SODYUMUN SU İLE REAKSİYONU DENEYİ ZIPLAYAN SODYUM SODYUM KULLANIM ALANLARI Sodyum. Periyodik cetvelde Na simgesi ile gösterilen, atom numarası 11 ve atom ağırlığı 22,99 olan kimyasal elementtir.Alkali meteller grubunda, lityum ile potasyum arasında yer alır. 1807’de, sodyum hidroksidin elektrolizi sayesinde Davy tarafından keşfedildi. Sodyum yumuşak ve kaygan bir metal olup alkali metaller grubuna aittir. Yüksek reaktif özelliğinden dolayı, doğada hiçbir zaman saf ve elementel halde bulunmaz. Doğal bileşiklerin içinde (özellikle NaCl) bol miktarda bulunur. Parlak beyaz renktedir, fakat havada hızla oksitlenerek donuklaşır. 0.97 g/mL, yoğunluğundadır, 98 °C’ ta erir ve 880 °C’ta kaynar. Sodyum metali suda yüzer; şiddetli bir şekilde reaksiyona girerek ısı çıkışına, yanıcı hidrojen gazı çıkışına ve kostik (NaOH) çözeltisi oluşumuna yol açar. Sarı bir alevle yanar, su ile şiddetli reaksiyon verir ve havada hızla oksitlenir. Dolayısıyla, vazelin, gazyağı vb. gibi hava ve su ile temasını kesecek inert bir ortamda saklanması gerekir. Sodyum bileşikleri; kimya, cam, metal, kâğıt, petrol, sabun, ve tekstil endüstrisinin vazgeçilmez ögeleridir. Sodyum, esterlerin ve organik bileşiklerin yapımında kullanılır. Yapılarını geliştirmek için bazı alaşımlarda, Yağlı asitlerle birlikte sabunlarda, Metallerin yüzeyini temizleyip düzgünleştirme amacıyla, Erimiş tuzları saflaştırmada, Sodyum buharlı lambalarda aydınlatma amacıyla ve Bazı nükleer reaktörlerde ısı transfer akışkanı olarak ve yüksek performanslı, içten yanmalı motorlarda içi boşluklu valflerde kullanılır. β-galaktozidaz, α-amilaz enzimlerinin aktivatörüdür. 3,2 mg plazmada, 0,2 mg eritrositlerde normal halde bulunur. Günlük ihtiyaç 4-6 g kadardır. Hücre dışı sıvılarında bulunur. Sodyum metabolizması, böbrek üstü bezinin korteks hormonları tarafından düzenlenir. İdrar yolu ile uzaklaştırılır . TARİHÇESİ Sodyum, 1807'de Sir Humphry Davy'nin kostik sodayı elektroliz ederek elementel formda ayrıştırmasına kadar uzun süre bileşikleri halinde kullanılmıştı. Ortaçağ Avrupa'sında bir sodyum bileşiği (Latince adıyla sodanum) başağrısı ilacı olarak kullanılmaktaydı. Sodyumun simgesi, Na, yeni Latince natrium adı verilen bir sodyum bileşiğinden gelmektedir. O da Yunanca doğal bir tuza verilen nítron adından gelmiştir. 19. yüzyılın sonlarında, sodyum; sodyum karbonat ile karbonun birlikte 1100 °C’a ısıtılması ile kimyasal olarak elde edilmiştir. Na2CO3 (sıvı) + 2 C (katı, kok) → 2 Na (buhar) + 3 CO(gaz) SODYUMUN SU İLE REAKSİYONU DENEYİ Deneyde Kullanılan Araç ve gereçler: Mesnet, mesnet kıskacı, piset, sodyum metali, su, fenolftalein ve gazyağı. Deneyin Yapılışı: Deney tüpü mesnet kıskacına tutturularak düzenek hazırlanır. Piset yardımıyla deney tüpüne bir miktar su konur. Üzerine 1-2 damla fenolftalein indikatörü damlatılır ve çalkalanır. Sonra bu deney tüpüne bir miktar gazyağı ilave edilir. İki fazlı bir görünüm oluşur. Son olarak deney tüpüne küçük bir parça sodyum metali atılır. Deneydeki gaz çıkışı ve renk değişimi gözlenir. Deneyin Sonucu: Na metalinin su ile tepkimesinden hidrojen gazı ve sodyum hidroksit (NaOH) oluşur. Sodyum hidroksit bir baz olduğu için fenolftalein pembe renge dönüştür. Na + H2O + fenolftalein (renksiz) --→ NaOH + H2 + (renk pembe) BİLEŞİKLERİ Sodyum, oksijenle birleşerek Na2O protoksit, ve Na2O2 peroksit verir. Sodyum protoksit, su ile birleşerek sodyum hidroksit (sud kostik, NaOH) veren bazik bir oksittir. Sodyum peroksit su etkisiyle oksijen vererek ayrışır ve asitlerle oksijenli su (hidrojen peroksit) verir. Sodyum sülfat(Na2SO4) tuzlu bataklıkların kristalleşmiş kısımlarından çıkarılır. Yapay olarak sülfürik asitin sodyum klorüre etkimesiyle de hazırlanır, 10 mol su alarak renksiz ve hacimli klinorombik prizmalar halinde (Glauber tuzu) kristalleşir. Sodyum nitrat (NaNO3) şili güherçilesini meydana getirir. Gübre olarak kullanılır; ayrıca nitrik asit ve diğer nitratlar ile nitritlerin hazırlanmasında da kullanılır. Sodyum nitrit (NaNO2), sodyum nitrattan hazırlanır ve 217 °C'ta eriyen renksiz bir katıdır. Diazo boyar maddelerinin hazırlanmasında kullanılır. KAYNAKLAR http://www.teknolojikarastirmalar.com/e-egitim/periyodik tr.wikipedia.org/wiki/Sodyum www.zephyrus.co.uk/sodium people.virginia.edu/.../sodium_soft. www.webelements.com/.../element_pictures/Na www.soloony.com/wp-content/uploads/2010/11/NA.png