Uzman Veteriner Hekim, Epidemiyolog Veteriner Hizmetleri Strateji Belgesinin Hazırlanması için Teknik Destek Sığırların Nodüler Ekzantemi Hastalığı Risk Değerlendirmesi ve Yönetimi Mustafa Tufan Uzman Veteriner Hekim, Epidemiyolog 23-27 Haziran 2014, Antalya mustafatufan60@gmail.com

Sığırların Nodüler Ekzantemi Hastalığı (SNEH) (Lumpy Skin Disease-LSD)

Sığırların Nodüler Ekzantemi Hastalığı (SNEH) (Lumpy Skin Disease-LSD) Epidemiyoloji Hastalık Etkeni : Poxviridae ailesine ait capripoxvirus Mortalite Oranı : %1-5 olup nadiren % 10-40 arasında olmaktadır Morbidite Oranı : % 5-45 arasında olup aşağıdaki şartlara göre yüzde oranları değişmektedir; -Sokucu ve kan emici sineklerin (vektörlerin) çokluğu ve dağılımı, -Etkilenen sığır ırkları, -Söz konusu hayvanların beslenme durumu ve genel sağlığı Bulaşma Mekanik bulaşma : Sokucu ve kan emici sinekler (sivrisinekler ve diğerleri) Enfekte hayvanın sürü içerisine girmesi, Aşılamada aynı aşı/tedavi iğnesinin birden fazla hayvanda kullanılması ve Hijyen kurallarına uyulmaması Doğrudan ve dolaylı temas ile bulaşma: örneğin kontamine salya, bulaşmış yem veya su vb. 1-4 haftalık inkübasyon süresi (enfekte hayvanın teşhis güçlüğü) Diğerleri: Laktasyondaki süt ineği, enfekte boğalara ait spermalar vb. Hastalığa hassas hayvan Bütün sığır türleri ve ek olarak Asya Mandaları bu hastalığa hassas hayvanlardır (Bos Bubalis)

Sığırların Nodüler Ekzantemi Hastalığı (SNEH) (Lumpy Skin Disease-LSD) Teşhis Hastalık Virüs hassasiyeti Dezenfektan maddeler : %20 Ether; % 1 lik Klorofor, ve % 1 lik Formalin; Deterjanlar : %2 lik sodium dodecyl sulphate ve % 2 lik phenol (15 dk); %2 lik sodium hypochlorite; 1/33 lük iodine bileşenleri %2 lik Virkon; % 0,5 lik quaternary amonyum bileşenleri

Sığırların Nodüler Ekzantemi Hastalığı (SNEH) (Lumpy Skin Disease-LSD) Aşı Üretimi 1)Orta doğu ülkelerinde kullanılan aşılar: Homolog canlı attenue edilmiş aşı Koyun çiçek aşısı (bölgede üretilen, 2)Türkiye’de üretilen Aşılar : Pendik VKAE, Vetal, Dollvet

Sığırların Nodüler Ekzantemi Hastalığı (SNEH) (Lumpy Skin Disease-LSD)

Bölgesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele

Bölgesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele

Bölgesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele

Bölgesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele

Bölgesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele

Ülkesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele A) Türkiye’de mevcut hastalık durumu

Ülkesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele 6 Ağustos 2013 ve 8 Mayıs 2014 tarihleri arasında 9 aylık dönemde 88 adet hastalık mihrakı 9 ilde meydana gelmiştir.

Ülkesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele

Ülkesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele B) Risk Değerlendirmesi 1. Hastalık Girişi

Ülkesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele B) Risk Değerlendirmesi 2. Hastalık Bulaşma İhtimalleri Hayvanların Yazın ve Kışın Gittikleri Meralar

Ülkesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele a) Bir çiftlik/ahırın enfekte olma ihtimali (olasılık P1) b) Bir çiftlik/ahır bünyesinde bir hayvanın enfekte olma ihtimali (olasılık P2)

Ülkesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele c) Hayvan pazarında sertifikasız ve enfekte hayvanın teşhis edilememesi ihtimali (Olasılık P3), e) Hastalık bulaşmayan illere hayvan hareketleri ile hastalığın girişi ve bulaşma ihtimali (olasılık P4)

Ülkesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele

Ülkesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele

Ülkesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele Hastalık Bulaşma İhtimalleri

Ülkesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele B) Risk Değerlendirmesi 3. Hastalık Yayılması (Maruz kalmak)

Ülkesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele B) Risk Değerlendirmesi 4.Hastalık Sonuçları Değerlendirilmesi

Ülkesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele B) Risk Değerlendirmesi 5. Risk Tahmini

Ülkesel Hastalık (SNEH) Durumu ve Mücadele C) Risk Yönetimi

Ülkesel Hastalık SON Durumu 17.06.2014, Kaynak OIE Sığırların Nodüler Ekzantemi Hastalığı Mihrak Dağılımı 6 Ağustos 2013 - 8 Mayıs 2014 Mihrak Adeti : 88 adet mihrak (9 İl; Kahraman Maraş, Batman, Hakkari, Malatya, Adıyaman, Osmaniye, Hatay, Sivas ve Adana ) 8 Mayıs 2014 - 17 Haziran 2014 Mihrak Adeti : 58 adet mihrak ( 3+3=6 İl; K. Maraş (7), Osmaniye (29), Adana (11), Mersin (5), Kayseri (5), Ş. Urfa(1) ) Toplam Mihrak : 146 adet mihrak (12 İl, Kahraman Maraş, Batman, Hakkari, Malatya, Adıyaman, Osmaniye, Hatay, Sivas, Adana, Mersin, Kayseri , Ş. Urfa)

Ülkesel Hastalık Mücadelesi SON Durumu 17.06.2014 İl Tarih Sıra Mihrak sayısı K. Maraş 1 16 Batman 2 Hakkari 3 Malatya 4 Adıyaman 5 Osmaniye 6 74 Hatay 7 Sivas 8 Adana 9 34 Mersin 10 Kayseri 11 Ş. Urfa 12 Toplam   146 İl Adı Aşılanan Sığır Toplam Sığır Aşılama % Hatay 1428 142473 1,00% Mersin 577 127786 0,45% K. Maraş 10906 143341 7,61% Kayseri 16952 290943 5,83% Osmaniye 5317 87332 6,09% Adıyaman 48 76657 0,06% Adana 134426 247715 54,27% Gaziantep 283 149943 0,19%

Ülkesel Hastalık Mücadelesi SON Durumu 17.06.2014 İl Tarih Sıra Mihrak sayısı K. Maraş 1 16 Batman 2 Hakkari 3 Malatya 4 Adıyaman 5 Osmaniye 6 74 Hatay 7 Sivas 8 Adana 9 34 Mersin 10 Kayseri 11 Ş. Urfa 12 Toplam   146

Sığırların Nodüler Ekzantemi Lumpy Skin Disease (LSD) Hazılayan: Dr. Fahriye SARAÇ Viral Aşılar Üretim ve LSD Referans Laboratuarı Pendik Veteriner Kontrol Enstitüsü Müdürlüğü

Vektörler Stomoxys (Stable Fly, At sineği, Ahır sineği) Culex veya Aedes (sivrisinek) Tabanidae (Sığır Sineği) Glossina (Tsetse flies, Çeçe sineği)

31

Numune Alma Hastalığın ateşli döneminde, Antijen tespiti; tam kan (heparin, EDTA vb. tüp) Burun akıntısı Deri lezyonları geliştikten sonra; Nodül, deri lezyonu, kabuk, lezyon sıvısı Soğuk Zincir !!!

Kontrol ve Eradikasyon Endemik olmayan bölgelerde Karantina(yeni sürülere girişin engellenmesi) Hasta sürüdeki hayvanların izole edilmesi ve salgın bölgesine hayvan hareketinin engellenmesi Enfekte ve hastalığa maruz kalanların sürü dışına çıkarılması ve imhası (inserayon) Temizlik ve dezenfeksiyon Vektör kontrolü (hayvanlar, araç, ahır…) Tarama Aşılama

Kontrol ve Eradikasyon Endemik Bölgelerde Aşılama***** Vektör mücadelesi***** Karantina Hayvan Hareketleri Kısıtlanması Dezenfeksiyon Hasta hayvanların imhası Outbreaks can be eradicated by quarantines, depopulation of infected and exposed animals, proper disposal of carcasses, cleaning and disinfection of the premises and insect control. The most likely way for LSD to enter a new area is by introduction of infected animals. Biting insects that have fed on infected cattle may travel or be blown for substantial distances. It is believed that LSD spread to Israel via contaminated insects that were blown across the Sinai Desert. The movement of contaminated hides represents another potential means for transmission. 35

Aşılama Canlı attenüe aşı Endemik alanlarda LSD ye karşı aşılama başarı ile uygulanmaktadır. İsrail’deki salgınlarda aşılama hastalığın eradikasyonunda çok yardımcı olmuştur. Attenüe LSD virus suşu Neethling virus şusu ile aşılama 3 yıl bağışıklık vermektedir. Koyun ve Keçi Çiçek virus aşıları 1-2 yıla kadar bağışıklık ve başarı ile kullanılmaktadır. In endemic areas, vaccination against LSD has been successfully practiced. Vaccines were helpful in eradication during an outbreak in Israel. In the Union of South Africa, an attenuated LSD vaccine is used. Vaccination with the Neethling strain confers immunity up to 3 years. In Kenya and Egypt the Romanian strain of sheep and goat pox vaccine has been used successfully for prophylaxis against LSD. Sheep pox vaccine may cause local, sometimes severe, reactions and is not advised in countries that are free from sheep and goat pox. 36

Aşılama LSD ile mücadelede en önemli yol Aşılama Aşılama 3 ay üstü buzağılar Her hayvan için ayrı iğne Her zaman tam bir koruma sağlanmayabilir. Aşılama esnasında inekler hastalığın inkübasyon döneminde Bazi hayvanlar aşılanmadan kalabilir Aşılama hijyeni sağlanamazsa virus yayılabilir Aşının uygunsuz depolanması veya bir veya birkaç basamakta soğuk zincirde hatalar yapılması Direk güneş ışığına veya yüksek çevre ısısına maruz kalması

TEŞEKKÜRLER mustafatufan60@gmail.com