HASTANE BİLGİLENDİRME BİYOKİMYA LABORATUVARI

NUMUNE ALIMI İLE İLGİLİ ÖZELLİKLER: Laboratuvarda kullanılan numuneler çok çeşitlidir. Serum, plazma, tam kan, idrar, gaita ve çeşitli sıvılar bunların başlıcalarıdır.

Numune alırken dikkat edilmesi gereken kurallara uyulmalıdır. Numune alırken kola takılan turnikenin 1 dakikadan fazla durmaması gerekir. Turnike ile yapılan birkaç dakikalık staz venöz kanda, birçok parametreyi etkiler. Örneğin; ALT, CK, LDH, albumin, bilirubin, kalsiyum %2-10 civarında (artar).

glukoz, fosfat %2-5 civarında Sıvı veya kan vermede kullanılan bir damar ve setten örnek alınmamalıdır. Mecbur kalınırsa 20 dakika ara verildikten sonra numune alınabilir. Bu durumlarda diğer kol tercih nedeni olmalıdır.

Alınan kanın hemoliz olmaması için azami gayret gösterilmelidir. Hemoliz serumda potasyum, fosfor, enzimler gibi parametrelerin yüksek çıkmasının yanı sıra ölçüm yöntemlerinde de hataya neden olabilir.

Kan alım sırası çok önemlidir ve şu sırayla olmalıdır. Kan kültürü Katkısız maddeli tüpler Katkı maddeli tüpler

Diğer önemli konulardan biri de numunenin üzerinde ‘’hastaya ait bilgilerin eksiksiz ve doğru olarak yazılı barkodun yapıştırılması’’, Barkodları düzgün bir şekilde şapıştırmaya özen göstermeliyiz. Sedim barkodlarını, kapağın alt kısmından başlayarak kan alma hizasına kadar yapıştırmaya dikkat etmeli. kan alma saatiyle barkod saatinin uyumlu olmasına dikkat edilerek laboratuvara gönderilmesi gerekmektedir.

Genel kural; 10-12 saatlik açlıktan sonra sabah kan alınmalıdır. Biyokimya tetkikleri için venöz kan tercih edilir. Kan alma bölgesi alkolle silindikten sonra alkolün kuruması beklenmelidir. Çünkü alkol kalıntıları hemolize neden olarak test sonuçlarını etkiler

Damara girilmeden önce yumruk açılıp kapatılmamalıdır. Çünkü bu hareket plazmada bazı parametrelerin konsantrasyonlarının (potasyum, fosfat, laktat, iyonize kalsiyum gibi) geçici artışına neden olur. Hasta kan alımı öncesi mümkünse 15 dk. rahat pozisyonda dinlenmelidir. Alınan kanlar en geç 2 saat içerisinde laboratuvara gönderilmelidir.

Hangi analizler için hangi tüplerin kullanılacağı aşağıda belirtilmiştir. Ayrıca mor, mavi ve siyah kapaklı tüpler kan alındıktan sonra birkaç kez mutlaka alt üst edilmelidir, dikkat edilmediği takdirde kanın pıhtı oluşmasına sebep olacaktır.

DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER; İSTEM-BARKOD-TÜP UYUMUNU KONTROL EDİN UYGUN VE GÜVENLİ KAN ALIMI İÇİN HOLDER KULLANIN TÜPLERE İŞARETLİ DÜZEYE KADAR, YETERLİ MİKTARDA KAN ALIN AYRINTILI BİLGİ İÇİN LABORATUVAR TEST REHBERİNİ İNCELEYİN (HBYS)

Kapak rengi İçerik Etkisi Kullanılan testler Kırmızı, sarı Pıhtı aktivatör ve jel separatör Pıhtı oluşumunu hızlandırmak Biyokimya, hormon testleri (özellikle jelli tüp tercih edilir) ve ilaç düzeyleri Mor EDTA Ca’u bağlayarak pıhtılaşmayı engellemek Hemogram, HbA1C testleri Mavi Sodyum Sitrat PT, aPTT, fibrinojen gibi koagülasyon testleri Siyah Sedimantasyon testi

Hasta ilgili bölgeyi iyice yıkar ve kurular. TAM VE 24 SAATLİK İDRAR TAHLİLİ ÖRNEK ALIMI İLE İLGİLİ HASTA BİLGİLENDİRİLMELİ: TAM İDRAR TAHLİLİ ÖRNEK ALIMI; Hasta ilgili bölgeyi iyice yıkar ve kurular. Bir miktar idrarını tuvalete yapar. Sonra orta idrarını kendisine verilen idrar kabına yapar. İdrarın son kısmını ise tuvalete yapar. İdrar örneği bekletilmeden laboratuvara gönderilmelidir.

24 SAATLİK İDRAR TOPLANMASI: 1. Sabah ilk idrar atılır. 2. 24 saat süresince idrarın tamamı idrar toplama kabı içine toplanır. Bu süre içinde toplama kabı serin ve karanlık bir yerde ağzı kapalı olarak saklanır. 3. Ertesi sabah ilk idrarda toplama kabına alınarak en kısa zamanda laboratuvara ulaştırılır.

Not: İdrar koruyucu kullanılacak durumlarda baştan kap içerisine gerekli koruyucu (asit vs.) konulmalıdır ( laboratuvar ile görüşülmelidir). Spot idrar ve gaita numunelerin laboratuvara en kısa zamanda ulaştırılması gerekmektedir.

BUZ AKÜSÜ ÜZERİNDE GELECEK TESLER ACTH AKTİF PROTEİN C ANTİ TROMBİN 3 KOLLAJEN ADP(ACİL BİYOKİMYA LABORATUVARI) KOLLAJEN EPİNEFRİN (ACİL BİYOKİMYA LAB.) LUPUS ANTİKOAGÜLAN DOĞRULAMA LUPUS ANTİKOAGÜLAN TARAMA D-DİMER (ACİL BİYOKİMYA LABORATUVARI) *KANLARIN EN KISA SÜREDE MERKEZ BİYOKİMYA LABORATUVARINA GÖNDERİLMESİ ÖNEMLİDİR. NOT: BUZ AKÜSÜ ACİL BİO.LAB. TEMİN EDİLEBİLİR

ÖRNEK RED KRİTERLERİ Gelen numunenin uygun tüpte olmaması Numunenin yeterli miktarda alınmaması Numunenin hemolizli olması Numunenin lipemik olması Numunenin bilirübinemik olması Soğuk zincire uyulmaması (Bazı testler için) Barkodların uygun yapıştırılmaması

Kliniklerde hasta numunelerinin toplandığı bir yer belirlenmelidir. Hastalardan alınan kan numuneleri sporlara dik olacak şekilde yerleştirilmelidir. Sedim, hemogram, koagülasyon kanları pıhtı oluşmaması için mutlaka birkaç kez altüs edilmelidir. HbA1C tüpleri diğer kanlardan ayrı bir spor da toplanmalıdır. Buz aküsü üzerinde gelmesi gereken testler, kan alındıktan sonra hemen buz aküsü üzerine yerleştirilmelidir.

BARKODLARIN OKUTULMASI Hastalardan alınan numuneler barkod okuyucudan okutulduktan sonra ilgili laboratuvara gönderilmelidir. Acil istemi yapılan numuneleri, ACİL BİYOKİMYA LABORATUVARINA GÖNDERİLMELİDİR.

GLUKOMETRE CİHAZ KONTROLLERİ Glukometre cihaz kontrolleri her iki ayda bir, ayın ilk haftası üç hastadan kan alınarak Acil Biyokimya Laboratuvarına gönderilir. Aynı zamanda glukometre cihazında ölçüm yapılır. Sonuçların %10 (+,-) uyumlu olmasına dikkat edilmelidir. Biyokimya Laboratuvarından çıkan sonuçlarla birlikte listelenerek Acil Biyokimya Laboratuvarına gönderilir.

KAN GAZI CİHAZ KONTROLLERİ Kan gazı cihaz kontrol, cal. ve bakımları (günlük, haftalık aylık) cihaz kullanıcısı tarafından yapılır. Dış kalite kontroller aylık olarak yapılır. Sonuçlar Acil Biyokimya Uz.Dr. tarafından değerlendirilir.

TEŞEKKÜRLER