaması nedeniyle 1967 yılında Kaliforniya’da 70.000, Washington’da 33.000 olmak üzere toplam olarak 500.000 koloni sönmüştür. 1984 yılında Washington’da zirai mücadele ilacı kullanımı nedeniyle 1 milyon dolarlık koloni kaybı olmuştur.

Ülkemizde ise … Bilinçsizce ve yoğun olarak kullanılan zirai mücadele ilaçları her yıl yüz binlerce kolonilerin sönmesine, verimlerinin azalmasına ve arı ürünlerinin kalitesinin bozulmasına neden olmaktadır.

Arı Zehirlenmeleri

Yaprak Üzerinde Pestisit

İnsektisitler Klorlandırılmış hidrokarbonlar Organik fosforlu ilaçlar Karbamatlar Sentetik pirethroidler Böcek büyüme düzenleyicileri

Klorlandırılmış Hidrokarbonlu İnsektisitler Klorin, hidrojen, karbon, oksijen ve kükürt içerirler. Geniş spektrumlu ve tüm böceklere etkilidirler. Sinir sistemini felç ederler. Çok uzun süre bitki ve toprakta etkisini korurlar. DDT ve DDT türevleri chlordane, dieldrin, aldrin, heptaclor, lindane ve endosulfan Klorlandırılmış hidrokarbonlu insektisitlerin kullanılması bütün dünyada olduğu gibi Türkiye’de de 1979 yılından itibaren yasaklanmıştır.

Organik Fosforlu İnsektisitler Böcek ve hayvanlarda sinir sisteminde asetil kolin esteraz enzimini bloke ederek canlıyı öldürür. Türkiye’de en çok kullanılan insektisitler bu gruptandır. 1999 yılında Türkiye’de bu gruptan 52 etkili maddeyi içeren 414 preperat kullanıma sunulmuştur.

Organik Fosforlu İnsektisitlerden Zehirlenme Belirtileri Bal midesindeki nektarı dışarı çıkarma Abdomende uzama Kanatların vücuttan ayrı açık olarak durması Dilin uzamış bir şekilde durması Kolonide huzursuzluk ve ölü arıların kovan içinde ve önünde yığılması

Karbamatlar Karbamik asitin metil yada dimetil türevlerinden meydana gelen aromatik bileşiklerdir. Sinir sisteminde asetil kolinesteraz enzimini bloke eder. 1999 yılında Türkiye’de bu gruptan 18 etkili maddeyi içeren 98 preparat kullanıma sunulmuştur. Bunların bir çoğu kısa zamanda parçalanırlar ve doğada kalıcı kalıntı bırakmazlar. Carbaryl (Sevin), Aldicarb (Temik) ve Carbofuran (Furadan) arılara en zehirli olan karbamatlardır.

Karbamatlardan Zehirlenme Belirtileri Paraliz Uçma yeteneğinin azalması Yoğun işçi arı ölümü Ana arının yumurtlamayı kesmesi Ana arı ölümleri

Sentetik Pirethroidler Pirethroidler krizantem (pire otu) bitkisindeki pirethrumu andıran sentetik kimyasallardır. Pydrin, permethrin, cypermethrin arılara karşı zehirli; fluvalinate, flumethrine ise zehirli etkisi yok denecek kadar azdır. Buprofezin, chlorferanpyr, amitraz, hexaflumuran, pymetrozine en çok kullanılan ilaçlardır.

Böcek Büyüme Düzenleyicileri Böceklerdeki normal büyüme ve gelişmeyi değiştirerek böceğin ölümüne neden olurlar. Juvenil hormon veya diğer hormonların yapısına benzerler ve larvanın başkalaşımı (metamorfoz) devresinde etkilerini gösterirler. Genellikle arılara ve memeli hayvanlara zararsızdır ve her zaman kullanılabilir.

Diğer İnsektisitler İnorganik insektisitler (arsenik, kükürt,bakır sülfat, bor, florin) Bitkisel kökenli insektisitler (nikotin, pyrethrum, rotenan) Mikrobik insektisitler (elcar, Bacillus thrugiensis, Nosema locusta)

Arılarda Pestisit Zehirlenmesi Belirtileri Kovan önlerinde çok fazla ölü arının bulunması en önemli belirtidir. Ağır zehirlenmede kovan önünde her gün binlerce yeni ölmüş arıya rastlanır. Arıların ölen arıları kovan dışına ve uzaklara atmaları nedeniyle zehirlenme şiddeti, göründüğünden daha fazla olabilir. Her gün 100 civarında arı ölümü normaldir 200-400 ölü arı hafif zehirlenme 500-900 ölü arı orta şiddette zehirlenme 1000’in üzerinde ölü arı şiddetli zehirlenme

Zehirlenmenin Etki Düzeyi Koloni gücüne Zirai mücadele ilacının etki mekanizmasına, Kovanların ilaçlama alanlarından uzaklığına ve Çevredeki çiçekli bitkilerin yoğunluğuna bağlıdır. Koloni gücü fazla olan kolonilerde ölüm oranları da fazla olur. Hızlı etki gösteren ilaçların etkisi de çabuk görülür ve genellikle tarlacı arılar kovana dönemeden ölürler. Bunlardaki zehirlenmelerin şiddeti hemen fark edilmeyebilir. Kovan önündeki ölü arılar toplam ölen arının ancak %10-20’sini oluştururlar. Kovan açıldığında bunların etkileri daha açık olarak görülür.

Yavaş Etki Eden İlaçlar Yavaş etki eden zirai mücadele ilaçlarında örneğin Carbaryl (Sevin) uygulamasında zehirlenen arılar kovana dönerler, getirdikleri ilaçlarla bulaşık polen ve nektarı da diğer arılara vererek onların da zehirlenmelerine neden olurlar. Kovan önünde çok fazla sayıda ölü genç işçi arı görülür. Ölüm oranı gün geçtikçe artar ve koloninin sönmesine neden olur.

Arı Zehirlenmelerinde Ölümleri Azaltıcı Yöntemler Arıcı ve çiftçi işbirliği Konaklama yerinin seçimi Arıların uçuşunun önlenmesi Kovana polen girişinin önlenmesi Kolonilerin taşınması Kolonilerin beslenmesi Zayıf kolonilerin birleştirilmesi

T e ş e k k ü r l e r . . . samsun1964@hotmail.com