Sağlık Çalışanları ve Şiddet Önlemler Prof. Dr. Yasemin Balcı Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Adli Tıp Ana Bilim Dalı ybalci@ogu.edu.tr

Sağlık Çalışanları ve Şiddet Şiddetle mücadelede sağlık çalışanlarının rolü Şiddetin mağduru olarak sağlık çalışanları Sağlık ortamı veya sisteminin neden olduğu şiddet

Şiddetle Mücadele Şiddetin toplumsal yansımaları ve bireysel sonuçlarına karşı; Mesleki sorumluluk İnsani sorumluluk

Şiddetin birey üzerindeki etkileri Fiziksel sakatlıklar Ruhsal etkiler Şiddetin toplumsal yansımaları İntihar oranlarında artış Çocuk istismarlarında artış Hastane başvurularında artış Üretkenlikte azalma Kuşaklar arası geçiş

Çocuklarda ölüm nedenleri 1- Şiddetle ilişkili nedenler (Savaş, mültecilik, kazalar, çocuk istismarı, Namus-töre vb.) 2-Yoksulluk ve sağlık hizmeti alamama ile ilgili nedenler (Açlık, enfeksiyonlar ve diğer ölümler) 3- Patolojik nedenli ölümler (Konjenital malformasyonlar, SIDS vb. )

Şiddete açık gruplar Yalnız çocuklar Yalnız kadınlar Yalnız yaşlılar Fiziksel ve ruhsal engelliler Sosyal ve etnik azınlıklar, mülteciler Çetelerle karşı karşıya olanlar vb.

Sağlık çalışanları kendilerini şiddetten soyutlayamaz “Şiddetin bir halk sağlığı olarak tanımlanması yeni bir yaklaşımdır. Geleneksel olarak, şiddet sağlık çalışanları tarafından ceza hukukunun konusu olarak değerlendirilmektedir. Hekimlik, hemşirelik ve sosyal hizmetle ilişkili alanlarda görev yapanlar şiddeti öncelikle kendi uğraşı alanları olarak algılamalıdır…” C. Everett Koop, 1991

Şiddetin mağduru olarak sağlık çalışanları Direkt etkilenme Dolaylı etkilenme

Sağlık çalışanlarına yönelik şiddeti önlemek önemli Sağlık çalışanlarında; Moral bozukluğu ve yoğun stres Fiziksel ve ruhsal sıkıntılar Yargı sürecinin getirdiği sıkıntılar Hizmet sunumunda; Çalışanın verimliliğinde azalma Hastaya yaklaşımda olumsuzluk Hata oranında artma

Şiddete Karşı Önlemler 1- Şiddet öncesi-Koruyucu önlemler 2- Şiddet sırası- Acil yardım 3- Şiddet sonrası- Tedavi ve rehabilitasyon

Şiddet Öncesi Şiddetin uygulanabilirliği ile meşruiyet arasında ilişki var. Etiyoloji Sosyolojik İdeolojik Kültürel Psikopatolojik Biyolojik

Sağlık çalışanlarına şiddet uygulama riski daha yüksek olanlar Kalabalık ve rahatsız edici ortamlarda bekleyen Uzun süre bekleyen Hasta taşıyıcı servislerde çalışan Uçucu maddelerle çalışan Alkol ve madde etkisi altında olan İşsiz Sosyal güvencesi olmayanlar/ yetersiz olanlar

Sağlık çalışanları arasında daha fazla şiddete maruz kalanlar Yalnız ya da çok az kişi ile çalışanlar Gece çalışanlar Suç oranının yüksek ve güvenliğin az olduğu bölgelerde çalışanlar Acil servis çalışanları Psikiyatri servisi çalışanları Yetersiz sağlık ve uzmanlık desteği bulunmayan birimlerde çalışanlar

İletişim Eksikliği ve Şiddet İşle ilgili stres İş yoğunluğu Aşırı yorgunluk Rol çelişkisi Memnuniyetsizlikler Belirsizlikler Karmaşık prosedürler İletişimsizlik ŞİDDET

Konu ile ilgili Türkiye’de yapılan araştırmalar Ayranci U, Yenilmez C, Günay Y,Kaptanoğlu C. Çeşitli sağlık gruplarında ve sağlık meslek gruplarında şiddeteuğrama sıklığı, Anadolu Psikiyatri Dergisi 2002; 3(3): 147-54. Hancı H, Boz B, Demirkan Ö, Kılıççıoğlu B, Yağmur F. Acil servislerde şiddete maruz kalan sağlık personeli-anket çalışması Acil Tıp Dergisi 2003; 3 (2): 16-20. Ayranci U. Violence toward health care workers in emergency departments in west Turkey. The Journal of Emergency Medicine, 2005; 28 (3): 361-65. Ayranci U, Yenilmez C, Balci Y,Kaptanoğlu C. Identification of Violence in Turkish Health Care Settings. Journal of Interpersonel Violence 2006; 21 (2): 276-96. Erkol H, Gökdoğan MR, Erkol Z, Boz B. Aggression and violence towards health care providers- A problem in Turkey?, Journal of Forensic and Legal Medicine 2007; 14 (7): 423-28.

Sonuçlar Her iki kişiden birinde son bir yıl içinde şiddete maruz kalma öyküsü Kadın, çalışma süresi 10 yıldan az olanlar, pratisyen hekim-asistan ve hemşireler, acil servis çalışanları, yalnız çalışanlar Şiddetle tek başına baş etmek zorunda kalanlar çoğunlukta Şiddetten korunmaya yönelik eğitim söz konusu değil

Çalışma Ortamlarında Şiddetin Önlenmesi Fiziksel ortama ilişkin önlemler Silah girişinin engellenmesi Kamera Yardım hattı vb. Güvenlik de dahil olmak üzere insan gücü planlaması İlkyardım ve acil prosedürleri Eğitim

Şiddet tehdidi halinde alınabilecek kişisel önlemler Başvuranın silahlı olma ve şiddet uygulama ihtimali varsa ? Güvenlik personelinden destek alma Kullanılacak muayene odasının yapısı Odada saldırı aracı olarak kullanabilmesi olası aletlerin ortadan kaldırılması

Şiddet tehdidi halinde alınabilecek kişisel önlemler Muayene sırasında silah ile tehdit olursa ? Boğazımızı sıkmaya kalkarsa ? Isırmaya kalkarsa ?

Şiddet Sırası Acil yardım Sağlık yardımı Adli yardım Suçla ilgili bildirim Şiddet bulgularını belgeleme ve rapor etme Adli makamlara başvuru oranı % 10 civarında.

TCK’da ilgili maddeler MADDE 86/3. Kasten yaralama suçu, kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle işlenirse, şikâyet aranmaz, ceza yarı oranında artar. MADDE 125/3, MADDE 131/1. Hakaret suçu, kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenirse, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz. Soruşturulması ve kovuşturulması için şikayet şartı aranmaz. MADDE 280. Sağlık mesleği mensuplarının suçu bildirmemesi MADDE 281. Suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme

Şiddet bulgularının belgelenmesi Adli rapor Değerlendirme Öykü Klinik muayene Bulguların tanımlanması Fizik bulgular Psikolojik bulgular Bulguların değerlendirilmesi Adli rapor “Yazmadıklarımız, yapmadıklarımızdır” Tanımlama ve kayıt Öykü ve klinik muayene

Şiddet sonrası Tedavi ve rehabilitasyon Şiddet sonuçlarının ortadan kaldırılması

Sağlık ortamı veya sisteminin neden olduğu şiddet Tıbbi uygulama hataları Sağlık ortamının kirlenmesi Etik olmayan yaklaşımlar Eşitsizlik Ayrımcılık Etiketleme Çatışma

Tıbbi uygulama hataları Yetersiz gözlem, evine erken gönderme % 20.7 Tıbbi girişimde gecikme Gecikmeli ve hatalı sevk % 10.4 Yetersiz önlem ve tedavi % 15.5 Hatalı ve dikkatsiz tedavi Yetersiz teşhis % 8.6 Yasalara aykırı tıbbi uygulama % 5.1 Başvuruların % 52’si tanı ve tedavi dışı nedenler !

Önlemler Etik standartlara uygun davranış Muayene öncesi aydınlatılmış onam Kabul edilmiş tıbbi standartlara uygun muayene, tanı ve tedavi İzlem Kayıt ve Gizlilik EĞİTİM-EĞİTİM-EĞİTİM

Son Söz Tüm sağlık birimlerinde şiddetin önlenmesi ve şiddetten korunmak amacıyla gerçekçi ve uygulanabilir bir plan yapılmalıdır.