GUMBORO HASTALIĞI İnfeksiyöz Bursal Hastalığı Dr.Olcay TÜRE GÖKSU Bornova Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Aşı, Serum ve Biyolojik Maddeler Kontrol Laboratuvarı 09-10 Ekim 2002 Hizmet İçi Eğitim Semineri

Genel Tanım 3-6 haftalık piliçler Viral (IBDV) Akut Çok bulaşıcı Bursa Fabricius’ta şiddetli yangı ve dejenerasyon İmmunosupresyon Dünyanın her tarafında yaygın Büyük ekonomik kayıp

IBDV- İnfeksiyöz bursal hastalığı virusu Birnaviridae İkoza hedral, zarfsız, ds RNA Isıya dayanıklıklık 56C ...5 saat ....canlı 60C ..30 dak.....canlı 70C...30 dak.....inaktif pH direnci pH 2 ...dirençli pH 12 inaktif Kimyasallara dirençli Formalin, iodine, glutaraldehit, alkyl dimethylbenzylammonium Dış ortamda dayanıklı 4 ay canlı kalabilir Bulaşma Dışkı ile atılır Mekanik bulaşma (yem, su, ekipman, bakıcı)

Gumboro Hastalığı Virusunun Hedef Organı Bursa Fabricius BF biyolojik olgunlaşmasını 3-4. haftalarda tamamlayarak immun yanıt verme yeteneği kazanır. Olgunlaşan B-lenfositler dalak, kemik iliği, sekal tonsiller ve diğer lenfoid organlara göç ederler. BF 12 ci haftada küçülmeye başlar, 20 ci haftadan sonra atrofiye olur.

Hastalık Formları Klinik Form Subklinik Form Hastalığın geliştiği yaşa bağlı olarak

İmmunosupresyon (geçici veya kalıcı) Verim kaybı Klinik Form 3-6. haftalar arası enfekte olan civcivlerde (vvIBDV  10-12. gün) BF’ta dejenerasyon Klinik belirti var Yüksek ölüm İmmunosupresyon (geçici veya kalıcı) Verim kaybı BÜYÜK EKONOMİK KAYIP

Mortalite Broyler  %5-25 Yumurtacı  %60-70 Morbidite %100 Mortalite Broyler  %5-25 Yumurtacı  %60-70

BF’ta dejenerasyon-atrofi Klinik belirti yok Kalıcı immunosupresyon Subklinik Form 1-10. günler arası enfekte olan civcivlerde Doğal enfeksiyon Varyant suşlar Hatalı aşılama programları – hot aşının yanlış zamanda kullanımı BF’ta dejenerasyon-atrofi Klinik belirti yok Kalıcı immunosupresyon İmmunosupresyonun yan etkileri - Sekonder enfeksiyonlar (SHS, Marek, G.dermatit, ND, CAA vs) - Diğer hastalıklara karşı aşılamalarda yetersiz immun yanıt Verim kaybı BÜYÜK EKONOMİK KAYIP

Klinik Semptomlar Düşkünlük Tüylerde kabarma Beyaz sulu ishal Yem tüketiminde azalma

HASTALIK GRAFİĞİ Ölümlerde Pik 3-4 gün 2-3 gün 6 gün İyileşme İnkübasyon 2-3 gün Hastalık süresi 6 gün İyileşme

Otopsi Bursa Fabricius’ta ödem, kanama Bacak ve göğüs kaslarında kanama Karaciğer dejenerasyonu Böbrek lezyonları

Otopsi Bulguları

Histopatolojik Bulgular Normal BF Zarar görmüş foliküllerde kistik boşluklar BF’taki akut yangı sonrası folliküllerin yıkımı, boşluklar ve interfoliküler alandaki bağ dokuda fibroplazi

Foliküllerde ve interfoliküler alanda aşırı hemoraji, bursa lumeninde purulent eksudat birikimi

IBDV’nin Serotipleri Serotip 1 Serotip 2 Patojen viruslar Tavuk orijinli Patojen olmayan viruslar Hindi orijinli Antijenite Patojenite Varyant Klasik patojen Çok patojen (vvIBDV) Klasik Değişken oranlarda patojen

Hastalığın Tarihi Gelişimi İlk defa 1957 yılında A.B.D.’nin Delaware eyaletinde Gumboro kasabasında rapor edildi. (IPNV ile ilişkili) 1984 yılında A.B.D’de antijenik varyant viruslar ortaya çıktı, varyant viruslar Amerika kıtası dışında rapor edilmedi. 1987 yılına kadar klasik patojenik virusların neden olduğu ölüm oranı maksimum %30 idi. 1987’de Belçika’da vvIBDV’nin neden olduğu yüksek ölüm oranlı salgınlar görüldü. SPF %100, broyler%30, yumurtacı%70-80 vvIBDV 1990’lı yıllardan günümüze A.B.D. ve Avustralya hariç tüm dünya ülkelerinde yaygındır.

TÜRKİYE’de Durum 1990’lı yılların başından bu yana salgınlar çeşitli şiddetlerde devam etmekte, yaz aylarında yoğunlaşmakta, mix enfeksiyonlar şeklinde olabilmekte, Ölüm oranları ilk yıllarda yüksek (>%20), şimdi daha düşük (%1-5), bazı yerlerde salgın yok, Salgınların serotip 1 grubunda yer alan çok virulent IBDV tarafından meydana getirildiği ortaya kondu, Sınırlı sayıda virusla yapılan çalışmalarda varyant virusa rastlanmadı, RT/PCR-RE gibi moleküler tekniklerle çalışmalar devam etmekte,

Büyük Ekonomik Kayıplar TAVUKÇULUK ENDÜSTRİSİNDE Direkt kayıplar İndirekt kayıplar ÖLÜM - İmmunosupresyon - Sekonder enfeksiyonlar - Aşılamalarda başarısızlıklar - Yoğun aşılama ve medikasyon giderleri - Kesimhane kayıpları - Verim düşüklükleri Büyük Ekonomik Kayıplar

Gumboro Hastalığına Karşı Korunma Sağıtım yok !!! Profilaktik önlemler Vitamin, Antibiyotik-sekonder enf.lara Korunma Temizlik – Dezenfeksiyon - İyi İdare Biyogüvenlik Aşılamalar

Temizlik – Dezenfeksiyon - İyi İdare Modern tavuk yetiştiriciliğinin vazgeçilmez kuralıdır Çok dayanıklı ve çok patojen IBDV virusunu yok etmek veya yoğunluğunu azaltmak üzere zorunludur Gumboro canlı aşılamalarında dar zaman aralığı vardır, bu sürede saha virusunu ortamdan uzak tutmaya yarar

Yapılması gerekenler Yetiştirmede all-in-all-out sistemi uygulanmalı ve dönem araları en az 3 hafta boşluk bırakılmalıdır. Kümesin devre arası temizliği ve IBDV’ye etkin dezenfeksiyonu (formol, iyod ve virusa etkili diğer dezenfektanlar kullanılarak) yapılmalıdır. Altlık uygun şekilde imha edilmelidir –yakma veya gömme (kümesten uzaklaştırılmalı ama çevreye risk oluşturmamalıdır), tarla gübresi olarak kullanılmamalıdır. T.K.B.lığı yaptırımı var Hastalık nedeniyle ölmüş hayvanlar çevreye atılmamalı, gömülerek veya yakılarak imha edilmelidir.

Biyogüvenlik önlemleri Çiftlik ve kümesler çevresinde güvenlik zonları oluşturulmalı Taşıt ve ziyaretçi kontrolü yapılmalı Çiftlik ve kümes girişlerine dezenfektan içeren küvetler konmalı Çiftlik içinde ve yakın bölgeyi kapsayan çiftliklerde senkronize all-in-all-out uygulanmalı Sürüye dışarıdan hayvan katılmamalı Kümes bakıcıları ayrı olmalı

Gumboro hastalığına karşı aşılamalar HER BÖLGE VE ÇİFTLİKTE HER KOŞULDA ETKİLİ OLABİLECEK ÜNİVERSAL BİR AŞILAMA PROGRAMI ÖNERMEK MÜMKÜN DEĞİLDİR. AŞILAMA PROGRAMI O KÜMESİN VE BÖLGENİN KOŞULLARINI BİLEN DENEYİMLİ BİR VETERİNER HEKİM TARAFINDAN OLUŞTURMALIDIR.

Gumboro aşılama programı öncesi önemli noktalar Çevredeki hastalık riski Hastalığın seyri ve şiddeti Virusun patojenitesi Kümesin hijyenik durumu ve bakım koşulları Civcivlerdeki maternal antikor düzeyi, homojenite Civcivlerin yaşı (BF’un olgunlaşma durumu) Yetiştirme yönü Kullanılacak aşıların çeşidi (mild, intermediate, hot)

Çevredeki hastalık riski Normal dönem Az veya orta riskli dönem Çok riskli dönem için aşılama programları Hastalığın seyri ve şiddeti Virusun patojenitesi Kümesin hijyenik durumu ve bakım koşulları

Maternal antikor bulunmasının önemi ve heterojenite problemini azaltıcı önlemlerin alınması Erken enfeksiyon sonucu immun sistemde meydana gelecek zararı önlemek için civcivlerin yüksek ve uniform maternal antikora sahip olması gerekir. Bu amaçla: Damızlıkçı sürülerin iki canlı (18-21 gün, 8-10 hafta) ve en az 1, tercihen 2 (16-18 hafta, 40cı hafta) yağ adjuvantlı inaktif aşılarla aşılanmaları gerekir. **Gumboro mücadelesinin en önemli basamağı damızlıkların etkin aşılanması ve anneden yavruya homojen ve yüksek Mab geçişidir Heterojen Mab sorununu azaltmak için civcivlerin farklı yaş ve farklı aşılama programları ile aşılanmış sürülerden gelmemeleri gerekir.

Maternal antikor varlığında aşılama

Civcivlerin yaşı, BF’un olgunlaşma durumu BF doğal gelişimi gereği 3-4 cü haftalarda fizyolojik ve immunolojik olgunluğa ulaşıp tam immun yanıt verebilir. 3-4 cü hafta öncesindeki aşılamalardan istenilen düzeyde sonuç alınamaz, aşılamanın tekrar edilerek desteklenmesi gerekir. Aşılama planlanırken hayvanlarda belli bir immun tolerans dönemi olduğu göz ardı edilmemelidir.

Aşıların seçimi Gumboro için ideal aşı nasıl olmalıdır? Orta düzeyde maternal immuniteyi kıracak kadar atak – immunojenitesi iyi olan BF’a zarar vermeyen – immunosupresif olmayan Virulensi geri kazanma riski olmayan Mild-Zayıf Intermediate – Orta Hot/Intermediate-Plus – Kuvvetli (T.K.B.lığının ithalat ve kullanım ile ilgili şartlarına tabidir.)

Hot/Intermediate-Plus Gumboro Aşılarının Kullanımı Civcivlerdeki maternal antikorların yüksek ve homojen olması gerekir. Heterojen sürülerde kullanılmamalıdır. 1-4 gün arası en az 30 civcivin Mab’leri ELISA ile ölçülmeli, 1:500 titre baz alınarak aşılama günü o sürü için tesbit edilmelidir. Hot aşılar yüksek ölüm yaşanan sürülerde birbirini takip eden 3 dönem kullanıldıktan sonra bırakılmalı, yerine intermediate aşılar tercih edilmelidir.

TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞININ GUMBORO HASTALIĞI İLE MÜCADELE KONUSUNDAKİ YAPTIRIMLARI: 81 İL MÜDÜRLÜĞÜ, 8 VETERİNER KONTROL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MANİSA TAV.HAST.ARAŞT. VE AŞI ÜRETİM ENSTİTÜSÜ

GUMBORO HASTALIĞI BİLGİ FORMU (Entegrasyonlarca veya işletmelerce aylık olarak doldurulacaktır.) FİRMA ADI :.............................. FİRMA ADRESİ:.............................................   Hastalık Çıkan Kümesin   İşletme Tipi Kapasitesi Kümes No Hastalık Çıktığında Sürünün Yaşı (Gün) Hastalık Çıkış Tarihi Ölen Hayvan Sayısı Civcivken MA tespit edildi ise önerilen aşı günü (0-4 günlük) Aşılama Yaşı Uygulanan Aşının Adı İşletme Çevresinde Bulunan Kümes Sayısı Sahibi İli İlçesi Köyü Hastalık Çıkan Kümesin Mevcudu İşletmenin Toplam Mevcudu

GUMBORO HASTALIĞI İÇİN MATERNAL ANTİKOR KONTROL KARTI   FİRMA ADI : ADRESİ : Kuluçka Çıkım Tarihi: Civcivin ırkı Anaç Yaşı (Hafta   Anaç sürüye uygulanan canlı ve inaktif aşılar (Hafta) Laboratuvara Gönderilen Civcivin Yaşı (Gün) Laboratuvara Gönderilen Civciv Sayısı Antikor Tespit Yöntemi Tespit Edilen Ortalama Titre Tespit Edilen CV % Önerilen Aşı Günleri Önerilen Aşının Tipi Tespiti Yapan Laboratuvar I.Aşı Günü II.Aşı Günü

DENETİM DEFTERİ Denetim Tarihi Tespit Edilen Eksiklikler;   İşletmenin Adı   İşletmenin Adresi İşletme Sahibi/Sorumlu Yöneticinin Adı ve Soyadı Sorumlu Muayene Veteriner Hekimin Adı ve Soyadı Denetim Tarihi Tespit Edilen Eksiklikler; Düşünceler;   Denetimi Yapan Denetimi Yapan İşletme Sahibi veya İl Md.Yetkilisi İl Md.Yetkilisi Sorumlu Yöneticisinin (Vet.Hekim ) (Vet.Hekim) Adı-Soyadı Adı-Soyadı Adı-Soyadı Tarih, İmza Tarih, İmza Tarih, İmza