NİTEL ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ Hazırlayan AKADEMİ

Nitel Araştırma Teknikleri Nitel araştırmayı şu şekilde tanımlamak mümkündür;”nitel araştırma(belli bir nokta üzerinde)odaklanmada çok metodlu araştırma problemine yorumlamacı yaklaşımı benimseyen bir yöntemdir.Bunun anlamı nitel araştırmacıların araştırma konusu olan fenomenleri kendi ortamlarında ele almalarıdır.

Başlıca iki araştırma metodolojisi vardır: Niceliksel araştırma (quantitative research) ve niteliksel araştırma (qualitative research)

Biyoloji, kimya, fizik, mühendislik gibi doğa bilimleri alanlarında araştırmalar gözlem ve ölçmeye dayanır. Gözlem ve ölçmelerin tekrarlanabildiği ve objektif yapıldığı araştırmalara niceliksel, sayısal (“quantitative”) araştırma denir.

Psikoloji, sosyoloji, antropoloji, eğitim gibi sosyal bilim alanlarında insan ve toplum davranışları incelenmektedir. Bu davranışları sayılarla açıklamak zordur.

Ölçümler bize kaç kişinin nasıl davrandığını gösterir, ama “niçin Ölçümler bize kaç kişinin nasıl davrandığını gösterir, ama “niçin?” sorusuna cevap veremez.

İnsan ve grup davranışlarının “niçin”ini anlamaya yönelik araştırmalara niteliksel (“qualitative”) araştırma denir.

Nitel araştırmalar dünyanın sosyal yönü ile ilgilenir ve şu sorulara yanıt arar: İnsanlar niçin böyle davranır? Kanaatler ve vaziyet alışlar nasıl oluşur? İnsanlar çevrelerinde olup bitenden nasıl etkilenir? Kültürler niçin ve nasıl gelişir? Sosyal gruplar arasındaki farklar nelerdir?

Nitel Araştırmanın Özellikleri

Nitel araştırma Niçin? Nasıl? Ne şekilde sorularına yanıt arar. Nitel araştırma kişilerin kanaatleri, tecrübeleri, algıları ve duyguları gibi verilerle (data) meşgul olur. Nitel araştırma bir sosyal olayı doğal ortamı ve doğal oluşumu içinde tasvir eder. Deneysel nicel araştırmalar gibi olayın değişkenleriyle oynamaz.

Nitel Araştırmada Kullanılan Başlıca Yöntemler 1-Tracer(İz Sürme) Çalışmaları 2-Paydaş Analizi(Stakeholder) 3-Örnek Olay(Vaka)Yöntemi 4-Sözlü Tarih 5-Odak(Focus)Grupları Yöntemi

1-Tracer(İz Sürme)Yöntemi Tracer çalışmaları nitel araştırma yöntemlerinden biri olup hem veri toplama hem de örneklemenin güvenirliğini sağlamaya yönelik bir yöntemdir.Tracer çalışmaları şu şekilde tanımlanabilir;”bazı etiketlerin(örneğin dökümanlar)yardımıyla belirli bir zaman diliminde ve ilgili gruplar üzerinde örgütsel süreçlerin tanımlanması metodudur.

Tracer yaklaşımı ayrıca tesadüfü olmayan örneklemenin bir başka çeşidi olan kar topu örneklemeye de benzemektedir.Kartopu örnekleme de;araştırmacı bir bilgi verici ile başlar ve araştırma süreci devam ettikçe katılımcıların sayısı aynen bir kartopu gibi yuvarlanarak artar.Tracer çalışmaları ve kartopu örnekleme arasındaki en önemli fark tracer çalışmalarında katılımcılar tarafından önerilen yeni bilgi kaynakları diğer kaynaklar yardımıyla analizde kontrol edilir.Yani yeni kaynaklar her zaman kabul edilmeyebilir.

Tracer çalışmaları ve kartopu örnekleme arasındaki en önemli fark tracer çalışmalarında katılımcılar tarafından önerilen yeni bilgi kaynakları diğer kaynaklar yardımıyla analizde kontrol edilir.Yani yeni kaynaklar her zaman kabul edilmeyebilir.

Tracer araştırmaları altı basamaktan oluşur; Etiketlerin tanımlanması:İzlenecek süreçle ilgili etiketlerin listelenmesidir. Örnekleme ölçütü:Araştırmaya konu olan sürecin spesifik durumlarının örneklenmesi için ölçüt oluşturulması. Spesifik etiketlerin kontrolü:Etiketlerin belli bir kalıba sokulmasıdır. İlgili bilgi vericilerin ilk defa tanımlanması:Araştırmacı araştırma konusu ile ilgili olarak görüşülecek katılımcılar belirlenmek üzere etiketleri inceler ve bu tracer araştırmalarının ilk bilgi vericilere ulaştığı aşamadır.

Veri toplama ve sonraki bilgi kaynaklarının tanımlanması:Araştırmacının kimlerle görüşeceğine karar vermesi gerekir.Olası bilgi kaynağı adayları aranmalıdır. Çalışmanın bitirilmesi:Daha fazla bilgi elde edilemediği zaman doyma noktasına gelinmiştir ve araştırma bitirilmelidir.

2-Paydaş Analizi Paydaş analizi örgütsel psikolojiye göre herhangi bir fenomenin çevresinde çok sayıda olan,fenomenin kendisini etkileyen ve/veya kendisinden etkilenen ve bir şekilde ilgisi olan ilgili partilerin grupların varlığı görüşüne dayanan bir araştırma yaklaşımıdır.

Paydaşlar Bir proje/programla bir ilgisi olan bireyler, insan grupları, kurum/kuruluşlar veya firmalar paydaş” olarak tanımlanmaktadır Proje veya programların faaliyet veya çıktılarından (sonuçlarından) doğrudan veya dolaylı olarak olumlu veya olumsuz yönde etkilenebilir veya proje sürecini etkileyebilirler. Genellikle farklı alt grupların dikkate alınması gerekmektedir.

Genel olarak paydaş analizindeki araştırma basamakları şunlardır. İlgilenilen fenomenin tanımlanması İlgili partilerin indirgenmesi Daha ileri düzeyde veri toplanması Araştırma sorularını cevaplamaya yönelik veri toplanması Rapor yazılması,sunulması ve sonuçların gösterilmesi

Örnek Olay Yöntemi(Vaka İncelemesi) Örnek olay incelemesi (Case study), tek bir olayı veya birkaç olayı derinlemesine inceleme demektir. Bazen bir zaman dilimindeki sosyal olaylar da incelenebilir.

Bazı kimseler vaka incelemelerine fazla önem vermezler;bunların zaman kaybından başka bir şey olmadığını iddia ederler.Bazıları ise çok sayıda elemanın ve istatistiğin davranış kanunlarının keşfini ve betimlemesi işini çıkmaza sokmakta olduğunu öne sürerek örnek olay yöntemindeki araştırmaları desteklemektedirler.

Örneğin,Skinner”bir araştırmacı bin tane farenin,her birini bir saat inceleyeceğine ya da yüz farenin her birini onar saat gözlemleyeceğine,bir fareyi bin saat gözlemlemeyi tercih edecektir” demişti.

Örnek olay yönteminde veri toplama yöntemleri gözlem,mülakatlar ve anketler olabilir.

Örnek Olay Araştırma Süreci Örnek Olay Seçimi:Örnek olayda ilk aşama çalışmanın gerçekleştirilebileceği organizasyonun seçimidir.Bu amaçla şu sorulara cevap aranabilir;

Araştırmacı ne tür bir örgüt aramaktadır? Bu örgüt çalışılan konunun tipik olarak incelenebileceği bir örgütmüdür?Yoksa uç bir örneğimi temsil etmektedir? Araştırmacının tüm kaynak ve ilgisi sadece bu örgüt üzerinde mi yoğunlaşmalıdır?Yoksa birden fazla örgüt mü gereklidir? Yani burada en önemli nokta araştırılacak konuya en uygun örnek olayın seçilmesidir.

Seçilen Organizasyonla Bağlantı Kurulması:Eğer daha önce tanımadığımız bir organizasyon söz konusuysa izin alabilmek için birkaç stratejiden bahsedilebilir.Bunlardan birincisi o şirkette çalışan üst düzey yöneticilerden birinin araştırmacılar için referans olmalarıdır.İkinci olarak eğer şirket içinde tanıdığımız yoksa o şirketin üst düzey yöneticisiyle yapılacak mülakat işe yarayabilir.

Teorik Çerçevenin Çizilmesi:Çalışılan konuyu araştırılabilir bir çerçevede ele almak ve daha sonra araştırma konusuna odaklanmak başarılı bir örnek olayın ön şartlarındandır.

Sistematik Veri Toplanması:Örnek olay yönteminde veriler çeşitli yollarla toplanabilir(gözlemler,mülakatlar,anketler gibi).Önemli olan verilerin toplanmasının sistematik bir biçimde yapılmasıdır.

Verilerin Analizi:Örnek olay yöntemi sonucu birbiriyle ilgisiz gibi görünen pek çok bilgi yığınları ortaya çıkmaktadır.Bu bilgilerin anlamlandırılabilmeleri açısından araştırma projesinde belirtilen spesifik amaçlara hizmet etmeleri gerekmektedir.Elde edilen veriler nitel ya da nicel yöntemlerle analiz edilebilir.