Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN HÜCRE ÖLÜMÜ Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı

HÜCRE ÖLÜMÜ Diğer çok hücreli organizmalarda olduğu gibi insanda da aynı şekilde hücre çoğalım ve ölüm oranı bir kontrol altında gerçekleşir. Bu denge bozulursa---------???

Hücre artışı (yığılım) hastalıkları olarak bilinen Hiperplazi Kanser Otoimmün hastalıklar

Hücre kaybı hastalıkları Atrofi Dejeneratif hastalıklar AIDS İskemik hasar

Denge (homeostazis) Bu şekilde hücre çoğalımı ve ölümü çok hassas bir şekilde devam ettirilir.

Hücre Ölümü 1-Nekroz 2-Apoptozis

Nekroz Beklenmedik hücre ölümü Patolojik süreçtir Fiziksel ve/veya kimyasal etkenlerle akut hücre hasarı (hipotermi, hipoksi, radyasyon, düşük Ph, hücre travması)

Nekroz Fizyolojik şartlar altında, virüslerin perforin olarak bilinen protein ve komplement maddeleri hücre zarında hasar oluşturur.

Nekroz Hızlı hücre şişmesi Parçalanma Hücrenin normal homeostazının devam etme kabiliyetinin bozulmasıdır.

Nekroz Hücre hasarı, hücre zarındaki hasarlanma hücre dışı su ve iyonların hücre içi girişini sağlar. Mitokondriyon, GER, çekirdek gibi hücre içi organellerde geriye dönüşümsüz değişiklikler meydana gelerek hücrenin şişmesine ve hücre zarının parçalanmasına sebep olurlar.

Hücre zarı parçalanınca? Sitoplazmik içerik, lizozomal enzimler hücre dışı alana salınır----nekrotik hücre ölümü, yaygın doku hasarı ve inflamatuvar cevapla birlikte gözlenir.

Programlanmış hücre ölümü Bizlerin sağlıklı kalması için intihar eden Fizyolojik şartlarda ölen Üstelik ölecekleri önceden programlanan ……bir hücre ölümü

Apoptozis Fizyolojik süreçtir Embriyolojik gelişim esnasında veya ovaryumdaki follikül atrezisi gibi normal diğer fizyolojik süreçlerdir. Fizyolojik şartlar altında meydana gelen bir hücre ölüm modelidir.

Apoptozis Fizyolojik hücre ölümü Hücre intiharı Hücre ayıklanması Programlanmış hücre ölümü Yaprak dökümü

Apoptozisin yapısal ve biyokimyasal özellikleri DNA parçalanması: Çekirdek içinde olur, geriye dönüşümsüz bir olay olup hücre ölür. DNA parçalanması, magnezyum ve kalsiyuma bağlı çekirdek endonükleazların faaliyetine bağlıdır.

Apoptozisin yapısal ve biyokimyasal özellikleri Hücre hacminin azalması: sitoplazmanın büzülmesine bağlıdır. Hücre iskeleti elemanları hücre yüzeyinde tekrar bir düzenlenim gösterirler. Ribozomlar küçük gruplar halindedir, endositik veziküllerin çoğu hücre zarı ile birleşir.

Apoptozisin yapısal ve biyokimyasal özellikleri Mitokondriyal işlevin kaybı: Mitokondriyal zar kanal geçirgenlik değişikliklerine bağlıdır. Sitokrom c’ nin mitokondriyal hücreler arası zardan sitoplazma içine salınarak kaspazlar olarak isimlendirilen proteolitik enzimlerin faaliyetini sağlar.

Apoptozisin yapısal ve biyokimyasal özellikleri Zar vezikülleri: Hücre zarı değişikliklerinden oluşur.

Apoptozisin yapısal ve biyokimyasal özellikleri Apoptotik cisimler: Hücre parçalanmadan önceki son yapılardır. Çekirdek materyali ve organelleri içeren sitoplazmik veziküllerden şekillenirler. Bunlar fagositik hücreler tarafından hızlı bir şekilde ortadan kaldırılır. Böylece apoptotik cisimler inflamasyona yol açmazlar.

Otofajik Hücre Ölümü Çeşitli organizmaların hücre ve dokularında yapılan yapısal incelemeler, gelişim esnasında ölen hücrelerde artan otofajik etkinliğin arttığı belirlenmiştir.

Otofajik Hücre Ölümü Farklı hücre tipleri ve farklı uyarıcılar kullanan birbirinden bağımsız grupların çalışmaları, otofajik veziküller oluşturarak ve lizozomal faaliyeti artırarak ilerleyen ve bazı kimyasallar tarafından baskılanabilen ve kaspazlardan bağımsız bir hücre ölümü varlığıdır.