MENKUL KIYMETLER YÖNETİMİ

Bu çalışmamızda sermaye piyasasında işlem gören menkul kıymetlerin tanımları, özellikleri, unsurları, türleri açıklanarak, menkul kıymetlerde yatırım ve porfföy yönetimi hakkında bilgiler sunacağız. FON TALEP EDENLER FON ARZ EDENLER SERMAYE PİYASASI

Menkul Kıymetin Özellikleri; MENKUL KIYMETLER Menkul Kıymetin Özellikleri; Menkul kıymetler yatırım amacı ile alınır. Belirli şekil şartlarını taşıması gerekir. Sahibine ortaklık veya alacak hakkı sağlar. Nama veya hamiline düzenlenmiş olabilir. Menkul kıymetlerin üzerinde yazılı olan değerleri (nominal değer) ve piyasa değerleri vardır. Tanımı Ortaklık veya alacaklılık hakkı sağlayan, belli bir tutarı temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan dönemsel gelir getiren, misli nitelikte, seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve şartları Sermaye Piyasası Kurulu'nca belirlenen kıymetli evraktır.

MENKUL KIYMET TÜRLERİ SERMAYEYİ TEMSİL EDEN MENKUL KIYMETLER HİSSE SENETLERİ HİSSE SENEDİ TÜREVLERİ GEÇİCİ İLMÜHABERLER YENİ PAY ALMA KUPONLARI BORÇLANMAYI TEMSİL EDEN MENKUL KIYMETLER TAHVİLLER TAHVİL TÜREVLERİ HAZİNE BONOLARI FİNANSMAN BONOLARI BANKA BONOLARI BANKA GARANTİLİ BONOLAR VDMK GELİR ORTAKLIĞI SENETLERİ GAYRİMENKUL YATIRIM SERTİFİKALAR BORSA YATIRIM FONU KATILIM BELGELERİ VARANTLAR

Hisse Senedi Tanımı: Genel olarak, hisse senetleri (esham, aksiyon ve pay senedi olarak adlandırılır) ; Anonim ortaklıklarının ihraç ettiği, sermaye payını temsil eden kıymetli evraklardır. Anonim şirketler, öz sermaye gereksinimlerini hisse senedi ihraç ederek karşılarlar. İşletmeler, ihraç ettikleri hisse senetlerinin tümünü halka sunmayabilirler. Halka sunulmayan bu hisse senetleri şirket kasasında tutulduğundan, kasa hisse senetleri olarak bilinir. Yatırımcıların ellerindeki hisse senetleri, çıkarılmış veya dolaşımdaki hisse senetleri olarak ifade edilir. İşletmeler, daha fazla fon sağlamak için, daha fazla hisse senedi ihraç edebilirler.

Sermaye kazancı Kar payı (Temettü) Geliri Basitçe hisse senedini düşük fiyattan alıp, yüksek fiyattan satarak elde edilen getiridir. Sermaye kazancı Kar payı (Temettü) Geliri Hisse senedi sahipleri temel olarak 2 tip getiri elde ederler. Temel olarak temettü, şirketin sahipleri ve hissedarlarına dağıtılan şirket kârıdır. Borsada işlem gören şirketler kârı dağıtıp dağıtmamakta serbesttirler. Hisse senetleri borsada işlem görmeyen şirketler ise dağıtılabilir kârın yarısından az olmamak üzere belirlenecek birinci temettüyü nakden dağıtmak zorundadır.

HİSSE SENEDİNİN SAHİBİNE SAĞLADIĞI HAKLAR Yönetime katılma (oy) hakkı Tasfiyeden pay alma hakkı Bilgi Edinme hakkı Bedelsiz pay alma hakkı Rüçhan hakkı (yeni pay alma hakkı) Kar payı (temettü) ve temettü avansı alma hakkı Her hisse senedi sahibine en az bir oy hakkı verir. Bu hak, tasfiye sonucunda bir artığın kalması halinde geçerlidir. Her hisse senedi sahibi, bu artığa payı oranında iştirak eder. Tasfiye artığı olumsuz ise, ödenmeyen pay ile sınırlı bir borç yaratır. Pay bedeli tamamen ödenmişse, borç söz konusu değildir. Ortağın mevcut sermayedeki payı oranında artırılan sermaye kısmından da aynı oranda pay alma hakkını ifade etmektedir. Şirketin iç kaynaklardan (yeniden değerleme fonu, olağanüstü yedek akçe ve v.b.) yapacağı sermaye artırımlarında sahip olduğu pay oranın çerçevesinde katılma hakkıdır

Hisse Senedinden Doğan Yükümlülükler Sermaye Borcu Gerek yeni kuruluşta, gerekse sermaye artırımında, iştirak taahhüdünde bulunan bir ortak, taahhüdünü yerine getirmek yükümlülüğüne sahiptir. Yasaya göre, esas sözleşmede başka bir hüküm bulunmadıkça payların bedeli pay sahiplerinden ilan yoluyla istenir. Sır Saklama Borcu Her pay sahibi sonradan ortaklıktan ayrılmış olsa da, şirket sırlarını saklamak zorundadır.

Hisse Senetlerinde Şekil Şartları TTK’na göre nama ve hamiline yazılı hisse senetlerinde bulunması gerekli hususlar şunlardır; şirketin unvanı, sermaye tutarı, kuruluş tarihi, bu tarihteki sermaye tutarı, çıkarılan pay senedinin tertibi, tescili tarihi, senedin türü ve itibarî değeri, kaç payı içerdiğinin belirtmesi ve şirket adına imza etmeye yetkili olanlardan en az ikisi tarafından imza edilmiş olması şarttır. Kapalı şirketlerde baskı şeklinde imzanın delikli olması veya sahtekârlığı engelleyici diğer güvenlik önlemlerinin uygulanması gerekir. Nama yazılı pay senetlerinin ayrıca; sahiplerinin adı ve soyadı veya ticaret unvanı, yerleşim yeri, pay senedi bedelinin ödenmiş olan miktarını da açıklaması gerekir. Bu senetler şirketin pay defterine kaydolunur.(HAAO’ ların pay senetleri için ayrıca bkz. SPK’nın S.I,No: 5 sayılı, Hisse Senetlerinin Şekil Şartlarına İlişkin Tebliği). 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 487.madde

Hisse Senedi Türleri Adi – imtiyazlı hisse senetleri Nama –Hamiline Yazılı Hisse Senetleri Hisse senedinin nama yazılı olması; ortak sayısının tespitinde, ortakların tanınması ve takibinde, ortaklığın yabancılaşmasının önlenmesinde, senedin kaybolması halinde, genel kurul toplantısına katılmada, vergi kaybını önlemede yararlıdır. Ancak, bu yararların yanı sıra; devirdeki güçlükler, halka açılmayı engelleme, gizliliği sağlayamama bakımından sakıncalı yönleri de bulunmaktadır. Adi – imtiyazlı hisse senetleri Hisse senetleri ana sözleşmede aksine bir hüküm yoksa sahiplerine eşit haklar sağlarlar. Bu tip hisse senetlerine adi hisse senetleri denir. Bir kısım hisse senetleri ise adi hisse senetlerine göre kara katılmada, yönetim ve denetim kuruluna üye seçiminde, oy hakkında ve benzeri konularda ana sözleşmeye dayanarak sahiplerine imtiyazlı haklar tanıyabilir. Primli – primsiz hisse senetleri Üzerinde yazılı değer ile diğer bir deyişle nominal değerden ihraç edilen hisse senetlerine primsiz, nominal değerlerinden yüksek bir bedelle ihraç edilen hisse senetlerine primli hisse senedi denir. Bedelli – bedelsiz hisse senetleri Nakit/bedelli sermaye artırımı yoluyla ihraç edilen hisse senetlerine bedelli hisse senedi, iç kaynaklardan sermaye artırımı yoluyla ihraç edilen hisse senetlerine ise bedelsiz hisse senedi denir.

Hisse Senetlerinin Ekonomik İşlevleri: Kaynak fazlası olanlardan kaynak ihtiyacı olan kesime kaynağın doğrudan ve aracılık maliyeti olmadan aktarılmasını sağlar. Tasarruf sahiplerinin birikimlerinin enflasyondan daha az etkilenmesine katkı sağlar. Küçük tasarrufları büyük işletmelerde toplayarak ekonomik gelişme için ihtiyaç duyulan kaynağın toplanmasını sağlar. Tasarruf sahiplerinin ekonomik kararlara katılmasını sağlar. Üretim ve işletmelerinin sahipliğini geniş bir tabana yayarak, dengeli gelir dağılımına katkı sağlar.

Hisse (pay) Kavramı C B A Anonim ortaklıklarda pay, ortaklık sermayesinin belirli sayıda birim değere bölünmüş olan bir parçasını ifade eder. Bu anlamda pay, 50.000 TL olan esas sermaye, 5.000.000 adet bir (1) kuruş birim değere bölünmüş ise, her 1 kuruşluk birim değer bir paydır. Bu değere “nominal” veya “itibari” değer denilmektedir. Bir anonim ortaklıkta A, B,C gibi çeşitli pay grupları varsa bu pay gruplarının itibari değeri birbirinden farklı olabilir. Örneğin A grubu 1 TL, B grubu 50 kuruş, C grubu 10 kuruş olabilir. Ancak aynı gruptaki payların itibari değerleri farklı olamaz. Böyle bir düzenleme, kural olarak oy gücünü etkilemez. Bu anlamda pay, bütün olan ortaklık sermayesinin bir parçasını teşkil eder. Her pay, diğerinden bağımsız olarak sahibine ilke olarak hissedarlık hakları bahşeder ve sermaye taahhüt borcu yükler. C B A

Hisse Senedi Çıkarabilecek Kuruluşlar Anonim şirketler , Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler (SP kanunu’nun 4.maddesi uyarınca, sermayesi paylara bölünmüş komandit ortaklarının hisse senetleri halka arz yoluyla satılamaz.) Özel kanunla kurulan kurumlar (T.C.M.B., bankalar, anonim şirket şeklinde kurulmuş iktisadi devlet teşekkülleri, Kamu İktisadi Teşekkülleri (KİT), bağlı ortaklıklar, sigorta şirketleri vs.) BİRİNCİ EL PİYASADAN ALIM Menkul kıymetleri ihraç eden kurumlar ile alıcıların, yani tasarruf sahiplerinin doğrudan doğruya karşılaştıkları piyasalardır. Yatırımcı TCMB Şubeleri Halka Arz Yoluyla Satışlardan Yararlanma (Bu alım işlemi de, bir banka ya da aracı kurum vasıtasıyla yapılır) Banka / Aracı Kurum

İKİNCİ EL PİYASADAN ALIM-SATIM Daha önceden ihraç edilmiş olan menkul kıymetlerin alım-satımının yapıldığı piyasalara ikinci el piyasalar adı verilir. İkinci el piyasalar, bireysel ve kurumsal yatırımcılara doğrudan doğruya ya da mali aracılar yoluyla likidite ve spekülasyon amaçlı işlem yapma imkanı tanımakta ve piyasada işlem gören menkul kıymetler için fiyat oluşumu sağlamaktadır. Yatırımcı Banka / Aracı Kurum İMKB Tahvil ve Bono Piyasası (Organize Piyasa) Banka / Aracı Kurum (Tezgahüstü Piyasa)

İŞLEYEN TEŞEBBÜS DEĞERİ Hisse Senetlerinin Değer Kavramı NOMİNAL (İTİBARİ,KAYITLI) DEĞER Pay Senedi Üzerindeki Değer DEFTER DEĞERİ Özsermaye / Pay Senedi Sayısı PİYASA (BORSA DEĞERİ) SP’da Alınıp-Satıldığı Fiyat(Arz ve Talep Koşullarına Göre Oluşur) TASFİYE DEĞERİ Şirket varlığının belli bir süre içinde zorunlu satışı ile sağlanabilecek değerden tüm borçlar ödendikten sonra kalan miktarın, hisse senedi sayısına bölünmesi sonucu bulunan değerdir. İŞLEYEN TEŞEBBÜS DEĞERİ İşletmenin bir bütün olarak devredilmesi halinde bulacağı değer olarak bilinir ve bu değerin belirlenmesinde işletmenin kazancı ile söz konusu kazanç için gerekli kazanç oranının dikkate alınması gerekir. GERÇEK DEĞER Bir pay senedinin gerçek değeri o pay senedinin ait olduğu işletmenin varlıkları, karlılık durumu, dağıtılan kar payları, sermaye yapısı gibi değişkenlerin belirlendiği değer olarak tanımlanır.  

HİSSE SENEDİ TÜREVLERİ Kar ve Zarar Ortaklığı Belgesi (KZOB) Kâr veya zarara ortak olmak üzere, tüm faaliyetlerin gerektirdiği finansman ihtiyaçlarını karşılamak için; yurt içinde satılmak üzere, Türk Lirası üzerinden veya yabancı paraya endeksli, yurtdışında satılmak üzere ise Türk Lirası veya yabancı para üzerinden ya da yabancı paraya endeksli "Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgesi" (KZOB) adı altında menkul kıymet ihraç edebilir. KZOB’lar halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satılabilir. Halka arz edilerek satılmak üzere ihraç edilecek KZOB’ların hamiline, halka arz edilmeksizin satılmak üzere ihraç edilecek olanların ise nama yazılı olarak ihraç edilmeleri şarttır. KZOB’ların halka arz yoluyla satışında, aracı kuruluş kullanılması zorunlu olup, bu yolla satışı yapılan KZOB’lara ilişkin anapara ve kar payı ödemelerinin aracı kuruluş vasıtasıyla yapılması zorunludur. Katılma İntifa Senetleri (KİS) Sahiplerine, ortaklık hakkına sahip olmaksızın kardan pay alma, tasfiye bakiyesinden yararlanma, yeni pay alma ve belli olanaklardan yararlanma hakkı veren sermaye piyasası aracıdır. Katılma intifa senedi, esas sözleşmede hüküm bulunmak koşulu ile genel kurul kararıyla ve süresiz olarak çıkarılabilir ve nama veya hamiline yazılı olarak düzenlenebilir. Oydan Yoksun Hisse Senetleri (OYHS) Ortaklıkların esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak kaydıyla sermaye artırımı ile ihraç edebilecekleri oy hakkı hariç, sahibine kar payından ve istediğinde tasfiye bakiyesinden imtiyazlı olarak yararlanma hakkını ve diğer ortaklık haklarını sağlayan hisse senetleridir. Oydan yoksun hisse senedi sahiplerinin oy hakkı olmaksızın genel kurula katılma ve bilgi alma hakları bulunmaktadır. İhraççı şirket açısından alternatif kaynak yaratırken, şirketin ortaklık yapısı ve yönetim düzeni korunmaktadır. Yatırımcılara ise alternatif bir yatırım aracı sunulmaktadır.   Oydan yoksun hisse senedi sahipleri için, esas sözleşmede gösterilecek oran kar payında imtiyaz tanınması zorunludur ve imtiyazlı kar payları nakden dağıtılır. Ortaklık, üst üste 3 yıl kar dağıtamazsa veya mevzuat uyarınca izin verilmediği halde, herhangi bir nedenle bir yıl oydan yoksun hisse senedi imtiyazına ilişkin kar dağıtımını yapmazsa, senet sahipleri, bu durumların kesinleştiği genel kurul toplantı tarihini izleyen yıl, esas sermaye katılmaları ile orantılı olarak oy hakkını elde ederler ve buna bağlı olarak imtiyazlı bu paylar adi pay haline dönüşür. Ayrıca esas sözleşmede hüküm bulunmak kaydıyla, belirlenecek bir süre sonunda bu senetler adi hisse senedine dönüşebilir.

GEÇİCİ İLMÜHABERLER Anonim şirketler tarafından hisse senetlerinin yerini tutmak amacıyla çıkartılan menkul kıymetlerdir. Sahiplerine genel kurul toplantılarına katılmak, oy kullanmak, kar payı almak gibi pay sahipliği haklarını kazandıran ilmühaberler, ilgili anonim şirketçe hisse senetleri düzenlenip ortaklara teslim edildiği anda geçerliliğini kaybetmektedir. İster hamiline, ister nama yazılı olsun, hisse senedinin yerini tutmak üzere, bir ara devre için çıkarılan geçici senetler olan “Geçici İlmühaberler” hisse senedinin yerini tuttuğu için pay sahipliği haklarını da içermektedir. Geçici olarak çıkarılmalarına rağmen, pay sahipliği hakları geçici nitelikte değil kalıcıdır. Geçici ilmühaber çıkarmak için, herhangi bir kurumdan izin almaya gerek yoktur. Hisse senedine benzeyen bu ilmühaberler, herhangi bir matbaada bastırılabileceği gibi, bilgisayarda hazırlanıp çoğaltılması da mümkün bulunmaktadır. İlmühaberlerin, hukuken bir hüküm ifade edebilmesi, başka bir anlatımla hisse senedi gibi kabul edilebilmesi için, anonim şirketin yönetim kurulu başkanı ve bir üye tarafından imzalanıp, ortaklara “imza karşılığı” teslim edilmesi gerekir.

YENİ PAY ALMA KUPONLARI Rüçhan hakkı; ortaklıkların bedelli sermaye artırımlarına mevcut ortakların öncelikle katılma hakkıdır. Hisse senedi kuponlarının temsil ettiği hak, ortaklığa karşı, sadece o hisse senedinin belge numarasını taşıyan Yeni Pay Alma Kuponları’nın teslimi karşılığında ve hisse senedi ibrazına gerek kalmaksızın kullanılır. Borsada hisse senetleri işlem gören şirketlerin, sermayelerini nakdi olarak arttırma kararı almaları halinde; hissedarlar, hisse senetleri üzerinde bulunan Yeni pay alma kuponunu kullanarak ve sermaye artış bedelini ihraççı şirkete ödeyerek sermaye artışına iştirak etmekte ve sahip oldukları hisse senedi miktarını artırmaktadırlar. Yeni pay alma ve bedelsiz pay alma hakkının kullanılmasında geçerli olacak yeni pay alma kuponu numaraları, yeni pay alma hakkının kullanımına ilişkin sirkülere açıklanır.

BORÇLANMAYI TEMSİL EDEN MENKUL KIYMETLER TAHVİLLER Tanımı : Devlet, kamu kurumları ve anonim şirketlerin ödünç para bulmak için itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir. Bir tahvile yatırım yapıldığında, aslında ödünç para verilmiş olur. Karşılığında ise; Anapara ve Belirli oranda (Kupon Oranı- Faiz oranı) getiri elde edilir. Tahvil hamilinin bir şirkete kullandırdığı sermaye yabancı sermayedir ve tahvil hamili, tahvili çıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısıdır.Türkiye’deki uygulamaya göre anonim ortaklıklar, ortak sayısını ve sermayesini artırmadan piyasaya başvurarak borçlanırlar ve karşılığında piyasada dolaşım yeteneği olan tahvil ihraç ederler. Bu bakış açısıyla bakıldığında tahvil, bir tür finansman aracı olarak da tanımlanabilir.

Tahvillerde Şekil Şartları Anonim şirketler tarafından çıkarılacak tahvillerin içermesi gereken özellikler şu şekildedir; Şirketin unvanı, konusu, merkezi ve süresi, ticaret sicil numarası, Esas sermaye miktarı, Ana sözleşme tarihi ve bunda değişiklikler yapılmışsa, bunların da tarihleriyle tescil ve ilan edildikleri tarihler, Şirketçe tasdik edilmiş bilançoya göre şirketin durumu, Evvelce çıkarılmış ve yeni çıkarılacak tahvillerin nominal kıymetlerinin tutarı, yenilerin itfa şekli, her tahvilin itibari kıymetiyle faiz oranı, nama veya hamiline yazılı olduğu, vade Tahvil çıkarılmasına dair genel kurul kararının tescil ve ilan tarihi, Şirketin menkul ve gayrimenkullerinin, evvelce çıkarılan tahvillerden veya diğer bir sebepten dolayı rehnedilmiştir veya teminat gösterilmiş olup olmadığı, İtfa planı, Şirketi temsile yetkili en az iki imza. Yukarıdaki hususlar tahvil ihracından önce bir izahname halinde hazırlanır. İzahname Ticaret Mahkemesi’ne tasdik ettirildikten sonra Ticaret Siciline tescil ettirilir ve aynen tahvil metnine (tahvilin arka yüzüne) derc (söz ve yazıda araya sıkıştırma) edilir. Şirketin unvanı, merkezi, esas sermayesi, sicil numarası, yetkili imzalar ile tahvilin nominal değeri, faiz oranı aynen tahvilin ön yüzüne de yazılır. Tahviller muhtelif kupürler halinde çıkarılabilir. Ancak, her kupürün kıymetinin yuvarlak ve seri içinde birbirine eşit olması gerekir.

Tahvil İhraç Limitleri Borçlanma araçlarına ilişkin ihraç limitinin hesaplanmasında, Kurulun sermaye piyasası araçları bir borsada işlem gören ortaklıklar için belirlediği finansal tablo ve raporlamaya ilişkin düzenlemelerine göre hazırlanmış ve bağımsız denetime tabi tutulmuş son hesap dönemine ilişkin yıllık finansal tablolar esas alınır İhraççıların hem konsolide hem de konsolide olmayan finansal tablolarının bulunması durumunda, ihraç limitinin belirlenmesinde konsolide finansal tablolar esas alınır. Halka açık ortaklıkların ihraç limiti, ana ortaklığa ait öz kaynak tutarının beş katını geçemez. Halka açık olmayan ortaklıkların ihraç limiti, ana ortaklığa ait öz kaynak tutarının üç katını geçemez. İhraç limitinin hesaplanmasına esas alınacak finansal tablolardaki öz kaynakların ödenmiş veya çıkarılmış sermayeden düşük olması durumunda, borçlanma araçları yurt içinde sadece nitelikli yatırımcılara satılabilir. Hazine garantisi ihtiva eden ihraçlarda, mevzuatta öngörülen ihraç limitleri uygulanmaz. 8/6/1994 tarihli ve 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirilecek yatırım ve hizmetleri yapmak üzere kurulmuş olan görevli şirketler tarafından ilgili proje ya da işin finansmanını veyahut yeniden finansmanını (refinansman) sağlamak amacıyla yurt dışında satılmak üzere ihraç edilecek borçlanma aracı ihraçlarında limit uygulanmaz. Söz konusu ihraççılar tarafından borçlanma aracı ihracından elde edilen kaynağın nerede kullanılacağına ilişkin ayrıntılı bilgi, başvuru belgeleri arasında Kurula sunulur.

Tahvillerin Sağladığı Haklar Tahvil Alacaklısının Hakları Tahvil hamili, tahvili çıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısı olup, şirkete kullandırdığı sermaye yabancı sermayedir. Kuruluştaki evrakların doğru olmaması veya ana sermaye hakkında doğru olmayan beyanlarda bulunulması gibi durumlarda, ilgililer aleyhine veya ihmalleri olan idare meclisi ve denetçiler aleyhine dava açmak. Şirketin aktifi üzerinde alacağından başka hiçbir hakka sahip değildir. Şirketin yönetimine katılamaz. Yönetim Kurulu’ nun ve dışarıdan atanan müdürlerin sorumluluğunu gerektiren hallerde dava açmak. Şirketin brüt karından öncelikle tahvil sahiplerinin faizleri ödenir. Ortaklık ana sermayesinin azaltılması durumunda, alacaklarının ödenmesi veya teminat gösterilmesi talep etmek. Tahvil sahipleri alacaklarını aldıktan sonra şirketin malvarlığı üzerinde hiçbir hak iddia edemezler. Ana sermayenin üçte ikisini kaybeden ortaklığın feshini dava etmek. Tahvil hamili ile şirket arasındaki hukuki ilişki vade sonunda sona erer. Anonim ortaklığın tür değiştirmesi (limited ortaklığa çevrilmesi) durumunda alacaklarının ödenmesini veya teminat gösterilmesini talep etmek. Tahvil hamili tahvili çıkaran şirketin kar-zarar riskine katılmaz. Şirket zarar etse de tahvil vadesi gelince belli miktardaki anapara ve faizlerini alır. Şirketin iflası ve tasfiyesi durumunda, hisse senedi sahiplerinden önce alacaklı konumdadır. Ortaklık pay sahipleri sayısının beşten aşağı düşmesi, ortaklığın kanunen gerekli organlarından birinin mevcut olmaması veya genel kurulun toplanmaması gibi durumlarda bunların düzeltilmesini talep etmek; aksi durumda “ortaklığın feshi” için mahkemeye başvurmak.

Tahvil Sahiplerinin Riskleri   Tahvil ihraç eden şirketin tahvil anapara ve faizlerini ödeyemeyecek duruma gelmesi: Bu durumda yatırımcılar, tahvil bir borç senedi olduğundan, borcun anapara ve faizlerini gereğinde yargı yoluna başvurmak suretiyle de tahsil edebilir. Şirketin iflası veya tasfiyesi halinde de, tasfiyeden önce borçlar ödeneceği için, tahvil hamilleri hisse senedi hamillerinden önce alacaklarını alırlar. Tahvil alacakları öncelik bakımından adi borç senedi gibi ticari senetlerin gerisinde bırakılmıştır. İkincil piyasada işlem gören tahvillerin, piyasa faiz oranlarındaki dalgalanmalara bağlı olarak fiyatlarının artması ya da azalması: Tahviller belli bir faiz oranıyla ihraç edildiğinden, kupon tarihlerinde ve vade sonunda elde edilecek faiz gelirleri ile anapara ödemesi bellidir. Söz konusu gelirlerin elde edileceği tarihlerdeki tutarların uygun bir “iskonto” oranıyla indirgenmesi neticesinde tahvilin bugünkü değeri bulunabilir. İskonto oranı tahvilin ilk ihracında üzerinde yazılı olan faiz oranıdır. İskonto oranı, tahvil ihracından sonra piyasada belirleneceğinden, piyasa faiz oranına göre tahvilin değeri azalır ya da artar. Faiz oranı ile tahvil değeri ters yönlü ilişki içindedir. Faiz oranındaki azalış ya da artışlar, ihraççının tahvilin vadesi boyunca ödeyeceği faiz tutarında ve vade sonunda anapara tutarında bir değişikliğe yol açmaz. Enflasyon oranına göre tahvil faiz oranı reelleştirildiğinde fark pozitif ise tahvil sahibi karlı, negatif ise zararlı demektir.

Tahvillerde Değer Tanımlamaları Nominal Değer Vade sonunda tahvil hamilinin eline geçecek anaparadır. Tahvilin üzerinde yazılı olup sabittir hiçbir zaman değişmez. Muhasebe kayıtlarına ve itfa planına esas oluşturur.   İhraç Değeri Primli olarak ihraç edilen ve/veya erken alanlara faiz oranı içinde indirim uygulanan tahvillerde ortaya çıkan değerdir. İhraç değeri=(Nominal değer - %5 Kanuni indirim + Erken satış primi). Bu şekilde hesaplanan ihraç değeri satışın son günü yaklaştıkça nominal değere doğru yaklaşır ve son gün (nominal değer - %5) olur. Ertesi gün de faiz işlemeye başlar. Piyasa Değeri Nominal değerden çok farklı olmasa da, piyasa koşullarına göre aşağıda örnekleri verildiği şekilde değişebilir: Paraya çevrilebilir olmasa dahi, her tahvilin piyasada her an için bir değeri mevcuttur. Bu değer: anapara + son faiz ödemesinden beri işlemiş günlük faiz toplamıdır. Tahvilin nominal faiz oranı cari faiz oranının altında ise, piyasada borsa değeri nominal değerinin altında olup, iskontolu işlem görüyor şeklinde yorumlanır. Tahvilin nominal faiz oranı cari piyasa faiz oranının üstünde ise, piyasa ya da borsa değeri (işlemiş faiz hariç) nominal değerin üstünde oluşur, bu durum primli işlem görmesi şeklinde ifade edilir.

Tahvil Türleri 1- Devlet Tahvilleri – Özel Sektör Tahvilleri Maliye bakanlığı tarafından belli amaçlarla çıkarılan iç borçlanma senetleri 1 yıldan kısa ise hazine bonosu, 1 yıldan uzun vadeli ise devlet tahvili özelliğindedir. Anonim şirketler tarafından çıkartılıyorsa özel sektör tahvili denir. Belediyeler ve kamu kuruluşlarının çıkardığı tahvillerde devlet tahvilleri sayılır. Devlet tahvilleri ihalelerde teminat olarak kullanılabilir.  Devlet Tahvilinin Özellikleri; 1 yıldan uzun vadelidir. İkinci el piyasası vardır. Hem iskontolu, hem de kupon ödemeli olarak ihraç edilebilir. Bunların dışında enflasyona endeksli (TÜFE) tahviller de ihraç edilmektedir. Kuponlu olanlar 3 ay, 6 ay ya da 1 yılda bir faiz ödemelidir. Satışlar fiziki teslim veya emanet makbuzu ile yapılır. Kuponlu ya da kuponsuz ise iskontolu olarak satılır, vadesinde, devlet tahvilinin üzerinde yazan nominal değer ödemede esastır. Hazine Müsteşarlığı tarafından çıkarılır, satış aracılığını T.C. Merkez Bankası yapar.

2-Primli Tahviller – Başabaş Tahviller- İskontolu Tahviller; İhraç edilen bir tahvil ; Üzerinde yazılı değerle satışa çıkarılıyorsa, başabaş tahvil Nominal değerinden daha yüksek bedelle satışa çıkarılırsa primli tahvil Nominal bedelden daha düşük bir bedelle satışa çıkarılırsa iskontolu tahvil (en fazla %5 düşük bedel) olarak adlandırılır. 3-İkramiyeli Tahviller Tahvillerin satışını teşvik etmek için faiz ve erken satış priminden başka para ikramiyeleri de verilebilir. Ancak, her ne isim altında olursa olsun, alıcılara sağlanacak menfaatler tahvilin itfa tablosunda belirtilen ödeme tutarının içindedir. 4-Nama ve Hamiline Yazılı Tahviller Tahviller nama ve hamiline yazılı olabilir, ancak piyasamızda sadece hamiline ihraç edilmesi gelenekselleşmiştir. 5-Paraya Çevrilme Kolaylığı Olan Tahviller Özel sektör tahvillerinin (1 yıldan az olmamak üzere) belli bir vadesi vardır. Tahvillerin bedellerinin vade sonunda geri ödenmesi genellikle bir defada olmaz. Bazı tahviller ise tahvillerin ihracından itibaren belli bir süre geçtikten sonra istenildiği zaman işlemiş günlük faiziyle birlikte paraya çevrilme imkanı vardır.

Garantili ve Garantisiz Tahviller Bir bankanın veya şirketin bağlı olduğu holdingin garantisi sağlanarak (garanti, çıkarılan tahvillerin anapara ve faizlerinin vadelerinde geri ödenmesini kapsar) ihraç edilen tahvillerin satış şansını artırmak istenebilir. Sabit ve Değişken Faizli Tahviller Enflasyonun yüksek olduğu ve piyasa faiz oranlarında bir istikrar olmadığı dönemlerde, tahvil piyasasında istikrar sağlamak çok zordur. Değişken faizli (faiz ödemeleri 3, 6 aylık ya da 1 yıllık dönemler itibariyle kuponlara bağlı olarak yapılabilir) tahviller böyle durumlarda tahvil piyasasının tıkanmaması için ileriye dönük faiz riskini ortadan kaldırmak üzere düzenlenmiştir. Endeksli tahviller Bu tahvilde anapara, ihraç tarihi ile itfa tarihi arasındaki süreçte  altın fiyatlarına veya  belli bir döviz kurundaki artış oranına göre artırılarak tahvil sahibine  vade sonunda ödenmektedir. Endeksli tahvillerde yatırımcıları faizlere karşı korumaktadır.  

Hukuki açıdan hisse senedi ile tahvil sahipleri arasındaki farklar; Borç senedidir Mülkiyet senedidir Şirkete sağladığı sermaye yabancı sermayedir. (yabancı kaynak) Sahibinin kullandırdığı sermaye öz sermaye olup, şirkete belli oranda sahiplilik hakkı verir. Tahvil sahibi, tahvil çıkaran kuruluşun uzun vadeli alacaklısıdır. Hisse senedi sahibi, hisse senedi çıkaran kuruluşun ortağıdır. Tahvilin getirisi belli ve sabittir. Sadece değişken faizli tahvillerde faiz oranları mevzuat değişikliği ile değişebilmektedir. Hisse senedinin getirisi, değerinde meydana gelen artış ve şirketin dağıtacağı kar payından oluşmakta olup, elde edilecek getiri net değildir. Tahvilde kesin bir vade olup, vade sonunda tahvil sahibi ile şirket arasındaki hukuk ilişkisi sona erer. Hisse senedinde vade yoktur, hisse senedi sahibi ile şirket arasındaki ilişki ebedidir, sadece hisse senedi sahibi değişebilir. Şirketin brüt karından, önce tahvil sahiplerine faiz ödenir. Sonra, bilançoda kar var ise hisse senetlerine temettü ödemesi yapılır. Tahviller, mevzuatta itibari değerinin altında bir değerle (iskontolu olarak) ihraç edilebilir. Hisse senedi sahipleri tüm ortaklık haklarından yararlanabilirler. Tahviller, şirketler dışında devlet ve belediyeler gibi tüzel kişiliğe sahip kamu kuruluşları tarafından çıkarılabilir. Hisse senetleri ise A.Ş’ler tarafından ihraç edilebilmekte olup, istisna olarak sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler de hisse senedi çıkarabilmekte ancak bunlar halka arz yoluyla satamamaktadır. Tahviller, bir itfa planı çerçevesinde itfa edilir. Hisse senetlerinde itfa söz konusu olmayıp, isteğe bağlı olarak, hisse senetlerinin bir bölümünün itfası sermaye azatlımı ile sağlanabilir, hisse senetlerinin tamamen itfası ise, şirketin tasfiyesi anlamını taşımaktadır.

1-KARA İŞTİRAKLİ TAHVİLLER TAHVİL TÜREVLERİ 1-KARA İŞTİRAKLİ TAHVİLLER Genellikle işletmelerin yeniden organizasyonları durumunda ortaya çıkar. Anonim ortaklıklar ve mevzuat göre özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Kamu İktisadi Teşebbüsleri çıkarabilir. Vade sonu anapara ödemeli olarak çıkartılır. Diğer tahvillerden farklı olarak anapara ödemeleri yıllara dağıtılamaz. Şekil şartı olarak nama ve hamiline yazılı olarak çıkarılabilir. Şirket karına iştirak etme olanağı sağlar. Kara iştiraklı tahvillerin dönem karı hesaplanırken aşağıda belirtilen 3 esastan biri tahvili ihraç eden tarafça seçilerek tahvil sahiplerine ödenecek olan dönem karı belirlenmektedir. FAİZ+KAR PAYI FAİZ VE KAR PAYINDAN BÜYÜK OLANI YALNIZ KAR PAYI (Faizi haram sayan yatırımcıların tahvil almasına olanak sağlar.)

Hisse Senetleriyle Değiştirilebilir Tahviller Anonim ortaklık tarafından çıkarılan ve ihraççı ortaklığın sermaye artırımı suretiyle çıkaracağı paylara veya izahname ve sirkülerde belirtilen esaslar çerçevesinde temin edilen ihraççı paylarına dönüştürme hakkı veren menkul kıymetlerdir. HDT ihracı özellikle, hisse senedi piyasasının sunduğu yüksek getiri potansiyelinden yararlanmayı amaçlayan, bununla birlikte hisse senedi fiyatlarındaki değişkenliğin getirdiği riski üstlenmek istemeyen yatırımcılara hitap etmektedir. HDT‘ nin en temel özelliği tahvillerin içerdiği anapara güvencesi ile hisse senetlerinin sağladığı sermaye kazancını bir arada sunmasıdır. (Anapara +Faiz) Anonim şirketler, hisse senedine çevrilebilir tahviller karşılığında verilmesi gereken hisse senedi sayısını temsil edecek kadar sermaye artırımı yaparak, hisse senedine çevrilebilir tahvil sahiplerine arz ederler. Bu hakkı kullanmak isteyen tahvil sahipleri, izah namede belirtilen tarihlerden en az bir ay önce değiştirme hakkının kullanımı için şirkete bildirimde bulunurlar. Bu durumda, hisse senedine çevrilebilir tahvil sahiplerine, değiştirme gününe kadar olan faizleri ödenir. Çevrim hakkı, yatırımcıyı enflasyon karsısında koruyabilir. Örneğin; yüksek enflasyon nedeniyle, faiz geliri azalmış olan tahvil sahibi için en iyi seçenek, elindeki tahvilini hisse senedi ile değiştirmek olabilir. İşletmeler, çevrilebilir menkul kıymet sahiplerini söz konusu işlem için, bir zaman aralığıyla sınırlandırabilir. Bu nedenle, yatırımcılar çevirim hakkının maliyetinin olduğunu unutmamalıdırlar. Çevrilebilir menkul kıymetler, hisse senedine çevrilemeyenlere göre sermaye piyasasında daha yüksek fiyatla alınıp satılırlar. İhraç eden şirket genel kurulu veya yönetim kurulu, hisse senedine çevrilebilir tahvil sahiplerinin haklarını kullanmalarına engel olacak karar alamaz. Söz konusu tahvillerin vadesi 2 yıldan az, 7 yıldan uzun olamaz.

İpotekli Borç Senedi İpotekli borç senedi ipotekle teminat altına alınmış bir menkul kıymet türüdür. İpotekli borç senedi, iki yıldan uzun vadeli olmak ve tertip halinde çıkarılmak şartıyla bir menkul kıymet türüdür. İpotekli borç senetleri nama ve hamiline düzenlenebilir. Banka bonoları Kalkınma ve yatırım bankalarına kaynak temin etmek amacıyla ihraç etmeleri SPK tarafından izin verilebilen menkul kıymetlerdir. Banka bonolarının vadeleri en az 3 ay, en çok 9 ay olabilir. Bu kağıtlar, sadece kalkınma ve yatırım bankaları tarafından ihraç edilebilirler. Banka bonoları hamiline veya emre yazılı finansal araçlar olup banka garantili bonolar ile karıştırılmamalıdır. Banka garantili bonolar Kalkınma ve yatırım bankalarından kredi kullanan anonim ortaklıkların, bu kredilerin teminatı olarak borçlu sıfatıyla düzenleyip alacaklı bankaya verdikleri emre muharrer senetlerden, bu krediyi kullandırmış olan bankaca kendi garantisi altında ve Kurulca kayda alınmasını müteakip ihraç edilen kıymetli evraktır. Finansman bonoları İşletmenin kısa süreli fon ihtiyaçlarını karşılamak için anonim şirket statüsündeki büyük firmalar, bankalar ve diğer finansal kuruluşlar tarafından çıkarılıp ihraç edilen borç senetleridir. Vade bakımından bir para piyasası aracı olmakla beraber SPK mevzuatı kapsamında tanımlanmıştır. İhraççıların borçlu sıfatıyla düzenleyip, iskonto esasına göre ihraç ettikleri menkul kıymettir.Vadesi 60 günden az 1 yıldan fazla olamaz. İskonto esasına göre satılan finansman bonolarının iskonto oranı ihraççı tarafından serbestçe belirlenir. Kısa vadeli borçlanma aracı olup, işletmelerin kısa vadeli finansman ihtiyacının karşılanmasını sağlar. Yatırımcılar açısından ise, kısa vadeli olması nedeniyle faiz riskinden korunma sağlar.

Hazine bonoları Vadesi 1 yıldan az olan Devlet iç borçlanma senetleridir.  İkinci el piyasası vardır. Kuponsuzdur. Satışlar fiziki teslim veya emanet makbuzu ile yapılır. Hazine Bonoları nominal değer üzerinden belirli bir faiz oranı üzerinden iskonto edilerek satışa sunulmaktadır. Hazine Müsteşarlığı tarafından birincil piyasada halka arz veya ihale yöntemiyle ihraç edilen Hazine Bonosu ve Devlet Tahvillerini doğrudan Merkez Bankası şubeleri vasıtasıyla (herhangi bir komisyon ödemeksizin) kendiniz alabileceğiniz gibi, banka, aracı kurum, özel finans kuruluşu gibi bir aracı vasıtasıyla da (komisyon ödemek suretiyle) alabilirsiniz.Devlet İç Borçlanma Senetleri birincil piyasada Hazine Müsteşarlığınca ihraç edildikten sonra vade tarihine kadar Hazine Müsteşarlığından bağımsız olarak işleyen ikincil piyasalarda sürekli alım satım işlemlerine konu olmaktadır. İkincil piyasalardan Devlet İç Borçlanma Senedi almak için banka, aracı kurum, özel finans kuruluşu gibi bir aracıyla irtibata geçmeniz gerekmektedir. Bu yüzden hamiline yazılı olan bu senetlerin ikincil piyasada kimlerin ellerine geçtiği konusunda Müsteşarlığımız bünyesinde herhangi bir kayıt ve takip işlemi yapılmamaktadır. Kimler tercih eder? Risk almadan devlete borç verip, düşük vergi avantajından yararlanmak isteyenler tercih eder. Sermaye şirketleri ihtiyaç fazlası nakitlerini günün değişen koşullarına uygun olarak değerlendirebilirler. Fon fazlalarını finans araçlarından VDMK, Hazine Bonosu , Devlet tahvili gibi finans araçlarına yatırabilirler.

Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler Gelir ortaklığı senetleri VDMK, bir başka deyişle menkul kıymetleştirme, geniş anlamıyla borçlanma aracı olarak banka kredilerinin yerini alan ciro edilebilir enstrümanların gelişimi, dar anlamıyla bankaların, tasarruf kurumlarının ve diğer aracıların likit olmayan aktiflerinin paketlenerek menkul kıymetlere dönüştürülmesi işlemini ifade eder. SPK mevzuatına göre VDMK’ e konu olabilecek alacaklar başka amaçla kullanılamaz, teminat gösterilmez, rehnedilmez ve haczedilemez. Türkiye’de, 1992 yılında ihracına izin verilen VDMK, bankalar, finansal kiralama şirketleri ve genel finans ortaklıkları tarafından ihraç edilebilmektedir. Tüketici ve konut kredileri, finansal kiralama sözleşmesinden doğan alacaklar, ihraç işlemlerinden doğan alacaklar, bankalar dışındaki, işletmelerin taksitli satışlarından doğan, senede bağlanmış alacaklar, tarım kredi kooperatifleri aracılığıyla verilen bireysel kredilere karşılığında VDMK ihracı mümkündür. Gelir ortaklığı senetleri Belli bir kamu altyapı tesisinin belli bir süre içindeki gelirinin belli bir oranındaki bölümüne karşılık gösterilen kamu ortaklığı idaresi tarafından çıkarılan bir menkul kıymettir. Değişken faizli tahvil özelliğindedir. İstenildiği an paraya çevrilebilir.

Gayrimenkul yatırım sertifikaları Gayrimenkul yatırım sertifikaları, bir anlamda taşınmaz malların değerlerine endeksli kağıtlardır. GYO’ların kuruluş amacı, getiri potansiyeli yüksek taşınmaz mallara, gayrimenkule dayalı projelere yatırım yapmak, portföyündeki gayrimenkullerden kira geliri ve gayrimenkul alım satım kazancı elde etmek suretiyle sermaye piyasasında taşınmaz malı satın alacak kadar parası bulunmayan küçük tasarruf sahiplerine bir yatırım aracı sunmaktadır. Portföyündeki gayrimenkullerin alım satımından kar sağlayan gayrimenkul yatırım ortaklığı, yılsonunda bu karı ortaklarına temettü olarak dağıtmakta ve gayrimenkul gelirini ortaklarına aktarmaktadır. Böylece gayrimenkul yatırım ortaklığının paylarını satın alarak ortak olan bir yatırımcı, yüksek getirili gayrimenkullerin gelirlerinden dolaylı olarak yararlanmış olmaktadır. Borsa yatırma fonu katılma belgeleri Borsa Yatırım Fonları (BYF); tüm dünyada yatırımcılara sunmuş oldukları cazip yatırım imkan ve avantajları ile hızla büyüyen yatırım araçlarıdır. BYF katılma belgeleri borsa pazarlarında işlem gören, fonun oluşturulma sürecine doğrudan katılan yetkilendirilmiş katılımcıların fon portföyünün kompozisyonunu yansıtacak şekilde, potföyde yer alan menkul kıymet ve nakdi bir araya getirerek karşılığında fon katılma belgesi alabildiği ya da söz konusu kurumların en az minimum işlem birimine tekabül eden fon katılma belgelerini saklamacı kuruluşa iade edip karşılığında fonun içindeki menkul kıymetlerin payına düşen kısmının alabildiği, riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre portföy işletmek amacıyla kurulan malvarlığıdır.   1.4.2.10

Varantların Avantajları Varantların Dezavantajları Türkiye piyasalarına en son giren ve SPK tarafından ihracına izin verilen kağıt türüdür. Varant,elinde bulunduran kişiye dayanak varlığı ya da göstergeyi önceden belirlenen bir fiyattan belirli bir tarihe kadar alma hakkı veren bir finansal araçtır. Varantların Avantajları Varantların Dezavantajları Bir opsiyon olan varantlar, ekonomik dalgalanmaların yarattığı risklerin ortadan kaldırılması ya da azaltılmasını sağlanmaktadır. Spot piyasalarda meydana gelebilecek fiyat değişimlerine karşı yatırımcıları koruma özelliğine sahiptir. Dayanak varlığın fiyat hareketleri doğal olarak varant fiyatını da etkiler. Örneğin, bir hisse senedini satın alma hakkı veren bir varantın fiyatı, hissenin fiyatında artış olmasına rağmen, diğer faktörlerin etkisiyle düşebilir. Zarar edilecek miktar, varanta ödenen ücret ile sınırlıdır. Varantlarda zarar miktarı sınırlı olmakla birlikte, zarar oranı, dayanak varlığın fiyat değişim oranından çok daha yüksek olabilmektedir. Dayanak varlığı satma hakkı veren varantlar, düşen piyasalarda kazanç elde etme olanağı sunarken, satın alma hakkı veren varantlar yükselen piyasalarda kazanç elde etme olanağı sunmaktadır. İhraççının yükümlülüğünü yerine getirmeme riski vardır. Bu durumda varant sahibi, adi alacaklı olarak yükümlülüğün ifası için hukuksal yollara başvurabilir. Şirket varantlarına nazaran finansal varantlar, daha likit sermaye piyasası araçlarıdır. Varantlar sınırlı süreli olduğu için, vade bitimi ile birlikte varlığı da sona ermektedir.

MENKUL KIYMETLERDE YATIRIM VE PORTFÖY YÖNETİMİ Zamanla değişen ekonomik koşullar, portföyden bazı kıymetlerin çıkarılıp satılmasını, yerlerine yenilerinin alınmasını gerektirir. Portföy yönetimi denilen bu iş, genellikle bankalar, aracı kurumlar ve uzman kuruluşlar tarafından yapılır. Menkul kıymetlere yatırım yapan bir kimsenin muhtemel tercihlerini birkaç grupta toplamak mümkündür. Güvence faktöründen fedakarlık etmek istemeyen, yani hiç riske girmek istemeyen yatırımcı, portföyünden yüksek gelir ve özellikle değer artışı bekleyemez. Bu tip yatırımcı için en uygun yatırım konusu devlet tahvilleridir. Güvence Değer Artışı Gelir ve randıman Likidite Değer artışı yalnız hisse senetlerinde söz konusudur. Enflasyonist dönemlerde tahvillerde aksine değer kaybı vardır. Gelir ve randımana önem veren yatırımcı, devlet tahvillerinin sağladığı güvenceden vazgeçip, seçtiği anonim şirketin verdiği güvence ile yetinmek zorundadır. Gelire önem veren yatırımcı değer artışından da vazgeçmek zorundadır. Değer artışı sağlayan hisse senetleri en azından ilk yıl özel sektör tahvil faiz haddinin altında gelir getirir. Keza, likidite faktöründen de fedakarlık yapacaktır, zira, yüksek gelir getiren özel sektör tahvilleri devlet tahvilleri kadar kolaylıkla işlemiş faizleriyle birlikte paraya çevrilemezler.. Likidite, menkul kıymet yatırımlarında en önemli faktörlerden biridir. Pek çok kimse likiditeden vazgeçmemek için gelirden ve değer artışından vazgeçmektedir. Özel sektör tahvillerinde likidite, tahvili çıkaran şirketin sınıflamadaki yerine bağlıdır. Hisse senetlerinde likidite, şirketlerin çalışmalarındaki başarı oranında yüksektir. Talebi fazla olan hisse senetlerinin likiditesi de yüksek olur. Borsa kurtajı kadar bir zararla her zaman paraya çevrilebilir. Fakat, hisse senedi satın alındığı tarihten itibaren bu farkı kapatacak kadar yükselmişse zararsız hatta karla paraya çevirebilecektir. Bu dört tercihin hepsine birden ağırlık vermek, hepsini gerçekleştirmek mümkün değildir. Biri için diğerlerinden az veya çok fedakarlık yapmak gerekir.

Bunun tek örneği devlet tahvilleridir. Sıfır risk-sıfır değer artışı-az gelir-çok likidite Bunun tek örneği devlet tahvilleridir. Az risk-az değer artışı-az gelir-orta likidite Klasik hisse senetleri almak suretiyle biraz riske girmek ve biraz likiditen vazgeçmek suretiyle bir iki sene içinde belirli bir prim sağlanabilir. Sermaye artırımı beklenen muteber şirketlerden birinin hisse senetleri böyle bir sonuç verebilir. Sermaye artırımının gerçekleşmemesi ödenen prim kadar risk yaratır, gerçekleşmesi ise büyük bir değer artışı sağlar. Primli alındığı için randıman düşüktür. Likidite yüksek olmakla beraber, bunu da piyasa konjonktürü etkileyecektir. Orta risk-çok değer artışı-az gelir-orta likidite Çok risk-az veya sıfır gelir-çok değer artışı-az veya sıfır likidite Durumu kötüye giden bir şirketin yönetimi el değiştirmekle işlerinde düzelme belirtileri görülüyorsa ve ileride çok iyi sonuçlar alınacağı bekleniyorsa bu tip bir yatırım söz konusudur.

Alım Satımda Zamanlama Grafikler menkul kıymetlerin alış ve satışı için iyi bir zamanlama yapmak konusunda çok değerli bir vasıtadır. Menkul kıymetlerle uğraşanlar onların piyasa fiyatlarını ve ödedikleri temettü miktarlarını devamlı surette ve grafikler üzerinde takip ederler. İstatistiklere göre, yatırımcı için menkul kıymetleri en düşük fiyatla almak ve en yüksek fiyatla satmak şansı ancak %2’dir. Dolayısıyla, bir hisse senedinin satın alındıktan sonra fiyatının düşmesi ihtimali olduğu için, alışları iki defada yapmak tercih edilmelidir. Bir hisse senedinden bir miktar aldıktan sonra, ikinci partiyi daha yüksek fiyatla almak da mümkündür. Fakat ortalama alış fiyatınız daha düşük olacaktır. Portföye alınan bir hisse senedinin, işletme içindeki önemli olaylar sebebiyle birden bire büyük bir değer kaybına uğraması halinde hemen onu elden çıkarmada hatalı olabilir. Eğer firmanın durumunun düzelmesi muhtemelse bir süre beklemek, değilse zararı orada kesmek doğru olur. İyi seçilmiş bir hisse senedinin fiyatında alış tarihinden bir süre sonra günlük piyasa hareketlerinin etkisiyle bir miktar düşmüş olabilir. Bu düşme yüzünden paniğe kapılıp, zarar geldiği düşünülmemeli bunlar hemen elden çıkarılmamalıdır. Fiyatlarda ki günlük, haftalık hatta aylık zikzaklar borsa oyuncularını ilgilendirir. Yatırımcılar için önemli olan uzun vadeli kazançlardır. Alınan hisse senetleri iyi seçilmiş güçlü kuruluşlara ait ise, gelecek aylar için hisse değeri yeniden eski düzeyine çıkacak, hatta onu da geçecektir. Menkul kıymetlerin alış ve satışının iyi zamanlanması büyük bir önem taşır. Hisse senetlerinin ya da belli bir hisse senedinin fiyat trendi yükselen bir seyir halinde olsa bile, alım ve satım zamanı iyi seçilmediği takdirde yatırımcı zarar edebilir. Buna karşılık iyi bir zamanla ile, düşen bir trendde dahi yatırımcının kar etmesi mümkündür.

Yatırımda Yön Değiştirme Hisse senedinin uzun vadeli bir yatırım aracı olduğu unutulmamalıdır. Yatırım yaptıktan bir iki hafta sonra; altın veya dolar daha fazla kazandı, ya da hisse senetleri bir hareket göstermedi, daha kötüsü, fiyatlar biraz düştü diye yatırımın yönünü değiştirmek faydadan çok zarar getirir. Yatırımcı sabırlı bir sürücü gibi olmalı, sık sık şerit değiştirmemelidir. Alım-satıma yatırılan paranın günlük ihtiyaçlardan bağımsız, serbest ve rahat bir para olması şarttır, borsada oynayan kişinin her zaman tok alıcı ve tok satıcı olabilmesi gereklidir. Ödünç alınan, başkasına ait, hele faizle temin edilen parayla borsada oynamak daima hüsranlı biten bir maceradır. Çeşitli Yatırım Politikaları Bir yatırımcı yatırım felsefesi itibari ile kendisine değişik yatırım politikaları seçebilir. Örneğin, sadece yeni kurulan şirketlerden hisse almak eğilimindedir. Ucuz kağıtları tercih eder, bunlardan biri veya birkaçı kara geçip yükseldiğinde büyük kazanç sağlayabilir. Bu kağıtlara az parayla çok sayıda hisse ile yatırım yapılabilir. Kısa zamanda prim yapacak aktif fakat riskli kağıtları tercih edebilir. Bu takdirde gerek piyasayı,gerekse şirketleri çok yakından izlemesi gerekir.Bu tip yatırım en spekülatif yatırım yoludur. Kaliteli, pahalı, geleceği emin, riski az kağıtlara yatırım yapabilir.Bu tip hisse senetlerinden çeşitleme yapıldığı zaman, er geç bunlardan bir kaçında fiyat patlaması olacaktır.

Yatırım Riski Bir menkul kıymetten belli bir verim sağlamak amacında olan yatırımcı için risk, gelecekte sağlayacağı fiili verimin, hedeflemen verimin altına düşme ihtimalidir. Yatırım riskinin başlıca nevileri şunlardır: Faiz Oranı Riski: Piyasada gelecek dönemlerde faiz haddinin yükselme ihtimali, menkul kıymet fiyatlarını olumsuz yönde etkilemektedir. Enflasyon Riski: Menkul kıymetlerin fiyatları, pazarın satın alma gücünün azalmasından farklı derecede etkilenmektedir. Sabit gelir sağlayan finansal varlıkların fiyatlarında enflasyonun etkisi daha şiddetli görüldüğü halde,bu etkinin hisse senedi üzerindeki sonuçları tartışmalıdır.Bir kısım uzmanlara göre,hisse senetleri enflasyona karşı en dirençli finansal araçlardır.Enflasyonla birlikte ciro ve karlılıkların artması, kar paylarının da yükselişine yol açtığı gibi, şirketlerin enflasyon nedeni ile artan piyasa değerleri,ortakların hakların azalmasını önlemektedir. Piyasa Riski: Sermaye piyasasında, geçerli bir ekonomik nedene dayanmadan daha ziyade psikolojik etkiler nedeniyle finansal varlıkların fiyatlarında düşüşler meydana gelebilmektedir. Önceden tahmin edilmesi mümkün olmayan bir takım siyasal olay ve gelişmelerin menkul kıymet piyasalarını olumsuz yönde etkiledikleri zaman zaman görülebilmektedir. Piyasa riski olarak vasıflandırılan etkiler, tahvilden çok daha ziyade hisse senedi üzerinde ağırlığını göstermektedir. Finansal Risk: Ortaklığın varlıklarını finansa etme şeklinde doğan bir risktir. Sermaye yapısı içinde yer alan kaynaklar sabit bir yük getirdiği takdirde, karlılık oranlarında dalgalanmalar meydana gelebileceği gibi(finansal kaldıraç),mali yükümlülüklerin yerine getirilmesinde de risk yaratabilmektedir. İş Riski: Bir firmanın satışları ve faaliyet geliri üzerinde olumsuz yönde etki yapabilecek grevler, zevklerin değişmesi, yoğun rekabet, hammadde teminindeki güçlükler gibi gelişmeler iş riskini oluşturur. Yönetim Riski: Firmaların satışları ve karlılıkları konusunda aldıkları sonuçlar yönetimin başarılarıyla veya hatalarıyla yakından ilgili olduğuna göre, yönetici kadroların yetenekleri hisse sentlerinin yatırım riskini de etkilemektedir.

Sistematik Risk: Bahsettiğimiz genel risklerin dışında, borsa yatırımcısını ilgilendiren daha bilimsel bir risk faktörü vardır. Buna sistematik risk deniyor. Sistematik risk, beta katsayıları ile ölçülür. Beta kat sayısı hisse senedinin Pazar portföyündeki dalgalamalara karşı duyarlılığın ölçüsüdür. Pazar portföyü, piyasada işlem gören tüm hisse senetlerinin pazardaki payları oranında içerdiği varsayılan teorik bir portföydür. Borsa endeksinde yer alan hisse senetlerinin bir çeşit Pazar portföyü oluşturduğu söylenebilir. Endeksteki değişimin endekste yer alan hisse senetlerinden oluşan Pazar portföyünün getirisini temsil ettiği kabul edilir. Hisse senetlerinin getirisi pazar koşullarından bağımsız getiri ve pazar koşullarına bağımlı getiri olarak ikiye ayrılır. Ekonomideki veya pazarlardaki olumsuz ya da olumsuz gelişmeler, örneğin, faiz oranlarındaki ya da döviz kurlarındaki değişmeler, GSMH’ nın büyümesi, emisyon hacmindeki genişleme hisse senetlerine karşı talebi etkiler ve endekslerin yükselip alçalmasına sebep olur. Bu gelişmelerden pazardaki bütün hisse senetleri etkilenir. Endeksteki iniş ve çıkışlar tüm hisselerde pozitif veya negatif getiri oluşturur. Pazar koşullarından bağımsız getiri ise, Pazar koşullarından hiçbir önemli değişme olmasa bile, şirketlerin kendi iç bünyesinde veya bulundukları sektörde meydana gelen olumlu veya olumsuz gelişmelerden kaynaklanır. Şirketlerde yönetim değişikliği, sahip değiştirme, yeni yatırımlar, yeni mamullere veya yeni teknolojilere geçiş, yeni pazarlar ve ihracat imkanları şirket hisselerinin getirisinde genel piyasa şartlarından bağımsız etkiler yaratır. Hisse senetlerinin pazar koşullarından bağımsız ve şirket iç bünyesindeki değişmelerden etkilenme derecesi alfa katsayısı ile ölçülür.