BULAŞICI HASTALIKLARDAN KORUNMA YÖNTEMLERİ REHBERLİK SERVİSİ

Mikroorganizma: Doğal olarak her yerde bulunabilen tek hücreli, karmaşık enzim yapısına sahip mini canlılardır. Her zaman hastalık yapmazlar hatta bazen yaşamsal öneme sahiptirler.

Normal flora: İnsan vücudunda bulunan ve yer değiştirmedikçe hastalık yapmayan mikroorganizmalar topluluğuna denir. Patojen mikroorganizmalar: İnsan (veya hayvan, bitki) vücudunda istenmeyen etki oluşturan mikroorganizmalardır. Bunlar virüs, mantar, bakteri, parazit olarak adlandırılırlar.

Enfeksiyon İnsan vücuduna giren mikroorganizmaların üreyip, çoğalarak vücutta istenmeyen etki ve belirtiler (hastalık) oluşturmasıdır.  

HASTALIKLARIN BULAŞMA YOLLARI: - Doğrudan temas, - Dolaylı temas,             * Hava ile             * Araçlarla             * Vektörle

Doğrudan Temas: Enfekte kişinin duyarlı kişi (konakçı) ile doğrudan temasıyla oluşan bulaşma şeklidir. Örnek; cinsel ilişki, öpüşme, kan nakli, yaraya dokunma vs. Bu yolla: AIDS, Hepatit B,  frengi (bel soğukluğu), sifiliz, vb  hastalıklar bulaşmaktadır.

Dolaylı Temas: Enfeksiyonla bulaşmış nesnelerle, enfeksiyonun, konakçıya  bulaşmasıdır.

* Hava yoluyla bulaşma: Uzun süre açıkta canlı kalabilen mikroorganizmaların hava, toz veya damlacıkla duyarlı konakçıya bulaşmasıdır.TBC (tüberküloz-verem), grip, soğuk algınlığı, çocuk hastalıklarının çoğunluğu bu yolla yayılmaktadır. Öksürüp-aksırırken ağzın elle kapatılması  ve karşıda bulunan kişilerin yüzüne doğru hapşırılmaması  hava yoluyla yayılmayı önler.

* Araçlarla bulaşma: Enfeksiyonla bulaşmış nesnelerle meydana gelen bulaşımdır. Örneğin; Hepatit A, enfekte yiyeceklerle; tetanoz, paslı çivi ve toprakla; yine çoğu hastalıklar iyi sterilize edilmemiş malzemelerle bulaşırlar.

* Vektörle bulaşma: Bazı mikroorganizmalar bazı hayvanlarda gelişimlerini tamamlayarak olgunlaşırlar ve insanda hastalık oluştururlar. Örnek; sıtma mikrobu, sivrisinekte (anofel cinsi) sivrisineğin sokması sonucu insana geçerek hastalık oluşturmaktadır. Veba (fare), kuduz (kedi-köpek-fare), akciğer kisti (iyi pişmemiş hayvan etleri) vektörlerle bulaşan diğer hastalıklardır.  

TOPLU YAŞANAN YERLERDE EN SIK GÖRÜLEN BULAŞICI HASTALIKLAR:

Hepatit A Nedir? Halk arasında sarılık adıyla bilinen, karaciğerin etkilenmesi ile kendini belli eden bulaşıcı bir hastalıktır.

Hepatit A’nın Belirtileri Nelerdir? Ateş, Yorgunluk, Bulantı, kusma, İshaldir.

Bir veya iki hafta sonra karaciğer büyüyebilir ve sarılık belirtileri görülebilir. Sarılık en kolay şekilde gözlerin beyaz kısmında fark edilir. Sarılık sırasında idrar koyulaşır ve dışkının rengi açılır. Genellikle 3-6 hafta sürer. Ancak bazı durumlarda daha uzun da sürebilir.

Hastalık Nasıl Yayılır? Hepatit A virüsü, kişiler arası temasla ya da virüs bulaşmış su ve besinlerin alınmasıyla bulaşır. Virüs, vücuda ağız yoluyla, özellikle yiyecek ve içeceklerle girer. Belirti göstermeden de bu hastalık geçirilebilir. Bu durumda sessiz bir yayılma söz konusudur.

Kimler risk altındadır? En çok sağlık koşullarının kötü olduğu aşırı kalabalık ortamlarda yaşayan kişiler arasında görülür. Ancak herkes bu hastalığa yakalanabilir ve diğer kişilere taşıyabilirler.

Çocukların hijyenik tedbirleri bilmemeleri nedeniyle bu hastalık en çok çocuklarda görülür. Kreş, anaokulu ve okullarda kolayca yayılır.

Hastalıktan Nasıl Korunulur? Ellerin sık sık yıkanması, Bulaştırma riski yüksek besinlerin pişirilerek tüketilmesi, Her türlü sebze ve meyvelerin bol su ile dikkatlice yıkanması,

Temizliğinden emin olunmayan umuma açık yerlerden yiyecek tüketilmemesi, Tuvalet temizliğinin doğru bilinip uygulanması, Kişisel temizlik anlayışının geliştirilmesi, Çevre temizliğinin sağlanması.

HEPATİT B (Serum Hepatiti): Bu da cinsel ilişki ve kan yoluyla bulaşır.  Karaciğerde enfeksiyona neden olur, iyileşme olmazsa karaciğer kanserine, siroza dönüşebilir. Halsizlik, yorgunluk, hafif ateş, baş ağrısı gibi grip benzeri belirtilerle başlar. Sarılık, bulantı, kusma, ishal, iştahsızlık, sigaraya karşı tiksinti, idrarın çay rengini alması gibi belirtilerle kendini gösterir. Tedavisi: Yatak istirahati ve dengeli beslenme şarttır. İlk önceleri karaciğeri yormayacak besinler tercih edilmelidir (ağır kızartma ve çok yağlı besinlerden kaçınılmalıdır). Korunma: Hepatit B aşısı ile korunmak mümkündür. Ancak bireysel korunma her zaman ve her ortamda önemlidir. Bulaşma yolu ve korunma önlemleri AIDS ile hemen hemen aynıdır.  

AIDS AIDS (Edinsel bağışıklık eksikliği sendromu): Bulaşımı: Doğrudan temasla;cinsel ilişki, kan nakli, ortak kullanılan enjektörler, dövme yaptırma yoluyla ve anneden bebeğine geçer. Özellikle çok eşli cinsel yaşamı olan veya bilinmeyen kişilerle cinsel ilişkide bulunan kişiler cinsel yönden risk altındadır. Virüs vücuda girdikten sonra ortalama    5-10 yılda hastalık belirtileri görülebilir. Bağışıklık sistemi felç olduğundan, ölüm genellikle bulaşıcı hastalıklar sonucu meydana gelmektedir, örneğin ölüm nedeni verem  olabileceği gibi gripte olabilir. Etkeni: HIV ‘ dir.

Tedavi: Henüz yok Korunma: Aşı geliştirilemediği için bireysel korunma önemlidir. Bireysel olarak cinsel yaşama dikkat etmek, başta gelen korunma yöntemidir. * Başkasının kullandığı enjektörler asla kullanılmamalı, enjektörler mutlaka tek kullanımlık olmalı ve kullanıldıktan sonra atılmalıdır. * Kim olursa olsun,  başkasının kullandığı diş fırçası ve jilet kullanılmamalıdır. AIDS * Sosyal öpüşme, tokalaşma, aynı odayı, aynı koltuğu paylaşmakla bulaşmaz; * Sivri sinekle bulaşma henüz ispatlanamamıştır. * Aynı tabağı paylaşmakla, çatal-kaşıkla bulaşmaz.

Tüberküloz (verem, TBC):          Hasta kişinin öksürmesi veya balgam çıkarması sonucunda damlacıkla yayılır. Vücut direnci düşük kişilerde sıklıkla ortaya çıkar. Bu kişiler çok sigara ve içki içen, dengesiz beslenen kişilerdir. Bir de uzun süren hastalıklar esnasında ortaya çıkar. En iyi önlem, kişilerin ulu orta balgam çıkarıp sokağa tükürmelerini engellemektir. Ya da kişilerin yüzüne doğru öksürmeleri önlenmeli veya maske takmaları sağlanmalıdır. İlaç tedavisi ve dengeli beslenme ile iyileşir

İSHAL

İSHAL İshal; alışılmış sayıdan veya günde 3 defadan daha fazla SULU DIŞKI yapılmasıdır. İshal, en yaygın çocuklarda görülür . İshal; vücuttan kısa sürede su ve tuz kaybına yol açarak ÖLÜM'e neden olabilir.

İshalin nedeni olan mikrop şu yollarla vücuda taşınır: Kirli eller, ishalli çocuğun dışkısı ile temas, Karasinek ve çöpler, Temiz olmayan su içilmesi, Yıkanmadan sebze ve meyvelerin yenmesi.

İshalden Korunma Yolları Yemekten önce, tuvaletten sonra ellerinizi sabunla yıkayınız. Temiz içme suyu içiniz. Çocuğunuzun içme suyunu kullanmadan önce kaynatınız. Sebze ve meyveleri bol su ile yıkayınız. Yiyeceklerinizi kapalı yerlerde saklayınız, sineklerden koruyunuz. Çöplerinizi kapalı kutularda toplayınız.

Uyuz: Pire, bit gibi parazitlerle yayılır. Vücudun her tarafı kaşınır, özellikle yattıktan sonra ve parmaklarda kaşıntı artar. Bulaşımını önlemek için başkalarının giysilerini, tarağını, yatağını paylaşmaktan kaçının. Uyuz etkeni 40-50 °C de öldüğünden, giysiler kaynatıldığında temizlenir. Vücuttaki etken ise yıkanma, kükürt-sülfür içeren solüsyon veya kwell solüsyonu ile temizlenir.

Bit: Genelde pis insanlarda görüldüğü söylense de bu genel kural değildir. Temiz ve titiz insanlarda da görülebilir. Halen gelişmiş ülkelerde bile önemli sorunlardan biridir. Yine ortak eşya veya yatak kullanımı sonucu yayılır. Kwell solüsyonu ile önerildiği şekilde saçlar yıkanır ve sık dişli (veya pamuk destekli) tarakla taranır. Giysiler kaynatılarak temizlenir. Bitin sirkesini kepekten ayırabilmenin yolu; kepek saçtan kolaylıkla ayrılıp düşerken sirke saça yapışmıştır ve zorlukla uzaklaştırılır.

SU İLE BULAŞMA: Patojen mikroorganizmalar suya, enfekte  kişilerin salgı ve atıklarıyla gelmektedir. Bulaşmış (enfekte olmuş) suların içilmesiyle veya meyve-sebzelerin sulanması ya da yıkanması ile hastalık insana bulaşır. Örnek: enfekte su ile sulanmış marul temiz su ile yıkanmadan yenirse hastalık bulaşır.  Pis su ile yıkanan süt kapları ile tifo, yüzme havuzlarında iyi temizleme yapılmamışsa inklüzyonlu konjuktivit denilen hastalık bulaşabilir. Su ile en sık bulaşan hastalıklar; kolera, amipli dizanteri, basilli dizanteri (shigella), tifo vb dir

Suyun temizliğinden emin değilseniz kaynatın; fokurdamaya başladıktan sonra 10 dakika kaynatıldığında mikroplar ölür. Bu su içilebilecek kadar dezenfekte edilmiştir.

SÜT İLE BULAŞMA: SÜT İLE BULAŞMA: Hasta veya görünürde sağlam hayvandan, sütle uğraşan insanların ellerinden veya kaplardan  ya da süt kaplarını  temizlemek için kullanılan sulardan süt ile bulaşma ortaya çıkabilir. En sık bulaşan hastalıklar: tbc (verem), tifo, paratifo, brusella, dizanteri, poliomyelit (çocuk felci), stafilokok vs dir.

Açık alınan sütler içilmeden önce mutlaka fokurdamaya başladıktan sonra (TBC ye karşı) 10 dakika kaynatılmalıdır. Süt kapları daima çok temiz olmalıdır.

Mikroplar; 24 saat içinde 1 milyondan daha fazla sayıya ulaşır!!! DİKKAT!!! Mikroplar; 24 saat içinde 1 milyondan daha fazla sayıya ulaşır!!!

Basit hijyen kurallarına uyarak bir çok enfeksiyon önemli ölçüde azaltılabilir.

Ülkemizde bağırsak enfeksiyonları ve hepatit başta olmak üzere bazı bulaşıcı hastalıkların yaygınlığı ile hijyen kurallarına uyulmaması arasında çok yakın bir ilişki vardır. Hijyen kurallarının ilk aşaması olan el temizliğinin uygulanması ile bu hastalıkların azaltılması sağlanabilir.

Eller ne zaman yıkanmalıdır? Yemeklerden önce ve sonra, Yemek hazırlamadan önce ve sonra, Diş, ağız, yüz, göz temizliği yapmadan önce, Tuvalet gereksiniminin giderilmesinden önce ve sonra, Kirli, tozlu bir işi tamamladıktan sonra, Dışarıdan eve ve işe geldikten sonra, Hasta olan bir yakınımızı ziyaretten sonra, Hiçbir iş yapılmasa dahi gün içinde çeşitli saatlerde.

EL VE TIRNAK TEMİZLİĞİ VE BAKIMI Tırnağın etten ayrıldıktan sonraki bölümünün altında kir ve yağ kolayca birikir. Ayrıca burada mikroplar barınabilir, bağırsak parazitlerinin yumurtaları da bulunabilir.

Tırnakların düzenli kesilmesi, banyo yaparken de tırnak fırçası ile fırçalanarak temizlenmesi gerekir. Tırnak yemek, bu nedenle de sağlığa zararlı bir alışkanlıktır. El tırnakları yarım ay biçiminde, ayak tırnakları ise düz olarak kesilir. Ayak tırnaklarının yarım ay biçiminde kesilmesi tırnak batmalarına neden olabilir.

BESİN HİJYENİ

Bunun için, besin hijyeni, araç-gereç (ortam)hijyeni ve Sağlığımız açısından büyük tehlikeler oluşturan bakterilerin bulaşma yolları ve besinlerimizde üremeleri Basit yöntemlerle kontrol altına alınabilir! Bunun için, besin hijyeni, araç-gereç (ortam)hijyeni ve kişisel hijyene önem verilmelidir.

BESİNLERİN SAĞLIK VE TEMİZLİK KURALLARINA UYGUN İŞLEM GÖRMESİ Sağlam, zedelenmemiş, bozuk olmayan besinler seçilmeli ve satın alınmalıdır. Sebze ve meyveler iyi yıkanmalıdır. Hastalık yapabilecek şüpheli besinler, özellikle küflenmiş olanlar yenilmemelidir.

ORTAM HİJYENİNİ SAĞLAMAK İÇİN; Hazırlama, saklama ve servis sırasında ellerimizle birlikte, kullanılan araç- gereçlerde de mikroorganizmaların çoğalması önlenmelidir. Mutfak ve yemek yenen yerlerin temizliğine özen gösterilmelidir.

Çiğ yenecek sebze ve meyveler, pişirilecek taze sebze ve kuru meyveler, temizlenmiş ve pişmeye hazır tavuk, balık, parça etler ve yumurta iyice yıkanmalıdır. Sebze ve meyveler toz ve topraklarından ve ilaç kalıntılarından temizlenmek için bir müddet su dolu kapta bekletildikten sonra, bol su ile birkaç kez yıkanmalıdır.

TEŞEKKÜRLER…