TÜRKİYE’NİN KIYI OVALARI

Türkiye’nin Kıyı Ovaları Akarsuların taşıdıkları alüvyonları, deniz kıyısında biriktirmesiyle oluşan ovalara delta ovası veya kıyı ovası denir. Üç tarafı denizlerle çevrili olan ülkemizin kıyılarında, bu tür ovalara sıkça rastlanır.

Delta ovalarının ülkemizdeki varlığı; akıntı ve gelgitin kıyılarımızda etkili olmadığının bir göstergesidir. Çünkü, deltaların oluşabilmesi için kıyılarda gelgit ve akıntıların fazla etkili olmaması gerekir. Ayrıca kıyının sığ olması ve denize dökülen akarsuların bol miktarda yük taşıması, delta oluşumunu hızlandıran diğer etkenlerdir.

Bazı Kıyı Ovalarının Özellikleri: 1-Bafra Delta Ovası: Ülkemizin en büyük akarsuyu olan Kızılırmak’ın ağzında yer alan Bafra ovası, çok sayıda kıyı oklarına ve lagünlere sahiptir.

2-Çarşamba Delta Ovası: Yeşilırmak’ın getirdiği malzemelerle oluşan bu ovada da çok sayıda kıyı oku ve lagünler bulunur.

3-Sakarya Delta Ovası: Marmara Bölgesi ve Karadeniz Bölgesi’nin kıyı sınırında yer alan bu ova Sakarya Nehri’nin getirdiği malzemelerle oluşmuştur. Ancak kıyının derin ve akıntılı olması nedeniyle delta denize doğru fazla gelişemeyip daha çok doğu-batı doğrultusunda bir uzanış göstermiştir.

4-Bakırçay Delta Ovası: Bakırçayı’nın getirdiği malzemeleri Çandarlı Körfezi’nde biriktirmesiyle oluşmuştur. M.Ö. 150-300 yılları arasında burada yer alan Eleia limanı Bakırçayı’nın getirdiği alüvyonlarla dolarak kıyıdan uzakta bataklık hâlini almıştır.

5-Gediz Delta Ovası: İzmir Körfezi’ne dökülen Gediz nehri ağzında oluşmuştur. 1886 yılına kadar bulunduğu yerin daha güneyinde akış gösteren Gediz nehrinin biriktirdiği malzemelerin, İzmir Körfezi’ni doldurması tehlikesiyle şimdiki yatağına kaydırılmıştır.

Günümüzde de biriktirme hızlı bir şekilde devam ettiği için körfezin dolma tehlikesi henüz ortadan kalkmış değildir. Bu yüzden söz konusu alanda bu duruma çözüm bulmak amacıyla bazı faaliyetler sürdürülmektedir.

6-Küçük Menderes Delta Ovası: Denize doğru hızla ilerleyen bu delta ovası, M.Ö bir liman şehri olan Efes’in zamanla iç kesimlerde yer almasına sebep olmuştur .

7-Göksu Delta Ovası: Silifke yakınlarında denize dökülen Göksu nehrinin taşıdığı alüvyonlarla meydana gelmiştir. Delta üzerinde yer yer bataklık ve göllere rastlanmaktadır.

8-Büyük Menderes Delta Ovası: Büyük Menderes nehrinin getirdiği alüvyonlarla meydana gelmiştir. Oluşumu hızlı bir şekilde gerçekleşen bu ova. son 300 yılda denize doğru yaklaşık 6 km kadar ilerlemiştir.

Türkiye’nin İç Kıyıları: Kıyılardan uzakta bulunan iç bölge ovalarının büyük bir bölümü eski göl tabanları ile çöküntü alanlarında yer alır.  Ülkemizde, Üçüncü Jeolojik Zamanda kıvrım olaylar, ile toptan yükselme ve alçalmalar da görülmüştür.

Toptan yükselme ve alçalmalar, Dördüncü Jeolojik Zamanda da devam etmiştir. Bu olaylar sırasında Türkiye’nin birçok yerinde çöküntü alanları meydana gelmiştir. Zamanla göl sularıyla kaplanan çöküntü alanlarının akarsuların getirdiği alüvyonlarla dolması sonucu göller kurumuş ve iç bölge ovaları oluşmuştur.

İç Bölge Ovalarımızdan Bazılarının Özellikleri: 1-Erzurum Ovası: Etrafı fay ve volkanik dağlarla çevrili olan bu ova, tektonik çöküntü sonucu meydana gelmiştir. Ovanın, orta ve doğu kesimleri yer yer bataklıklarla kaplıdır.

2-Iğdır Ovası: Çevresindeki yüksek kütleler arasında oldukça çukur bir alan oluşturan Iğdır Ovası, yaklaşık 800 m yüksekliğe sahiptir. Buna bağlı olarak bu ova, Doğu Anadolu’ya göre mikroklima (küçük iklim alanı) iklim alanıdır. Doğu Anadolu’ya göre daha ılıman bir iklime sahip olan bu ovada, başta pamuk olmak üzere çeşitli tarım ürünleri yetiştirmek mümkündür.

3-Konya Ovası: Türkiye’nin Çukurova’dan sonra ikinci büyük ovasıdır 3-Konya Ovası: Türkiye’nin Çukurova’dan sonra ikinci büyük ovasıdır. Daha önceleri göl suları ile kaplı olan bu ovanın çevresinde, bazı bataklık alanlar ve patlama çukurları yer almaktadır.

4-Malatya Ovası: Fırat nehri tarafından derin yarılmış olan Malatya Ovası, iç bölge ovalarımız arasında farklı bir görünüme sahiptir. Zamanla Fırat Nehri’nin gömülmesi sonucu ova, plato özelliğine kavuşabilir.

Türkiye’deki Platolar: Platoların Özellikleri: Dağlarla ovalar arasındaki geçiş alanıdırlar. Dağlardan inen akarsular tarafından derin vadilerle yarılmışlardır. Eğimli arazilerdir.

Aşınmalar sonucu oluşan yüzeylerdir. Peneplen oluşumunun, tektonik olaylarla kesintiye uğraması ile oluşan aşınma yüzeyleridir. Arazi genellikle basamaklar şeklindedir.

PLATOLARIN COĞRAFİ DAĞILIŞLARI: 1.  İç Anadolu Bölgesi: En çok plato olan bölgedir. Platolar genellikle Tuz gölünün çevresinde toplanmışlardır. Ortalama yükseltileri 1000 - 1500 m. arasındadır.

Obruk Platosu: Tuz gölü ile Konya ve Ereğli ovaları arasında yer alır Obruk Platosu: Tuz gölü ile Konya ve Ereğli ovaları arasında yer alır. Yapısı genellikle kalkerlidir. Bu nedenle üzerinde içi su dolu karstik erime çukurları olan obruklar yer alır. Cihanbeyli Platosu: Tuz gölünün batısındadır. Yapısı, kalker, kum taşlı tabakalardan oluşur.

Haymana Platosu: Tuz gölünün kuzeybatısındadır Haymana Platosu: Tuz gölünün kuzeybatısındadır. Doğudan Kızılırmak, batıdan ise Sakarya nehrinin kolları tarafından vadilerle parçalanmıştır. Bozok Platosu: Yozgat'la Sivas arasında uzanır. Kızılırmak'ın kolu olan Delice çayı ile, Yeşilırmak'ın kolu olan Çekerek çayı tarafından parçalanmıştır.

Uzunyayla Platosu: Kayseri ve Sivas arasında uzanır Uzunyayla Platosu: Kayseri ve Sivas arasında uzanır. Seyhan nehrinin kolu olan Zamantı çayı tarafından parçalanmıştır.

2. Marmara Bölgesi: Bu bölgede İstanbul boğazının her iki yakasını içine alan Çatalca ve Kocaeli yarımadaları, aşınmalarla düzleşmiş, peneplenleşmiş bir plato görünümündedir.

3-Güneydoğu Anadolu Bölgesi Gaziantep Platosu: Fırat nehrinin batısında yer alır. Yüksekliği 800 m. civarındadır. Fırat'ın kolları tarafından parçalanmıştır. Şanlıurfa Platosu: Fırat Nehri'nin doğusunda yer alır. Fırat Nehri ve kolları tarafından parçalanmıştır.

4- Doğu Anadolu Bölgesi: Platoların geniş alan kapladığı bir bölgedir. Erzurum, Kars ve Ardahan Platoları: Bazalt lavların oluşturduğu 1500 - 2000 m arasındaki yüksek platolardır. Araş ve Kura ırmakları tarafından parçalanmıştır. Not: Bölgede Van Gölü çevresinde ve Kars'ın güney ve doğusunda plato özelliğindeki araziler bulunur.

Tr.wikipedia.org/wiki/Ova www.turkcebilgi.com/ansikloped i/ova KAYNAKLAR Tr.wikipedia.org/wiki/Ova www.turkcebilgi.com/ansikloped i/ova

Ebru Keser 12-D 1102 Coğrafya Performans Ödevi