Antik Çin Medeniyetinde Tıp Yrd.Doç.Dr. Mehmet KARATAŞ Tıp Tarihi ve Etik AD

Antik Çin Medeniyeti Çin uygarlığı kesintisiz 4000 yıl hüküm sürmüştür. Orta Asya’daki diğer medeniyetlerin aksine başlangıcı açık değildir. Çin uygarlığı yapısını MÖ 2.yy ilk yarısından itibaren şekillendirmiştir. Çin halkı tarih öncesi dönemden bugüne yaşadığı toprakları vatan edinmiş ve yüzyıllar boyu izole bir kültür olmuştur. Manyetik pusula, kağıt, barut, antik Çin medeniyetinde bulunmuştur.

Antik Çin Tıbbı Yin - Yang Yin ve Yang birbirini tamamlayan doğanın iki zıt kozmolojik gücünü temsil eden element. Yin ayı, geceyi, toprağı, suyu, soğukluğu, nemi, karanlığı, bulutluluğu, yumuşaklığı kısaca kadınlığı temsil eder. Yang güneşi, gündüzü, gökyüzünü, ateşi, kızgınlığı, kuruluğu, parlaklığı, güneş ışığını, sertliği kısaca erkekliği temsil eder.

Yin - Yang

Antik Çin Tıbbı Klasik Çin tıbbı üç efsanevi hükümdarın saltanatına dayanır. Fu Hsi (yaklaşık MÖ 2900), Shen Nung (yaklaşık MÖ 2800) bilinen ilk bitkisel tıbbi tedaviyi uygulamış Pen-tsao adlı eserde 365 drogu test edip vermiş, Huang Ti (yaklaşık MÖ 2600) tıbbi bilgisi çağlar boyu sözlü olarak aktarılmış MÖ 3.yy’da yazılmıştır. Antik Yunanlılar gibi Antik Çinliler de elementlere inanmışlar. Beş elementleri vardı: tahta, ateş, toprak, metal ve su. Her biri bir eylemi ya da insan fizyolojisiyle etkileşimi karakterize eder.

Fu Hsi

Shen Nung (kırmızı imparator)

Huang Ti (sarı imparator)

Antik Çin Tıbbı Anatomi ve Fizyoloji Konfüçyus’un felsefesi vücuda şiddet uygulamayı yasakladığı için anatomi bilgileri sınırlı ve zayıftı. Direkt anatomi çalışmaları 18. yy sonlarına doğru başlamış olup diseksiyondan çok diyagram ve suni modellerle yapılmıştır.

Anatomi ve Fizyoloji

Antik Çin Tıbbı Fizyoloji 5 element felsefesine dayanıyor. Her bir duygununun farklı bir organda olduğuna inanıyorlardı. Mutluluk kalpte, düşünce dalakta, üzüntü akciğerde, öfke ve ruhun karaciğerde olması gibi.

Teşhis ve Nabzın Önemi Antik Çin tıbbında nabız teşhiste önemli olmuş ve düzinelerce çeşidi tanımlanmıştır. Nabız ölçümü doğal durumun teşhisi ve çeşitli hastalıkların tespiti için kullanılmış. Nabız ölçümü oldukça komplikeydi. Çünkü; sadece hastalığa göre değil aynı zamanda mevsime, günün saatine, burca, cinsiyete göre değişiyordu.

Teşhis ve Nabzın önemi

Teşhis Bir erkeğin özellikle üst sınıftan bir kadını muayene etmesi mümkün değildi. Seramikten, fildişinden ya da tahtadan yapılmış kuklalar üzerinde hasta tarafından gösterilen noktalar hastanın sağlık problemi hakkında fikir verirdi.

Antik Çin Tıbbı Tedavi Çoğu tedavi Ying-Yang prensibinden temel almaktadır. Aktif-pasif, sıcak-soğuk, kadın-erkek arasındaki denge gibi. Diğer tedaviler diyet, ilaçlar, akupunktur ve moksibusyon. Doktor vücuttaki uyumsuzluğun sebebini bulmak ve hastayı iyileştirmek durumundadır ki bu “Tao”dur. Başka bir deyişle bir hastadaki Yin-Yang arasındaki uyumu sağlamalıydı. Egzersiz şiddetle tavsiye ediliyor ve hastanın iyileşmesini, kişinin zinde kalmasını sağlayacağına inanılmaktadır. Masaj da diğerleri gibi sıradan tedavi yöntemlerinden biriydi.

Akupunktur ve Moksibusyon (yakı) Akupunkturun kaynağı tam olarak açık değil. Bu uygulama deriye uzun iğneler çeşitli derinliklerde batırılarak yapılmaktadır. Akupunkturun fizyolojisi Taoist doktrinde yatar. Bu öğretiye göre yaşam enerjisi Chi vücutta bütün organlarda dolaşır. Akupunktur noktaları vücutta görünmeyen bir çizgi üzerinde bulunur. Her hastalığın vücutta enerji akımındaki dengesizlikten olduğuna ve akupunktur iğnelerinin bu dengeyi sağlayarak Chi’i düzenlediğine inanılır.

Akupunktur ve Moksibusyon (yakı) Moksibusyon da akupunktur kadar eski bir uygulamadır. Moksibusyon vücutta belli noktalar spesifik bir bitkiyle yakılarak uygulanır. Akupunkturun da moksibusyonun da belli noktaları uyararak tıkanmış vücut enerjisi Chi’nin vücutta tekrar dolaşımına izin verildiğine inanılmaktadır.

Hatırlanması Gerekenler Çin tıbbında hastalık kavramı Taoist doktrin ve hayat enerjisi Chi’nin engellenmesi Yin ve Yang arasındaki uyumsuzluk 5 element kavramı, her bir duygunun farklı bir organda olması Hastalıkların teşhisinde nabzın kullanımı Tedavi metodu: Diyet, Akupunktur, Moksibusyon Bitkisel ilaç incelemeleri: Pen Tsao Konfüçyanizm vücuda zarar vermeye müsaade etmiyor. Diseksiyon yasak.

Konuyla İlgili SORU/CEVAP Antik Çin tıbbının tıbbi uygulamalardaki kuramsal yaklaşımı neydi? Cevap 1: Ying-Yang Soru 2: Çin tıbbında tedavide öne çıkan uygulamalar nelerdi? Cevap 2: Diyet, akupunktur, moksibusyon

Kaynaklar A. Selim ATAY, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi, çeviri Tolga GÜVEN, Marmara Üniversitesi Tıp Tarihi ve Etik AD ders notları Ali Haydar BAYAT, Tıp Tarihi Emine ATABEK, Şefik GÖRKEY, Başlangıcından Rönesansa Kadar Tıp Tarihi Çağlar Boyu Tıp, Roche Yayınları http://antiquecannabisbook.com/chap2B/China/China.htm http://fineartamerica.com/featured/china-emperor-fu-hsi-granger.html http://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page